ALLAN KARDEC est'is la pseŭdonim'o de Hippolyte Léon Denizard Rivail, nask'it'a en Lyon (Franc'land'o) la 3-an de Oktobr'o 1804, en kler'a famili'o. Ankoraŭ tre jun'a, li est'is al'tir'it'a de la scienc'o'j. La far'is si'a'j'n unu'a'grad'a'j'n stud'o'j'n ĉe la Lern'ej'o de Pestalozzi, en Yverdun (Svis'land'o); de tiu mond'kon'at'a eduk'ist'o li est'is unu el plej disting'iĝ'a'j lern'ant'o'j kaj de ties eduk'metod'o li est'is plej diligent'a propagand'ist'o; aĝ'ant'e nur dek-kvar jar'o'j'n, li lern'ig'ad'is al si'a'j koleg'o'j tio'n, kio'n li iom post iom ricev'ad'is de si'a'j instru'ant'o'j. La knab'o est'is eduk'it'a en protest'ant'ism'o, sed, pro intim'a'j sent'o'j, li baldaŭ ek'pens'is i'a'n religi'a'n re'form'o'n kaj serĉ'is, de tiam, i'a'n rimed'o'n por unu'ig'i la kred'o'j'n; tia'n rimed'o'n li trov'is en Spirit'ism'o.

Li est'is membr'o de plur'a'j akademi'o'j, inter kiu'j la Reĝ'a Akademi'o de Arras. De 1835 ĝis 1840 li far'is, en si'a hejm'o, sen'pag'a'j'n kurs'o'j'n pri fizik'o, kemi'o, anatomi'o, astronomi'o k.a. Antaŭ ol si'n dediĉ'i al la stud'ad'o de la spirit'ism'a'j fenomen'o'j, Kardec labor'ad'is do sur plur'a'j kamp'o'j de la hom'a ag'ad'o kaj post'las'is pri tiu'j plej divers'a'j'n verk'o'j'n.

En 1855, kiam la manifest'iĝ'o'j de la Spirit'o'j komenc'is est'i stud'at'a'j, Kardec ili'n serioz'e ek'atent'is; li'a geni'o tie tuj ek'vid'is fakt'o'j'n, kiu'j ekstrem'e interes'us la hom'o'n, kaj la princip'o'n de nov'a'j natur'a'j leĝ'o'j, nom'e de la leĝ'o'j, laŭ kiu'j far'iĝ'as la rilat'o'j inter la vid'ebl'a kaj la ne'vid'ebl'a mond'o'j; li konstat'is, en la manifest'iĝ'ad'o de la ne'vid'ebl'a mond'o, unu el la natur'a'j fort'o'j, kies kon'ad'o solv'us mult'e da problem'o'j, pro si'a strang'ec'o konfuz'ant'a'j la hom'a'n spirit'o'n. El la “parol'ant'a'j tabl'o'j”, el laŭ'ŝajn'e sen'kaŭz'a'j frap'o'j, el la ne'klar'ig'ebl'a'j mov'o'j de objekt'o'j kaj el mult'a'j ali'a'j okaz'o'j tia'spec'a'j, Kardec, kiu, sam'temp'e stud'ad'is magnet'ism'o'n, kolekt'is element'o'j'n sufiĉ'a'j'n por verk'o: la 18-an de April'o 1857 ven'is en lum'o'n la unu'a el'don'o de “La Libr'o de la Spirit'o'j”, li'a unu'a verk'o pri la afer'o Spirit'ism'o. Ĝi'n sekv'is: “La Libr'o de la Medium'o'j”, Januar'o 1861; “La Evangeli'o laŭ Spirit'ism'o”, April'o 1864; “La Ĉiel'o kaj la Infer'o”, aŭ “La Just'ec'o de Di'o laŭ Spirit'ism'o”, Aŭgust'o 1865; “La Genez'o, la Mirakl'o'j kaj la Antaŭ'dir'o'j”, Januar'o 1868; k.a. La 1-an de Januar'o 1858 li fond'is “La Revu'e Spirit'e”; la 1-an de April'o de tiu sam'a jar'o li fond'is, en Parizo, la unu'a'n spirit'ism'a'n societ'o'n regul'e star'ig'it'a'n, sub la nom'o “Société Parisienne des études spirites”, kies ekskluziv'a cel'o est'is la stud'ad'o de ĉio ajn, kio pov'us help'i la progres'o'n de tiu ĵus nask'it'a scienc'o.

Neni'o'n li konklud'is sen long'a observ'ad'o; kaj de si'a zorg'a, skrupul'a observ'ad'o li dedukt'is la leĝ'o'j'n de la tiel nom'at'a'j spirit'ism'a'j fenomen'o'j. Li pruv'is, ke “super'natur'a'j” fakt'o'j neniel ekzist'as, ĉar, efektiv'e, ĉiu'j fenomen'o'j en'ten'iĝ'as en la Natur'o mem.

La 31-an de Mart'o 1869 la Spirit'o de Allan Kardec for'las'is si'a'n karcer'o'n. Dum si'a tut'a viv'o li ten'is standard'o'n kun la deviz'o: “labor'o, solidar'ec'o, toler'em'o”; kaj por Spirit'ism'o li star'ig'is la princip'o'n: “Ekster karitat'o ekzist'as neni'a sav'o”. Li ja kompren'is la natur'a'j'n leĝ'o'j'n: ni pen'u sekv'i li'a'j'n paŝ'o'sign'o'j'n.

“La Libr'o de la Spirit'o'j” sid'ig'is la baz'o'n de la tut'a grandioz'a konstru'aĵ'o, kaj tial la “Federação Espírita Brasileira”, dezir'ant'e dis'kon'ig'i tra la mond'o la verk'ar'o'n de la “kod'ig'int'o de Spirit'ism'o”, elekt'is ne nur ĉi tiu'n verk'o'n, sed ankaŭ, kompren'ebl'e, Esperant'o'n, por ties dis'kon'ig'o.

En'konduk'o

Por ke neni'a konfuz'o nask'iĝ'u el la mult'obl'a senc'o de ident'a'j termin'o'j, la klar'ec'o postul'as, ke nov'a'j afer'o'j est'u esprim'at'a'j per nov'a'j vort'o'j. La vort'o'j spirit'a, spiritualist'o, spiritualism'o, spiritualist'a, spiritualism'a hav'as preciz'e difin'it'a'n signif'o'n; atribu'i al ili nov'a'n signif'o'n, cel'ant'e ili'n aplik'i al la doktrin'o de la Spirit'o'j, est'us pli'ig'i la jam tiel mult'nombr'a'j'n kaŭz'o'j'n de dub'a'senc'ec'o. Efektiv'e, spiritualism'o est'as la mal'o de material'ism'o; kiu kred'as, ke li hav'as en si i'o'n krom materi'o, tiu est'as spiritualist'o; sed el tio ne sekv'as, ke li kred'as la ekzist'o'n de Spirit'o'j kaj ties komunik'ad'o'n kun la vid'ebl'a mond'o. Anstataŭ la vort'o'j Spirit'a kaj Spiritualism'o , ni uz'as, por nom'i ĉi tiu'n kred'o'n, la vort'o'j'n spirit'ist'a, spirit'ist'o, spirit'ism'a kaj spirit'ism'o, kies form'o memor'ig'as ties origin'o'n kaj radik'senc'o'n; tio hav'as la util'o'n, ke ili est'as perfekt'e kompren'ebl'a'j; kaj, ali'flank'e, la vort'o spiritualism'o konserv'as si'a'n propr'a'n kaj ĝust'a'n signif'o'n.

Ni do dir'as, ke la spirit'ism'a doktrin'o, aŭ Spirit'ism'o, hav'as kiel princip'o'n la rilat'o'j'n inter la materi'a mond'o kaj la Spirit'o'j aŭ est'ul'o'j de la ne'vid'ebl'a mond'o. La adept'o'j de Spirit'ism'o est'as spirit'ist'o'j.

La Libr'o de la Spirit'o'j en'hav'as, special'e, la spirit'ism'a'n doktrin'o'n, kiu si'n lig'as al la ĝeneral'a spiritualism'a doktrin'o, kies unu el la er'o'j ĝi est'as. Jen la motiv'o, kial ni skrib'as sur la supr'a part'o de la unu'a paĝ'o la vort'o'j'n Spiritualism'a Filozofi'o.

Est'as ali'a vort'o, pri kiu ankaŭ grav'as, ke ni ni'n inter'kompren'u, ĉar ĝi est'as unu el la sub'ten'il'o'j de la tut'a moral'a doktrin'o kaj objekt'o de mult'e'nombr'a'j diskut'o'j, pro mank'o de ĝust'e fiks'it'a signif'o, nom'e la vort'o anim'o. La mal'akord'o de opini'o'j koncern'e la natur'o'n de la anim'o origin'as el la apart'a uz'o, kiu'n ĉiu far'as mem de tiu vort'o. Perfekt'a lingv'o, en kiu ĉiu ide'o est'us reprezent'at'a de ĝust'a vort'o, mal'ebl'ig'us mult'a'j'n diskut'o'j'n; posed'ant'e unu vort'o'n por ĉiu afer'o kaj objekt'o, ĉiu'j si'n inter'kompren'us.

Laŭ la opini'o de kelk'a'j hom'o'j, la anim'o est'as la princip'o de la organ'a materi'a viv'o; ĝi ne hav'as ekzist'ad'o'n propr'a'n kaj neni'iĝ'as sam'temp'e kiel la viv'o: do, pur'a material'ism'o. En ĉi tiu senc'o, kaj por kompar'o, ili dir'as, ke fend'it'a instrument'o, jam ne kapabl'a el'ig'i son'o'j'n, ne hav'as anim'o'n. Laŭ tiu opini'o, la anim'o est'as efik'o, ne kaŭz'o.

Ali'a'j kred'as, ke la anim'o est'as la princip'o de intelekt'o, la univers'a ag'ant'o, el kiu ĉiu est'ul'o sorb'as iom'a'n part'o'n.

Laŭ la pens'o de tiu'j, en la tut'a univers'o ekzist'as unu sol'a anim'o, dis'ĵet'ant'a er'o'j'n al la divers'a'j est'ul'o'j dot'it'a'j per intelekt'o, dum ties viv'o; ĉiu el tiu'j er'o'j, post mort'o, re'ven'as al la komun'a font'o, kie ĝi miks'iĝ'as kun la tut'o, sam'e kiel la river'o'j kaj river'et'o'j re'flu'as en la mar'o'n, el kiu ili font'is.

Ĉi tiu opini'o diferenc'as de la antaŭ'a per tio, ke, laŭ ĝi, est'as en ni io krom materi'o kaj ke io rest'as post mort'o; sed tio est'us, pli aŭ mal'pli, kvazaŭ ĉio for'fin'iĝ'us, ĉar, jam ne hav'ant'e individu'ec'o'n, ni ne plu konsci'us pri ni mem.

Laŭ tiu opini'o, la univers'a anim'o est'us Di'o kaj ĉiu viv'ant'o est'us part'o de la di'a Est'ul'o: ĉi tio est'as ia modif'it'a form'o de panteism'o.

Ali'a'j, fin'e, asert'as, ke la anim'o est'as io moral'a, mal'sam'a, sen'de'pend'a de la materi'o kaj konserv'ant'a si'a'n individu'ec'o'n post mort'o. Sen kontraŭ'dir'o, ĉi tiu est'as la plej ĝeneral'a signif'o, ĉar, kun unu aŭ ali'a nom'o, la ide'o pri tiu est'aĵ'o, post'viv'ant'a la korp'o'n, trov'iĝ'as en la stat'o de kred'o instinkt'a kaj ne'de'pend'a de ĉiu instru'ad'o, en ĉiu'j popol'o'j, kia ajn est'as la grad'o de ties civiliz'it'ec'o. Ĉi tiu doktrin'o, laŭ kiu la anim'o est'as kaŭz'o kaj ne efik'o, est'as tiu de la spiritualist'o'j.

Ne diskut'ant'e la merit'o'n de tiu'j opini'o'j kaj konsider'ant'e nur la lingv'a'n flank'o'n de la demand'o, ni dir'as, ke tiu'j tri signif'o'j de la vort'o anim'o form'as tri mal'sam'a'j'n ide'o'j'n, ĉiu el kiu'j postul'us apart'a'n vort'o'n. Ĝi est'as tri'senc'a vort'o, kiu'n ĉiu hom'o pov'as, ja prav'e, difin'i laŭ si'a vid'punkt'o; ne'perfekt'ec'o trov'iĝ'as en la idiom'o, kiu hav'as unu sol'a'n vort'o'n por tri ide'o'j. Por for'ig'i ĉi'a'n konfuz'o'n, oni dev'us lim'ig'i la signif'o'n de la vort'o anim'o je unu el tiu'j tri ide'o'j; la pur'e konvenci'a afer'o. Ŝajn'as al ni pli logik'e konsider'i tiu'n vort'o'n laŭ ĝi'a plej vulgar'a signif'o; pro tio, ni nom'as Anim'o la ne'materi'a'n kaj individu'a'n est'ul'o'n, kiu loĝ'as en ni kaj kiu post'viv'as la korp'o'n. Eĉ se ĝi ne ekzist'us kaj est'us nur'a imag'aĵ'o, ni bezon'us i'a'n vort'o'n por nom'i tiu'n est'ul'o'n.

Ĉe mank'o de apart'a vort'o por ĉiu el la du ali'a'j punkt'o'j, ni nom'as: Viv'o'princip'o la princip'o'n de la materi'a organ'a viv'o, kia ajn est'as ties origin'o, komun'a'n al ĉiu'j viv'ant'a'j est'aĵ'o'j, ek'de la veget'aĵ'o'j ĝis la hom'o. Ĉar pov'as est'i viv'o sen konsider'o al pens'o'kapabl'o, tial la viv'o'princip'o est'as io disting'iĝ'a kaj sen'de'pend'a. La vort'o viv'i'pov'o ne esprim'us sam'a'n ide'o'n. Unu'j opini'as, ke la viv'o'princip'o est'as propr'ec'o de la materi'o, efik'o okaz'ant'a tiam, kiam la materi'o trov'iĝ'as en iu'j difin'it'a'j cirkonstanc'o'j; ali'a'j — kaj tiu ĉi est'as la plej ĝeneral'a ide'o —, ke ĝi kuŝ'as en iu special'a, univers'e dis'sem'it'a fluid'aĵ'o, el kiu ĉiu est'ul'o sorb'as kaj asimil'as iom'a'n part'o'n dum si'a viv'o, sam'e kiel ni vid'as la inert'a'j'n korp'o'j'n en'sorb'i lum'o'n; ĝi est'us do la viv'o'fluid'aĵ'o, kiu, laŭ iu'j opini'o'j, est'us neni'u ali'a ol la elektr'a fluid'aĵ'o viv'ig'it'a, ankaŭ nom'at'a magnet'a fluid'aĵ'o, nerv'a fluid'aĵ'o k.a.

Kiel ajn la afer'o est'as, unu fakt'o ekzist'as, kiu ne pov'us est'i mal'akcept'it'a, ĉar ĝi rezult'as el observ'ad'o, nom'e, ke la organ'a'j est'ul'o'j hav'as en si i'a'n fort'o'n, kiu nask'as la fenomen'o'n “viv'o”, dum tiu fort'o ekzist'as; ke la materi'a viv'o est'as komun'a al ĉiu'j organ'a'j est'aĵ'o'j, kaj ne de'pend'as de intelekt'o aŭ de pens'o; ke intelekt'o kaj pens'o est'as kapabl'o'j de cert'a'j organ'a'j spec'o'j; fin'e, ke el la organ'a'j spec'o'j, dot'it'a'j per intelekt'o kaj pens'o, unu posed'as special'a'n moral'a'n sent'o'n, kiu hav'ig'as al ĝi ne'diskut'ebl'a'n super'ec'o'n antaŭ la ceter'a'j: la hom'a spec'o. (1) Oni kompren'as, ke, kun pli ol unu signif'o, la vort'o anim'o mal'akord'as nek kun material'ism'o, nek kun panteism'o. Spiritualist'o mem pov'as tut'e bon'e kompren'i anim'o'n laŭ iu ajn el la du unu'a'j difin'o'j, sen ia mal'util'o por la individu'a ne'materi'a est'ul'o, al kiu li don'os ali'a'n nom'o'n. Tiu vort'o reprezent'as do neni'a'n ekskluziv'a'n opini'o'n: ĝi est'as ia Prote'o, kiu'n ĉiu al'pren'as laŭ si'a plaĉ'o, kaj jen la font'o de tiom da diskut'o'j.

Oni ankaŭ for'ig'us konfuz'o'n, eĉ se est'us uz'at'a la vort'o anim'o en la tri nom'it'a'j okaz'o'j, per la al'met'o de iu kvalit'a vort'o, kiu preciz'e difin'us la vid'punkt'o'n, laŭ kiu ĝi est'as rigard'at'a, aŭ la uz'o'n, kiu'n oni far'as el ĝi. Tiu est'us do ĝeneral'a vort'o, kiu reprezent'us, sam'temp'e, la princip'o'n de la materi'a viv'o, de la intelekt'o kaj de la moral'o, kaj kies senc'o'j disting'iĝ'us inter si per atribut'o, kiel, ekzempl'e, la gas'o'j disting'iĝ'as unu'j de ali'a'j per la al'don'o de vort'o'j: hidrogen'o, oksigen'o, nitrogen'o k.a.

Oni pov'us do dir'i — kaj ebl'e est'us plej bon'e: la viv'o'anim'o, por esprim'i la princip'o'n de la materi'a viv'o; la intelekt'a anim'o, por esprim'i la intelekt'o-princip'o'n; kaj la spirit'a anim'o (2) , por esprim'i la princip'o'n de ni'a individu'ec'o post mort'o. Kiel oni vid'as, ĉio ĉi est'as nur'a demand'o pri vort'o'j, sed ja tre grav'a demand'o por inter'kompren'iĝ'ad'o. El ĉi tiu vid'punkt'o, la viv'o-anim'o est'as komun'a al ĉiu'j organ'hav'a'j est'aĵ'o'j: veget'aĵ'o'j, best'o'j kaj hom'o'j; la intelekt'a anim'o est'as propr'a al best'o'j kaj al hom'o'j; kaj la spirit'a anim'o aparten'as nur al la hom'o.

Ni kred'is neces'e insist'i pri ĉi tiu'j klar'ig'o'j, des pli, ĉar la spirit'ism'a doktrin'o si'n esenc'e baz'as sur la ekzist'o, en ni, de iu est'ul'o ne de'pend'ant'a de la materi'o kaj post'viv'ant'a la korp'o'n. Ĉar ni oft'e uz'ad'os, en ĉi tiu verk'o, la vort'o'n anim'o, tial est'is grav'e fiks'i la signif'o'n, kiu'n ni atribu'as al ĝi, por ke okaz'u neni'a mis'kompren'o.

III

Kiel ĉiu nov'a afer'o, la spirit'ism'a doktrin'o hav'as si'a'j'n adept'o'j'n kaj si'a'j'n kontraŭ'ul'o'j'n.

Ni prov'os respond'i kelk'a'j'n kontraŭ'dir'o'j'n de ĉi tiu'j last'a'j, ekzamen'ant'e la valor'o'n de la motiv'o'j, sur kiu'j ili si'n apog'as; tamen ni ne arog'as al ni esper'i konvink'i ĉiu'j'n, ĉar mult'a'j kred'as, ke la lum'o est'as far'it'a nur por ili. Ni turn'as ni'n al la person'o'j bon'vol'em'a'j, sen antaŭ'e pret'a'j aŭ, spit'e ĉio'n, ne'ŝanĝ'ebl'a'j ide'o'j, sed sincer'e dezir'ant'a'j instru'iĝ'i; al tiu'j ni pruv'os, ke la pli'mult'o de la kontraŭ'dir'aĵ'o'j, prezent'at'a'j kontraŭ la spirit'ism'a doktrin'o, origin'as de ne'komplet'a observ'ad'o kaj de tro rapid'a kaj sen'pri'pens'a juĝ'o.

Ni re'memor'ig'u unu'e, en mal'mult'a'j vort'o'j, la kresk'ant'a'n seri'o'n de la fenomen'o'j, el kiu'j rezult'is ĉi tiu doktrin'o.

La unu'a observ'at'a fakt'o est'is la mov'ad'o de plur'a'j objekt'o'j; ĝi est'is ordinar'e nom'at'a turn'iĝ'ant'a'j tabl'o'j aŭ danc'o de la tabl'o'j. Ŝajn'as, ke tiu fenomen'o est'is rimark'it'a unu'e en Amerik'o aŭ, pli bon'e, ke ĝi re'nov'iĝ'is en tiu region'o, ĉar la histori'o pruv'as, ke ĝi okaz'ad'is jam en la plej antikv'a temp'o; ĝi far'iĝ'is kun'e kun strang'a'j cirkonstanc'o'j, kia'j ekster'ordinar'a'j bru'et'o'j, frap'o'j sen ia kon'at'a evident'a kaŭz'o. De tie ĝi rapid'e dis'vast'iĝ'is tra Eŭrop'o kaj ali'a'j part'o'j de la mond'o. Komenc'e, ĝi est'is akcept'it'a kun grand'a ne'kred'em'o; sed la mult'ec'o de la eksperiment'o'j baldaŭ dis'fand'is la dub'o'j'n pri ties real'ec'o.

Se tiu fenomen'o lim'ig'us si'n al la mov'ad'o de materi'a'j objekt'o'j, ĝi pov'us do est'i klar'ig'it'a kiel efik'o de kaŭz'o pur'e fizik'a. Tro ne'sci'a'j ni ankoraŭ est'as, ke ni kon'us ĉi'a'j'n kaŝ'it'a'j'n natur'a'j'n ag'ant'o'j'n, kiel ankaŭ ĉiu'j'n propr'ec'o'j'n de tiu'j jam al ni familiar'a'j; ceter'e, la elektr'o ĉiu'tag'e kresk'ig'as la mult'e'nombr'a'j'n rimed'o'j'n, kiu'j'n ĝi hav'ig'as al la hom'o, kaj ŝajn'as destin'it'a hel'ig'i la scienc'o'n per nov'a lum'o. Ne est'us do ne'ebl'e, ke la elektr'o, modif'it'a de cert'a'j cirkonstanc'o'j, aŭ de ali'a ne'kon'at'a ag'ant'o, est'us la kaŭz'o de tiu mov'ad'o.

La kun'sid'o de mult'e da hom'o'j — kio pli'grand'ig'us la ag'pov'o'n — laŭ'ŝajn'e apog'is tiu'n teori'o'n, ĉar oni pov'us rigard'i tiu'n kolekt'o'n kiel mult'obl'a'n pil'o'n, kies potenc'o est'us rekt'e proporci'a al la nombr'o de ties element'o'j.

La rond'a mov'ad'o hav'is neni'o'n ekster'ordinar'a'n, ĉar ĝi trov'iĝ'as en la Natur'o mem; ĉiu'j astr'o'j mov'as si'n rond'e; oni pov'us do si'n trov'i antaŭ mal'grand'mezur'a kopi'o de la ĝeneral'a mov'ad'o de l’ univers'o aŭ, pli ĝust'a'dir'e, ke ia ĝis tiam ne'kon'at'a faktor'o pov'is okaz'e nask'i ĉe la mal'grand'a'j objekt'o'j, en difin'it'a'j kondiĉ'o'j, i'a'n energi'o'n simil'a'n al tiu, kiu puŝ'as la mond'o'j'n.

Sed tiu mov'ad'o ne ĉiam est'is rond'a; oft'e ĝi est'is intermit'a kaj tut'e ne'regul'a; la objekt'o est'is vigl'e sku'at'a, renvers'at'a, tren'at'a en ia ajn direkt'o kaj, kontraŭ ĉiu'j leĝ'o'j de la statik'o, lev'at'a de sur la plank'o kaj sen'apog'e ten'at'a en la aer'o. En tiu'j fakt'o'j est'is neni'o, kio ne pov'us est'i klar'ig'it'a per la influ'o de iu fizik'a ne'vid'ebl'a ag'ant'o. Ĉu ni ne vid'as, ke la elektr'o fal'ig'as konstru'aĵ'o'j'n, el'radik'ig'as arb'o'j'n, mal'proksim'e'n ĵet'as, al'tir'as aŭ re'puŝ'as la plej pez'a'j'n korp'o'j'n?

La strang'a'j bru'et'o'j kaj krak'o'j — se oni akcept'as, ke ili ne est'is unu el la ordinar'a'j efik'o'j de la dilat'o de la lign'o aŭ de ia ali'a hazard'a kaŭz'o — pov'us ja origin'i el la dens'iĝ'o de iu kaŝ'it'a fluid'aĵ'o: ĉu la elektr'o ne okaz'ig'as la plej fort'a'j'n bru'eg'o'j'n?

Ĝis tie ĉi, kiel oni vid'as, ĉio'n pov'us en'hav'i la kamp'o de la pur'e fiziologi'a'j kaj fizik'a'j fakt'o'j. Ne el'ir'ant'e el ĉi tiu klas'o da ide'o'j, oni tie hav'is tem'o'n por stud'ad'o serioz'a kaj ind'a je la atent'o de la scienc'ul'o'j. Kial tio ne okaz'is?

Ĉagren'as dir'i: tio ven'as de kaŭz'o'j, pruv'ant'a'j, inter mil'o'j da simil'a'j fakt'o'j, la frivol'ec'o'n de la hom'a spirit'o. La vulgar'ec'o de la objekt'o, ĉef'e uz'at'a ĉe la unu'a'j eksperiment'o'j, ebl'e kun'help'is por tiu indiferent'ec'o. Kia'n influ'o'n oft'e hav'is iu vort'o sur la plej grav'a'n afer'o'n! Ne konsider'ant'e, ke la mov'ad'o pov'us est'i komunik'at'a al iu ajn objekt'o, oni daŭr'ig'ad'is plu la eksperiment'o'j'n per la tabl'o'j, sen'dub'e pro tio, ĉar tiu ĉi mebl'o est'as la plej oportun'a, kaj ĉar oni pli natur'e sid'as ĉirkaŭ tabl'o ol ĉirkaŭ ali'a mebl'o. Nu, la super'a'j hom'o'j est'as kelk'a'foj'e tiel infan'ec'a'j, ke ne est'us ne'ebl'e, ke cert'a'j eminent'a'j spirit'o'j opini'is ne'dign'e okup'iĝ'i pri tio, kio'n oni inter'konsent'is nom'i la danc'o de la tabl'o'j. Est'as probabl'e, ke, se la fenomen'o, rimark'it'a de Galvan'i, est'us rimark'it'a de ne'kler'a'j hom'o'j kaj ricev'us burlesk'a'n nom'o'n, ĝi ankoraŭ mal'ŝat'ind'e kuŝ'us apud la magi'a verg'et'o. Efektiv'e, kiu scienc'ul'o ne opini'us, ke li mal'alt'iĝ'us de si'a piedestal'o, se li okup'iĝ'us pri la danc'o de la ran'o'j?

Tamen kelk'a'j person'o'j, tiel modest'a'j, ke ili konsent'is, ke la Natur'o ebl'e ankoraŭ ne el'dir'is si'a'n last'a'n vort'o'n pri la afer'o, dezir'is vid'i, por mal'ŝarĝ'o de la konscienc'o; sed okaz'is, ke la fenomen'o ne ĉiam respond'ad'is al ili'a esper'o; kaj,ĉar ĝi ne okaz'is konstant'e laŭ ili'a vol'o kaj en ili'a manier'o de eksperiment'ad'o, tial ili konklud'is mal'konfirm'e. Spit'e al ili'a juĝ'o'decid'o, la tabl'o'j ne ĉes'as turn'iĝ'ad'i, kaj ni pov'as dir'i kiel Galile'o: ili tamen si'n mov'as! Ni dir'os pli'e: “la fakt'o'j mult'iĝ'is en tia manier'o, ke ili hodiaŭ jam hav'as si'a'j'n rajt'o'j'n, kaj la tut'a demand'o tem'as nur pri tio, ke oni trov'u pri ili i'a'n raci'a'n klar'ig'o'n.”

Ĉu oni pov'as i'o'n konklud'i kontraŭ'a'n al la real'ec'o de iu fenomen'o el tio, ke ĝi ne okaz'as en ĉiam sam'a manier'o, laŭ la vol'o kaj la postul'o'j de observ'ant'o? Ĉu la elektr'a'j kaj la kemi'a'j fenomen'o'j ne konform'iĝ'as al difin'it'a'j kondiĉ'o'j?

Ĉu do ni ili'n ne'u, ĉar ili ne far'iĝ'as ekster tiu'j kondiĉ'o'j? Ĉu est'as do io mir'ig'a, ke la mov'ad'o de la objekt'o'j, far'e de l’ hom'a fluid'aĵ'o, postul'as ankaŭ difin'it'a'j'n kondiĉ'o'j'n? kaj ke tiu fenomen'o ne okaz'as tiam, kiam la eksperiment'ant'o, el si'a vid'punkt'o, vol'as ĝi'n efektiv'ig'i laŭ si'a kapric'o aŭ sub'met'i ĝi'n al la leĝ'o'j de l’ kon'at'a'j fenomen'o'j, ne konsider'ant'e, ke, pri nov'a'j fakt'o'j, pov'as kaj dev'as ekzist'i nov'a'j leĝ'o'j? Nu, por ek'kon'i tiu'j'n leĝ'o'j'n, oni bezon'as stud'ad'i la kondiĉ'o'j'n, en kiu'j la fakt'o'j efektiv'iĝ'as, kaj tiu stud'ad'o ne pov'as est'i far'at'a ali'e, ol per zorg'a, persist'a, oft'e long'eg'a observ'ad'o.

Sed, kontraŭ'dir'as kelk'a'j person'o'j, oft'e kuŝ'as en tio evident'a fripon'aĵ'o. Ni unu'e demand'as, ĉu ili est'as cert'a'j pri fripon'aĵ'o'j; ĉu ili ne pren'is por fripon'aĵ'o'j efik'o'j'n, kiu'j'n ili ne kapabl'is klar'ig'i al si, tiel sam'e, kiel kamp'ul'o pren'is por lert'a iluzi'ist'o kler'a'n fizik'ist'o'n, kiu farad'is si'a'j'n eksperiment'o'j'n. Eĉ se oni konsent'as, ke ia iluzi'o ja kelk'a'foj'e okaz'is, ĉu tio est'us do motiv'o por ne'ad'o de la fakt'o? Ĉu ni ne'u la Fizik'o'n, ĉar kelk'a'j iluzi'ist'o'j si'n pretend'e titol'as fizik'ist'o'j?

Oni dev'as ĉiam konsider'i la karakter'o'n de l’ person'o'j kaj la interes'o'n, kiu'n ili hav'us, tromp'i. Ĉu tio est'us nur'a ŝerc'o?

Oni pov'as ja amuz'iĝ'i dum moment'o; sed long'e'daŭr'a ŝerc'o est'us tiel ted'a por la tromp'ant'o kiel por la tromp'at'o. Ceter'e, en tiu ŝerc'tromp'o, dis'vast'iĝ'ant'a de unu al la ali'a rand'o de la mond'o kaj praktik'at'a de plej serioz'a'j, dign'a'j kaj kler'a'j hom'o'j, est'us ja io tiel ekster'ordinar'a kiel la fenomen'o mem.

Se la fenomen'o'j, pri kiu'j ni okup'as ni'n, lim'ig'us si'n al la mov'ad'o de objekt'o'j, ili rest'us, kiel ni dir'is, sur la kamp'o de la fizik'a'j scienc'o'j; sed tio ne okaz'is; est'is destin'it'e, ke ili konduk'u ni'n sur la voj'o'n de strang'a'j fakt'o'j. Per ni ne sci'as kies iniciat'o, oni kred'is, ke oni el'trov'is, ke la impuls'o don'at'a al la objekt'o'j ne est'is nur'a efik'o de ia mekanik'a, blind'a fort'o, sed ke, en tiu mov'ad'o, evident'iĝ'is la en'miks'iĝ'o de ia inteligent'a kaŭz'o.

De la moment'o, kiam ĉi tiu voj'o est'is mal'ferm'it'a, oni ek'hav'is tut'e nov'a'n kamp'o'n por observ'ad'o; lev'iĝ'is la vual'o, kiu kaŝ'is al ni mult'a'j'n mister'o'j'n. Ĉu, efektiv'e, ekzist'as ia inteligent'a potenc'o? Jen la demand'o. Se tia potenc'o ekzist'as, kio ĝi est'as, kia ĝi'a natur'o, kiu ĝi'a origin'o? Ĉu ĝi est'as super la hom'ar'o? Jen ali'a'j demand'o'j, de'ven'ant'a'j de la unu'a.

La unu'a'j inteligent'a'j manifest'aĵ'o'j okaz'is per'e de tabl'o'j, kiu'j si'n klin'ad'is kaj frap'ad'is cert'a'n nombr'o'n da foj'o'j per unu el si'a'j pied'o'j, kaj kiu'j tiel respond'ad'is jes aŭ ne, laŭ inter'konsent'o, al la far'it'a'j demand'o'j. Ĝis ĉi tiu punkt'o, neni'o nepr'e konvink'us la skeptik'ul'o'j'n, ĉar oni pov'us tie supoz'i i'a'n efik'o'n de hazard'o. Post'e, oni ricev'is pli long'a'j'n respond'o'j'n, per la liter'o'j de la alfabet'o: la mebl'o far'is difin'it'a'n nombr'o'n da frap'o'j, rilat'a'n al la numer'o de ĉiu liter'o de la alfabet'o, kaj tiel est'is format'a'j vort'o'j kaj fraz'o'j, respond'ant'a'j al la far'it'a'j demand'o'j. La ĝust'ec'o de la respond'o'j kaj ili'a inter'rilat'ec'o kun la demand'o'j kaŭz'is mir'eg'o'n. Demand'it'e pri li'a natur'o, la mister'a est'ul'o, kiu tiel respond'ad'is, deklar'is, ke li est'as Spirit'o aŭ Geni'o; li el'dir'is si'a'n nom'o'n kaj don'is plur'a'j'n inform'o'j'n pri si'a person'o. Ĉi tiu cirkonstanc'o est'as tre grav'a. Neni'u ek'pens'is pri la Spirit'o'j por klar'ig'i la fenomen'o'n; ĉi tiu mem mal'kaŝ'is si'a'n kaŭz'o'n. Oft'e, en la ekzakt'a'j scienc'o'j, oni el'pens'as hipotez'o'j'n por ek'hav'i baz'o'n por si'a rezon'ad'o; sed tia ne est'as la nun'a okaz'o.

Tia proced'o por korespond'ad'o est'is long'e'daŭr'a kaj mal'oportun'a. La Spirit'o — kaj tio est'as ankaŭ not'ind'a fakt'o — indik'is ali'a'n rimed'o'n. Unu el tiu'j ne'vid'ebl'a'j est'ul'o'j konsil'is la al'met'o'n de krajon'o al korb'o aŭ ali'a objekt'o. Tiu korb'o, star'ant'a sur paper'foli'o, est'as ek'mov'at'a de tiu sam'a mister'a potenc'o, kiu balanc'as la tabl'o'j'n; sed, anstataŭ simpl'a regul'a mov'ad'o, la krajon'o far'as per si mem liter'o'j'n, kiu'j form'as vort'o'j'n, fraz'o'j'n kaj tut'a'j'n parol'ad'o'j'n de mult'e da paĝ'o'j, tem'ant'a'j'n pri la plej alt'a'j demand'o'j pri filozofi'o, moral'o, metafizik'o, psikologi'o ktp; kaj tiel rapid'e, kiel se oni skrib'us per la man'o.

Tiu konsil'o est'is don'it'a sam'temp'e en Amerik'o, en Franc'land'o kaj en plur'a'j ali'a'j land'o'j. Jen la vort'o'j, per kiu'j ĝi est'is don'it'a en Parizo, la 10-an de Juni'o 1853, al unu el la plej fervor'a'j adept'o'j de la doktrin'o, jam de long'e, ek'de 1849, si'n okup'int'a pri la al'vok'ad'o de la Spirit'o'j: “Al'port'u el la apud'a ĉambr'o korb'et'o'n; lig'u al ĝi krajon'o'n; met'u ĉi tiu'n sur la paper'o'n kaj, sur la rand'o'n de l’ korb'et'o, vi'a'j'n fingr'o'j'n”. Post kelk'a'j moment'o'j, la korb'o ek'mov'iĝ'is, kaj la krajon'o tre leg'ebl'e skrib'is jen'a'n fraz'o'n: “Mi absolut'e mal'permes'as al vi komunik'i al iu ajn, kio'n mi ĵus dir'is; la ven'ont'a'n foj'o'n, kiam mi skrib'os, mi skrib'os pli bon'e”.

Ĉar la objekt'o, al kiu oni adapt'as krajon'o'n, est'as nur'a il'o, tial ĝi'a natur'o kaj form'o tut'e ne grav'as; oni serĉ'is ĝi'a'n plej oportun'a'n pozici'o'n; fakt'e, mult'a'j hom'o'j uz'as por tio tabul'et'o'n.

La korb'et'o, aŭ la tabul'et'o, pov'as est'i ek'mov'at'a nur sub la influ'o de person'o'j, por tio dot'it'a'j per special'a kapabl'o kaj nom'at'a'j medium'o'j, tio est'as, rimed'o'j aŭ per'ant'o'j inter la Spirit'o'j kaj la hom'o'j. La kondiĉ'o'j, hav'ig'ant'a'j tia'n kapabl'o'n, de'pend'as de kaŭz'o'j sam'temp'e moral'a'j kaj fizik'a'j, ankoraŭ ne'perfekt'e kon'at'a'j; ĉar ekzist'as medium'o'j jun'a'j kaj mal'jun'a'j, vir'o'j aŭ vir'in'o'j, kun ĉi'a'j grad'o'j da intelekt'a dis'volv'iĝ'o. Ceter'e, tiu kapabl'o kresk'as per ekzerc'ad'o.

Post'e oni konstat'is, ke la korb'o, aŭ la tabul'et'o, est'is nur'a al'pend'aĵ'o de la man'o kaj ke la medium'o, pren'ant'e mem la krajon'o'n, skrib'is laŭ ne'vol'a, kvazaŭ febr'a impuls'o.

Per ĉi tiu rimed'o, la komunik'aĵ'o'j far'iĝ'is pli rapid'e, pli facil'e kaj pli komplet'e; ĉi tiu est'as la hodiaŭ plej ĝeneral'a proced'o, des pli, ĉar la nombr'o da person'o'j dot'it'a'j per tia kapabl'o est'as grand'eg'a kaj pli'iĝ'as ĉiu'tag'e. La spert'o, fin'e, kon'ig'is ali'a'j'n form'o'j'n de tiu kapabl'o, kaj oni ek'sci'is, ke la komunik'aĵ'o'j pov'as ankaŭ okaz'i per la parol'o, aŭd'ad'o, vid'ad'o, palp'ad'o k.a., kaj eĉ per rekt'a skrib'ad'o de la Spirit'o'j, tio est'as, sen ia help'o de la man'o de l’ medium'o, aŭ de krajon'o.

Post tiu konstat'o, rest'is esplor'i esenc'a'n punkt'o'n, nom'e la rol'o'n de la medium'o ĉe la respond'o'j kaj la part'o'n, kiu'n li tie pov'as pren'i mekanik'e kaj moral'e. Du ĉef'a'j cirkonstanc'o'j, kiu'j'n ne dev'us preter'las'i atent'em'a observ'ant'o, pov'as solv'i la demand'o'n. La unu'a est'as la manier'o, kiel la korb'o si'n mov'as sub la influ'o de l’ medium'o, ĉe la nur'a kontakt'o de li'a'j fingr'o'j kun ĝi'a rand'o; la ekzamen'o pruv'as la ne'ebl'ec'o'n de ia ajn direkt'ad'o. Tiu ne'ebl'ec'o est'as pli evident'a, kiam du aŭ tri person'o'j apog'as kun'e la man'o'j'n sur la korb'o; est'us neces'a ver'e ekster'ordinar'a akord'o de mov'o'j, kaj, krom tio, absolut'a ident'ec'o de pens'o'j, por ke tiu'j person'o'j pov'u don'i sam'a'n respond'o'n al la far'it'a demand'o. Ali'a fakt'o, ne mal'pli strang'a, kresk'ig'as la embaras'o'n, nom'e la radikal'a modif'o de skrib'karakter'o, laŭ la si'n manifest'ant'a Spirit'o; kaj ĉiu'foj'e, kiam iu Spirit'o re'ven'as, li'a skrib'karakter'o re'far'iĝ'as (3) . La medium'o dev'us do ekzerc'iĝ'i en la ŝanĝ'o de si'a skrib'karakter'o en dek'o'j da manier'o'j kaj, precip'e, bon'e memor'i tiu'n, kiu aparten'as al tiu aŭ tiu ali'a Sp irit'o.

La du'a cirkonstanc'o rezult'as de la natur'o mem de la respond'o'j: ili plej oft'e, precip'e tiam, kiam tem'as pri abstrakt'a'j aŭ scienc'a'j afer'o'j, star'as okul'frap'e super la kon'o'j kaj, kelk'a'foj'e, trans la intelekt'a'j lim'o'j de la medium'o; ceter'e, ĉi tiu ordinar'e hav'as neni'a'n konsci'o'n pri tio, kio'n li skrib'as sub tiu influ'o. Tre oft'e li ja ne aŭd'as aŭ ne kompren'as la prezent'it'a'n demand'o'n, ĉar tiu ĉi pov'as est'i far'at'a en lingv'o fremd'a al li, aŭ eĉ mens'e, kaj la respond'o pov'as est'i don'at'a en tiu idiom'o mem. Fin'e, oft'e okaz'as, ke la korb'o skrib'as propr'a'mov'e, sen antaŭ'a demand'o, pri ia ajn kaj tut'e ne'atend'it'a afer'o.

Ĉe iu'j okaz'o'j, tiu'j respond'o'j est'as tiel saĝ'a'j, profund'a'j kaj traf'a'j; ili el'montr'as tiel alt'a'j'n, tiel super'bel'a'j'n pens'o'j'n, ke ili ne pov'as el'ven'i krom el iu super'a intelekt'o, stamp'o de la plej pur'a moral'ec'o; ali'a'j'n foj'o'j'n, ili est'as tiel sen'pri'pens'a'j, tiel frivol'a'j kaj ja tiel trivial'a'j, ke la raci'o rifuz'as kred'i, ke ili pov'as ven'i de tiu sam'a font'o. Tiu divers'ec'o de esprim'o'manier'o'j pov'as est'i klar'ig'it'a nur per la mal'sam'ec'o de la si'n manifest'ant'a'j intelekt'o'j. Ĉu tiu'j intelekt'o'j

trov'iĝ'as en la hom'ar'o aŭ ekster la hom'ar'o? Jen la tem'a punkt'o, kies komplet'a klar'ig'o est'as trov'at'a en ĉi tiu verk'o, tia, kia ĝi'n don'is la Spirit'o'j mem.

Jen do evident'a'j efik'o'j, kiu'j okaz'as ekster la kutim'a rond'o de ni'a observ'ad'o; kiu'j far'iĝ'as ne mister'e, sed en hel'a tag'lum'o; kiu'j pov'as est'i konstat'at'a'j de ĉiu person'o; kiu'j ne est'as privilegi'o de unu sol'a individu'o, sed kiu'j'n mil'o'j da hom'o'j re'far'as laŭ'vol'e, ĉiu'tag'e. Tiu'j efik'o'j hav'as nepr'e i'a'n kaŭz'o'n, kaj, ĉar ili montr'as la ag'o'n de iu intelekt'o kaj de iu vol'o, ili tial star'as ekster la pur'e fizik'a sfer'o.

Plur'a'j teori'o'j est'as el'pens'it'a'j pri ĉi tiu tem'o: ni ili'n baldaŭ ekzamen'os kaj vid'os, ĉu ili klar'ig'as ĉiu'j'n ĉi'rilat'a'j'n fakt'o'j'n. Ni dum'e konsent'u la ekzist'o'n de est'ul'o'j ali'a'j ol la hom'o'j, ĉar tia est'as la klar'ig'o don'at'a de la manifest'iĝ'ant'o'j; kaj ni vid'u, kio'n ili dir'as al ni.

La est'ul'o'j, si'n komunik'ant'a'j kun ni, nom'as si'n mem, kiel ni jam dir'is, Spirit'o'j aŭ Geni'o'j, kaj deklar'is, ke ili — almenaŭ kelk'a'j — aparten'is al hom'o'j viv'int'a'j sur la Ter'o.

Ili form'as la spirit'a'n mond'o'n, kiel ni la korp'a'n dum ni'a sur'ter'a viv'o.

Por pli facil'e respond'i kelk'a'j'n kontraŭ'dir'o'j'n, ni resum'os ĉi tie, per mal'mult'a'j vort'o'j, la plej relief'a'j'n punkt'o'j'n de la doktrin'o, kiu'n ili instru'is al ni.

“Di'o est'as etern'a, ne'ŝanĝ'em'a, ne'materi'a, unik'a, ĉio'pov'a, super'eg'e just'a kaj bon'a.

“Li kre'is la univers'o'n, kiu ampleks'as ĉiu'j'n anim'it'a'j'n kaj ne'anim'it'a'j'n, materi'a'j'n kaj ne'materi'a'j'n est'aĵ'o'j'n.

“La materi'a'j est'aĵ'o'j konsist'ig'as la vid'ebl'a'n aŭ korp'a'n mond'o'n; kaj la ne'materi'a'j la ne'vid'ebl'a'n aŭ spirit'a'n, tio est'as la mond'o'n de la Spirit'o'j.

“La spirit'a mond'o est'as la mond'o normal'a, primitiv'a, etern'a, antaŭ'ekzist'ant'a kaj post'viv'ant'a ĉio'n.

“La korp'a mond'o est'as nur akcesor'a, kaj pov'us ĉes'i ekzist'i aŭ est'i neniam ekzist'int'a, sen ia modif'o de la esenc'o mem de la spirit'a mond'o.

“La Spirit'o'j por kelk'a temp'o port'as pere'em'a'n materi'a'n en'volv'aĵ'o'n, kies detru'o, ĉe la mort'o, re'liber'ig'as ili'n.

“El inter la divers'a'j spec'o'j de korp'a'j est'aĵ'o'j, Di'o destin'is la hom'a'n super'spec'o'n por la en'karn'iĝ'o de la Spirit'o'j ating'int'a'j iom'a'n evolu'o'grad'o'n; tio hav'ig'as al la hom'ar'o moral'a'n kaj intelekt'a'n pozici'o'n super ĉiu'j ceter'a'j spec'o'j.

“La anim'o est'as en'karn'iĝ'int'a Spirit'o, kies en'volv'aĵ'o est'as la korp'o.

“Est'as en la hom'o tri part'o'j: 1-a, la korp'o aŭ materi'a est'aĵ'o, analog'a je tiu de la best'o'j kaj anim'it'a de la sam'a viv'o'princip'o; 2-a, la anim'o aŭ ne'materi'a est'aĵ'o, Spirit'o en'karn'iĝ'int'a en la korp'o'n; 3-a, la lig'il'o, al'ten'ant'a la anim'o'n al la korp'o, la mez'a princip'o inter la materi'o kaj la Spirit'o.

“La hom'o hav'as do du natur'o'j'n: pro si'a korp'o, li est'as sam'natur'a kiel la best'o'j, kies instinkt'o'j'n li posed'as; pro si'a anim'o, li est'as sam'natur'a kiel la Spirit'o'j.

“La lig'il'o aŭ perispirit'o, kiu ten'as la Spirit'o'n ĉe la korp'o, est'as kvazaŭ'a du'on'materi'a en'volv'aĵ'o. La mort'o est'as la el'detru'o de la mal'pli delikat'a teg'il'o; la Spirit'o konserv'as la du'a'n, kiu est'as por li eter'a korp'o kaj kiu'n, en si'a ordinar'a stat'o, ni ne vid'as, sed kiu pov'as okaz'e far'iĝ'i vid'ebl'a, eĉ tuŝ'ebl'a, kiel ĉe la fenomen'o'j nom'at'a'j aper'aĵ'o'j.

“La Spirit'o ne est'as do ia abstrakt'a, ne'difin'it'a est'aĵ'o, kiu'n oni pov'us akcept'i nur per la pens'o, sed est'aĵ'o real'a, difin'it'a kaj, kelk'a'foj'e, percept'ebl'a per la vid'a, aŭd'a kaj palp'a sent'um'o'j.

“La Spirit'o'j aparten'as al divers'a'j klas'o'j kaj est'as egal'a'j nek pri pov'o, pri inteligent'ec'o, pri saĝ'o, nek pri moral'ec'o.

Tiu'j unu'a'klas'a'j est'as super'a'j Spirit'o'j, disting'iĝ'ant'a'j de la ceter'a'j pro si'a'j perfekt'ec'o, kon'o'j, proksim'ec'o al Di'o, pur'ec'o de sent'o'j kaj am'o al bon'o: ili est'as la anĝel'o'j aŭ pur'a'j Spirit'o'j. La ceter'a'j klas'o'j pli kaj pli mal'proksim'iĝ'as de tiu perfekt'ec'o; tiu'j, aparten'ant'a'j al la mal'super'a'j grad'o'j, est'as inklin'a'j al la pli'mult'o de ni'a'j pasi'o'j: mal'am'o, envi'o, ĵaluz'o, fier'o k.a.; ili plezur'as ĉe la mal'bon'o. Kelk'a'j Spirit'o'j est'as nek tre bon'a'j, nek tre mal'bon'a'j; ili est'as pli mal'ord'ig'em'a'j kaj turment'em'a'j ol malic'a'j, kaj tial ili'a'j disting'il'o'j est'as petol'ad'o kaj sen'logik'ec'o: ili est'as la amuz'iĝ'em'a'j aŭ frivol'a'j Spirit'o'j.

“La Spirit'o'j ne etern'e aparten'as al sam'a ord'o. Ĉiu'j progres'as, tra'pas'ant'e la divers'a'j'n grad'o'j'n de la spirit'a hierarki'o. Tiu progres'o far'iĝ'as per en'karn'iĝ'ad'o, kiu est'as ordon'at'a al unu'j kiel pun'o kaj al ali'a'j kiel misi'o. La materi'a viv'o est'as prov'o, kiu'n ili dev'as far'i mult'e da foj'o'j, ĝis ili ating'os la absolut'a'n perfekt'ec'o'n; ĝi est'as kvazaŭ'a fand'il'o aŭ rafin'ej'o, el kiu ili el'ir'as pli aŭ mal'pli pur'ig'it'a'j.

“For'las'int'e la korp'o'n, la anim'o re'ven'as al la mond'o de la Spirit'o'j, el kie ĝi el'ir'is, kaj, post pli aŭ mal'pli long'a temp'o, kiu'n ĝi tra'viv'as kiel vag'ant'a Spirit'o, ĝi re'komenc'as nov'a'n materi'a'n ekzist'ad'o'n. (*) “Ĉar la Spirit'o dev'as ricev'i mult'e da en'karn'iĝ'o'j, tial sekv'as, ke ni ĉiu'j hav'is jam mult'e da ekzist'ad'o'j kaj dev'os hav'i ankoraŭ ali'a'j'n, pli aŭ mal'pli perfekt'ig'it'a'j'n, ĉu sur la Ter'o, ĉu en ali'a'j mond'o'j.

“La en'karn'iĝ'o de la Spirit'o'j far'iĝ'as ĉiam en la hom'a'n gent'o'n; est'us erar'o kred'i, ke la anim'o aŭ Spirit'o pov'as en'karn'iĝ'i en la korp'o'n de best'o.

“La plur'a'j en'korp'a'j ekzist'ad'o'j de la Spirit'o ir'ig'as ĉi tiu'n ĉiam antaŭ'e'n, neniam post'e'n; sed la rapid'ec'o de l’ progres'o de'pend'as de ni'a'j klopod'o'j por la perfekt'ec'o.

“La kvalit'o'j de la anim'o est'as tiu'j de la en'karn'iĝ'int'a Spirit'o, tio est'as: virt'a hom'o est'as en'karn'iĝ'int'a bon'a Spirit'o; malic'a hom'o est'as en'karn'iĝ'int'a mal'pur'a Spirit'o.

“La anim'o jam hav'is si'a'n individu'ec'o'n antaŭ ol en'karn'iĝ'i kaj konserv'as ĝi'n post si'a dis'iĝ'o for de la korp'o.

“Ĉe si'a re'ven'o en la mond'o'n de la Spirit'o'j, la anim'o tie renkont'iĝ'as kun ĉiu'j, kiu'j'n ĝi kon'is sur la Ter'o, kaj ĉiu'j ĝi'a'j ekzist'ad'o'j bild'iĝ'as antaŭ ĝi per la re'memor'o pri la bon'o kaj mal'bon'o, kiu'j'n ĝi far'is.

“La en'karn'iĝ'int'a Spirit'o viv'as sub la influ'o de la materi'o; la hom'o, kiu venk'as tiu'n influ'o'n per alt'ig'o kaj pur'ig'o de si'a anim'o, proksim'iĝ'as al la bon'a'j Spirit'o'j, kun kiu'j li iam est'os. Sed, kiu, opini'ant'e pli grav'a la hom'a'n natur'o'n, las'as si'n reg'i de mal'nobl'a'j pasi'o'j kaj ig'as konsist'i ĉiu'j'n si'a'j'n ĝoj'o'j'n en la kontent'ig'o de trivial'a'j apetit'o'j, tiu al'iĝ'as al la mal'pur'a'j Spirit'o'j.

“La en'karn'iĝ'int'a'j Spirit'o'j loĝ'as la plur'a'j'n glob'o'j'n de la univers'o; tiu'j ne-en'karn'iĝ'int'a'j aŭ vag'ant'a'j okup'as neniu'n

difin'it'a'n, lim'ig'it'a'n region'o'n; ili est'as ĉie en la spac'o kaj ĉe ni'a flank'o, ili vid'as kaj tuŝ'as ni'n ĉiu'moment'e; ili est'as tut'a ne'vid'ebl'a hom'amas'o, si'n mov'ant'a ĉirkaŭ ni.

“La Spirit'o'j hav'as sur la moral'a, eĉ sur la fizik'a mond'o, sen'ĉes'a'n influ'o'n; ili ag'as sur la materi'o'n kaj la pens'o'n, kaj est'as unu el la potenc'o'j de la Natur'o, kaŭz'o efik'a de grand'a nombr'o da ĝis antaŭ ne'long'e ne klar'ig'it'a'j, aŭ apenaŭ klar'ig'it'a'j, fenomen'o'j, kiu'j'n nur Spirit'ism'o raci'e interpret'as.

La bon'a'j Spirit'o'j admon'as ni'n al bon'o, kuraĝ'ig'as ni'n ĉe la prov'o'j de la viv'o kaj help'as ni'n el'ten'i ĉi tiu'j'n brav'e kaj rezignaci'e; la mal'bon'a'j pel'as ni'n en mal'bon'o'n: est'as por ili plezur'o vid'i ni'n fal'i kaj ident'iĝ'i kun ili.

“La komunik'iĝ'o'j de la Spirit'o'j kun la hom'o'j est'as kaŝ'it'a'j aŭ mal'kaŝ'a'j. La unu'a'j far'iĝ'as per la bon'a aŭ mal'bon'a influ'o, kiu'j'n ni preter'konsci'e ricev'as de la Spirit'o'j; en ĉi tiu okaz'o, ni'a sagac'ec'o dev'as disting'i bon'a'j'n de mal'bon'a'j inspir'o'j. La mal'kaŝ'a'j komunik'iĝ'o'j est'as tiu'j far'at'a'j per skrib'ad'o, per parol'o aŭ per ali'a'j material'a'j rimed'o'j, plej oft'e help'e de medium'o'j, kiu'j serv'as kiel il'o'j ĉe tiu'j manifest'iĝ'o'j.

Oni pov'as el'vok'i ĉi'a'j'n Spirit'o'j'n: tiu'j'n, kiu'j anim'is sen'fam'a'j'n hom'o'j'n, sam'e kiel tiu'j'n de plej kler'a'j person'o'j, kiu ajn est'is la epok'o, kiam ili viv'is; tiu'j'n de ni'a'j parenc'o'j, amik'o'j aŭ mal'amik'o'j, kaj de ili ricev'i, per skrib'it'a'j aŭ parol'a'j komunik'aĵ'o'j, konsil'o'j'n, inform'o'j'n pri ili'a trans'tomb'a situaci'o, ili'a'j'n pens'o'j'n pri ni, kaj ankaŭ la kon'ig'o'j'n, kiu'j'n est'as al ili permes'it'e far'i al ni.

“La Spirit'o'j'n al'tir'as ili'a simpati'o por la moral'a karakter'o de la rond'o ili'n vok'ant'a; la Super'a'j sent'as plezur'o'n en la serioz'a'j kun'sid'o'j, kie reg'as am'o al bon'o kaj sincer'a dezir'o por instru'iĝ'o kaj pli'bon'iĝ'o. Ili'a ĉe'est'ad'o for'pel'as la mal'super'a'j'n Spirit'o'j'n; ĉi tiu'j, kontraŭ'e, trov'as liber'a'n en'ir'o'n kaj ag'as sen ia embaras'o ĉe person'o'j frivol'a'j aŭ instig'at'a'j nur de sci'vol'o, kaj ĉie, kie reg'as mal'nobl'a'j instinkt'o'j. Anstataŭ bon'a'j konsil'o'j kaj util'a'j instru'o'j, ni neni'o'n dev'as atend'i de ili krom bagatel'aĵ'o'j, mensog'o'j, trivial'a'j sprit'aĵ'o'j aŭ mistifik'o'j, ĉar, oft'e, ili al'pren'as respekt'ind'a'j'n nom'o'j'n, por pli bon'e konduk'i ni'n en erar'o'n.

“La disting'o inter la bon'a'j kaj la mal'bon'a'j Spirit'o'j est'as tre facil'a: la parol'o de la Super'a'j Spirit'o'j est'as ĉiam dign'a, nobl'a, stamp'it'a de plej alt'a moral'o kaj liber'a de ĉia trivial'a pasi'o; ili'a'j konsil'o'j spir'as plej pur'a'n saĝ'o'n kaj cel'as ĉiam ni'a'n perfekt'ig'o'n kaj la bon'o'n de la hom'ar'o.

“La parol'o de la mal'super'a'j Spirit'o'j est'as, kontraŭ'e, sen'konsekvenc'a, oft'e trivial'a, eĉ mal'delikat'a; kelk'a'foj'e ili dir'as i'o'n bon'a'n kaj ver'a'n, sed, plej oft'e, fals'aĵ'o'j'n kaj absurd'aĵ'o'j'n, pro malic'o aŭ ne'kler'ec'o; ili mok'tromp'as la kred'em'o'n kaj amuz'iĝ'as per la naiv'ec'o de si'a'j demand'ant'o'j, flat'ant'e ties vant'am'o'n, nutr'ant'e ties dezir'o'j'n per fals'a'j esper'o'j. Resum'e, la serioz'a'j komunik'aĵ'o'j, laŭ la tut'a signif'o de la vort'o, okaz'as nur en serioz'a'j rond'o'j, kie reg'as intim'a konsent'o pri pens'o'j kun cel'o al bon'o.

“La moral'o de l’ Super'a'j Spirit'o'j resum'e konsist'as, kiel tiu de la Krist'o, en la jen'a evangeli'a maksim'o: “Ĉio'n ajn do, kio'n vi dezir'as, ke la hom'o'j far'u al vi, vi ankaŭ far'u al ili” (4) ; tio est'as, far'i ĉiam bon'o'n, neniam mal'bon'o'n.

Ĉiu trov'as en ĉi tiu princip'o ĝeneral'a'n regul'o'n por kondut'o, ĉe si'a'j eĉ plej mal'grav'a'j ag'o'j.

“La Spirit'o'j instru'as al ni, ke ego'ism'o, mal'humil'ec'o, volupt'am'o est'as pasi'o'j, kiu'j proksim'ig'as ni'n al la best'a natur'o, far'ant'e ni'n sklav'o'j de la materi'o; ke hom'o, kiu, jam en ĉi tiu mond'o, si'n liber'ig'as de la materi'o, for'ĵet'ant'e de si la mond'um'a'j'n vant'aĵ'o'j'n kaj am'ant'e si'a'n proksim'ul'o'n, al'proksim'iĝ'as al la spirit'a natur'o; ke ĉiu el ni dev'as est'i util'a, laŭ la kapabl'o'j kaj rimed'o'j, kiu'j'n Di'o dispon'ig'is al ni por ni'n el'prov'i; ke la fort'a kaj mult'pov'a ŝuld'as apog'o'n kaj protekt'o'n al la mal'fort'a, ĉar tiu, kiu mis'uz'as si'a'n fort'o'n kaj potenc'o'n por sub'prem'i si'a'n simil'ul'o'n, atenc'as la leĝ'o'n de Di'o. Ili instru'as, fin'e, ke en la mond'o de la Spirit'o'j, kie neni'o pov'as est'i kaŝ'it'a, hipokrit'ul'o est'os sen'mask'ig'it'a kaj ĉiu'j li'a'j mal'nobl'aĵ'o'j est'os mal'kovr'it'a'j; ke la ne'evit'ebl'a kaj ĉiu'moment'a ĉe'est'o de tiu'j, kiu'j'n ni mal'util'is,

est'as unu el la pun'o'j al ni difin'it'a'j; ke de la super'ec'o aŭ mal'super'ec'o de la Spirit'o'j de'pend'as ĝu'o'j kaj sufer'o'j ne'kon'at'a'j de ni sur la Ter'o.

“Sed ili ankaŭ dir'as al ni, ke ne ekzist'as ne'ripar'ebl'a'j erar'o'j: ĉia erar'o pov'as est'i esting'it'a per kompens'a pun'o.

La hom'o trov'as por tio rimed'o'j'n en si'a'j plur'a'j ekzist'ad'o'j, kiu'j ebl'ig'as al li antaŭ'e'n'ir'i sur la voj'o de la progres'o, laŭ si'a dezir'o kaj pen'o'j, ĝis la perfekt'ec'o — li'a fin'a lim'ŝton'o.”

Jen la resum'o de la spirit'ism'a doktrin'o, laŭ instru'o de la Super'a'j Spirit'o'j. Ni vid'u nun la argument'o'j'n prezent'at'a'j'n kontraŭ ĝi.

Vi'i

Por mult'a'j hom'o'j, la kontraŭ'star'o de la korporaci'o'j de scienc'ul'o'j est'as — se ne pruv'o — almenaŭ pez'a konjekt'o mal'favor'a al la koncern'at'a afer'o. Ni ne trov'iĝ'as inter tiu'j, kiu'j indign'e kri'as kontraŭ la scienc'ul'o'j, ĉar ni ne vol'as, ke oni dir'u, ke ni don'as al ili la huf'o'bat'o'n de la azen'o; mal'e, ni ili'n alt'e estim'as kaj sent'us grand'a'n honor'o'n sid'ant'e en ili'a rond'o; sed ili'a opini'o ne pov'us, en ĉi'a'j cirkonstanc'o'j, est'i ne'apelaci'ebl'a juĝ'o.

De la moment'o, kiam la scienc'ul'ar'o flank'e las'as la material'a'n observ'ad'o'n de la fakt'o'j, kiu'j'n tem'as klar'ig'i, la kamp'o est'as mal'ferm'it'a al konjekt'o'j; ĉiu al'port'as si'a'n sistem'et'o'n, kiu'n li nepr'e vol'as star'ig'i super la ceter'a'j kaj kiu'n li sub'ten'as obstin'e. Ĉu ni ne vid'as, ĉiu'tag'e, la plej mal'akord'ant'a'j'n opini'o'j'n altern'e plej vigl'e rekomend'at'a'j kaj for'ĵet'at'a'j, jen for'puŝ'at'a'j kiel absurd'a'j erar'o'j, jen proklam'at'a'j kiel ne'refut'ebl'a'j ver'aĵ'o'j? La fakt'o'j, jen la ver'a kriteri'o de ni'a'j juĝ'o'j, la ne're'bat'ebl'a argument'o; se fakt'o'j mank'as, dub'o est'as do la opini'o de saĝ'ul'o.

Pri tre kon'at'a'j afer'o'j la opini'o de la scienc'ul'o'j est'as, pro just'a motiv'o, fid'ind'a, ĉar ili ja sci'as pli mult'e kaj pli bon'e ol la vulgar'ul'ar'o; sed, koncern'e nov'a'j'n princip'o'j'n, ne'kon'at'a'j'n afer'o'j'n, ili'a vid'manier'o est'as ĉiam nur hipotez'a, ĉar ili ne est'as mal'pli influ'at'a'j de antaŭ'juĝ'o'j ol la ceter'a'j hom'o'j; mi ja dir'as, ke scienc'ul'o hav'as pli da antaŭ'juĝ'o'j ol iu ali'a hom'o, ĉar tut'e natur'a inklin'o ig'as li'n ĉio'n en'ferm'i en si'a fak'o; matematik'ist'o vid'as pruv'o'j'n nur en algebr'a demonstraci'o; kemi'ist'o ĉio'n atribu'as al la ag'ad'o de l’ element'o'j, ktp. Ĉiu hom'o, si'n dediĉ'ant'a al iu fak'o, lig'as al ĝi ĉiu'j'n si'a'j'n ide'o'j'n; ekster si'a kamp'o, li oft'e perd'as si'a'n ekvilibr'o'n, ĉar li vol'as ĉio'n trakt'i per sam'a prov'il'o: tio est'as rezultat'o de la hom'a mal'fort'ec'o. Volont'e kaj fid'plen'e mi konsult'us kemi'ist'o'n pri iu demand'o pri analiz'o, fizik'ist'o'n pri la pov'o de la elektr'o, mekanik'ist'o'n pri iu mov'a fort'o; sed ili permes'os al mi, sen ia ofend'o al la estim'o, kiu'n postul'as ili'a special'a sci'o, ke mi ne sam'e rigard'u ili'a'n ne'a'n opini'o'n pri Spirit'ism'o, opini'o'n, kiu valor'as ne pli ol tiu de arkitekt'o pri iu muzik'a demand'o.

La vulgar'a'j scienc'o'j kuŝ'as sur la propr'ec'o'j de la materi'o, kiu'n oni pov'as laŭ'vol'e eksperiment'i kaj manipul'i; la spirit'ism'a'j fenomen'o'j si'n baz'as sur la ag'ad'o de intelekt'a'j est'ul'o'j, posed'ant'a'j vol'o'n propr'a'n kaj ĉiu'moment'e montr'ant'a'j al ni, ke ili ne est'as sub'met'it'a'j al ni'a kapric'o.

La observ'o'j ne pov'as do est'i far'at'a'j en sam'a manier'o; ili postul'as special'a'j'n kondiĉ'o'j'n kaj ali'a'n de'ir'punkt'o'n; vol'i ili'n sub'ig'i al ni'a'j ordinar'a'j proced'o'j de esplor'ad'o est'as kre'i ne'ekzist'ant'a'j'n analogi'o'j'n. La ĝust'a'senc'a scienc'o est'as ne'kompetent'a, kiel scienc'o mem, pri la afer'o Spirit'ism'o: ĝi hav'as kun ĉi tiu neni'o'n komun'a'n, kaj ĝi'a juĝ'o, ĉu favor'a aŭ kontraŭ'a, neniom pez'us. Spirit'ism'o est'as rezultat'o de person'a konvink'it'ec'o, kiu'n la kler'ul'o'j pov'as hav'i kiel tut'e simpl'a'j individu'o'j. Sed vol'i trans'don'i tiu'n demand'o'n al la scienc'o valor'us tiel sam'e,kiel komisi'i al kun'sid'ant'a'j fizik'ist'o'j aŭ astronom'o'j la decid'o'n pri la ekzist'o de la anim'o. Efektiv'e, Spirit'ism'o est'as en'ten'at'a en du koncept'o'j, nom'e: la ekzist'o de la anim'o kaj ties stat'o post la mort'o; nu, est'as super'mezur'e ne'logik'e pens'i, ke iu hom'o est'as nepr'e grand'a psikolog'o pro tio, ĉar li est'as alt'merit'a matematik'ist'o aŭ eminent'a anatomi'ist'o. Dis'sekc'ant'e la korp'o'n, la anatomi'ist'o serĉ'as la anim'o'n, kaj, ĉar li ne trov'as ĝi'n sub si'a sekc'il'o, kiel iu nerv'o, aŭ ĉar li ne vid'as ĝi'n el'vapor'iĝ'i, kiel iu gas'o, li tial konklud'as, ke ĝi ne ekzist'as, pro tio, ke li rigard'as el ekskluziv'e material'a vid'punkt'o: ĉu sekv'u de tio, ke li est'as prav'a, kontraŭ la universal'a opini'o? Tut'e ne. Oni vid'as do, ke Spirit'ism'o ne trov'iĝ'as en la sfer'o de kompetent'ec'o de la scienc'o.

Kiam la spirit'ism'a'j kred'o'j est'os vulgar'ig'it'a'j, kiam ili est'os ĝeneral'e akcept'it'a'j — en temp'o, kiu ne trov'iĝ'as tre mal'proksim'e, se ni rigard'as la rapid'ec'o'n, kun kiu ili dis'vast'iĝ'as —, okaz'os al ili tio sam'a, kio al ĉiu'j nov'a'j ide'o'j, komenc'e trov'int'a'j bar'o'j'n; la kler'ul'o'j kapitulac'os ĉe la evident'ec'o kaj ili'n re'kon'os sub la fort'o de la cirkonstanc'o'j.

Ĝis tiam, ne'ĝust'a'temp'e oni distr'us tiu'j'n hom'o'j'n de ili'a'j apart'a'j labor'o'j, por ili'n dev'ig'i trakt'i afer'o'j'n fremd'a'j'n al ili'a'j okup'o'j kaj program'o. Dum'e, tiu'j, kiu'j, sen antaŭ'a ĝis'fund'a stud'ad'o de la demand'o, si'n deklar'as kontraŭ ĝi kaj mok'as ĉiu'n, kiu opini'as mal'sam'e ol ili, forges'as, ke tio sam'a okaz'is al la pli'mult'o de la grand'a'j el'trov'o'j, kiu'j honor'ind'ig'as la hom'ar'o'n. Ili risk'as vid'i si'a'j'n nom'o'j'n plu'ig'i la list'o'n de la kler'a'j for'puŝ'ant'o'j de la nov'a'j ide'o'j kaj en'skrib'it'a'j ĉe tiu'j de la membr'o'j de la sci'o'plen'a akademi'o, kiu, en 1752, ricev'is per tondr'a rid'eg'ad'o la memuar'o'n de Franklin pri la fulm'o'for'ig'il'o'j; efektiv'e, tiu'j sinjor'o'j ĝi'n opini'is ne'ind'a est'i met'it'a inter la komunik'aĵ'o'j'n al ili adres'at'a'j'n; aŭ ili est'us inter tiu'j akademi'an'o'j, kiu'j ig'is Franc'land'o'n perd'i la profit'o'n, kiu'n don'us al ĝi la iniciat'o de la vapor'navigaci'o, deklar'ant'e, ke la sistem'o de Fulton est'as ne'real'ig'ebl'a rev'o; kaj tamen tiu'j est'is demand'o'j, pri kiu'j ili est'is kompetent'a'j.

Se do tiu'j akademi'o'j, konsist'ant'a'j el la krem'o de la kler'ul'o'j en la mond'o, hav'is neni'o'n krom sarkasm'o kaj mal'ŝat'o kontraŭ ide'o'j, kiu'j'n ili ne kompren'is, ide'o'j, kiu'j, post kelk'a'j jar'o'j, revoluci'ig'is la scienc'o'n, la mor'o'j'n kaj la industri'o'n, kial esper'i, ke afer'o fremd'a al ili'a'j kutim'a'j okup'o'j ricev'os pli da favor'o?

Tiu'j erar'o'j de kelk'a'j hom'o'j, kies memor'o'n tiu'j erar'o'j far'as ind'a je bedaŭr'o, ne pov'us ja sen'ig'i ili'n je la merit'o'j, kiu'j'n, pri ali'a'j afer'o'j, ni'a estim'o re'kon'as ĉe ili; sed, ĉu iu bezon'as i'a'n oficial'a'n diplom'o'n, por hav'i natur'a'n saĝ'o'n, kaj ĉu, ekster la akademi'o'j, ekzist'as nur frenez'ul'o'j aŭ stult'ul'o'j?

Oni bon'vol'u ek'rigard'i, kiu'j est'as la adept'o'j de la spirit'ism'a doktrin'o; oni vid'u, ĉu inter ili est'as nur mal'kler'a'j hom'o'j kaj ĉu la grand'eg'a nombr'o da merit'a'j hom'o'j, si'n dediĉ'ant'a'j al ĝi, las'as, ke ĝi est'u mal'ŝat'e lok'it'a en la vic'o'n de la kred'o'j de naiv'a'j mal'jun'ul'in'o'j. La karakter'o kaj kler'ec'o de ĝi'a'j adept'o'j ind'as, ke oni dir'u: ĉar tia'j hom'o'j asert'as, tial en ĝi nepr'e est'as io real'a.

Ni ankoraŭ'foj'e dir'as: se la fakt'o'j, pri kiu'j ni okup'as ni'n, est'us nur'a mekanik'a mov'ad'o de la korp'o'j, la esplor'ad'o de la fizik'a kaŭz'o de tiu fenomen'o trov'iĝ'us do en la kamp'o mem de la scienc'o; sed, ĉar tem'as pri manifest'iĝ'o'j ekster la leĝ'o'j kon'at'a'j de la hom'ar'o, pri tio la material'a scienc'o est'as ne'kompetent'a, ĉar tiu fakt'o pov'as est'i klar'ig'it'a nek per algoritm'o'j, nek per la mekanik'a fort'o. Kiam si'n prezent'as tut'e nov'a fakt'o, ne aparten'ant'a al iu el la kon'at'a'j scienc'o'j, la scienc'ist'o, por ĝi'n stud'ad'i, dev'as flank'e las'i si'a'j'n kon'o'j'n kaj konfes'i, ke li hav'as en man'o'j demand'o'n tut'e nov'a'n, kiu ne pov'as est'i stud'at'a kun antaŭ'e pret'a ide'o.

La hom'o, kiu kred'as si'a'n prudent'o'n ne'erar'em'a, est'as tre proksim'a de erar'o; eĉ tiu'j, kiu'j hav'as plej fals'a'j'n ide'o'j'n, apog'as si'n sur si'a prudent'o, kaj ĝust'e pro tio ili for'puŝ'as ĉio'n, kio ŝajn'as al ili ne'ebl'a. Ĉiu'j, iam for'ĵet'int'a'j la mir'ind'a'j'n el'pens'aĵ'o'j'n, pro kiu'j hodiaŭ fier'as la hom'ar'o, serĉ'ad'is, por tio, help'o'n ĉe tiu juĝ'ist'o. Tiel okaz'as, ĉar tio, kio'n oni nom'as prudent'o, est'as oft'e neni'o ali'a ol mask'it'a fier'o; kaj kiu opini'as si'n ne'erar'em'a, tiu pav'as, kvazaŭ li est'us la egal'ul'o de Di'o. Ni do turn'as ni'n al la person'o'j, kiu'j, pli saĝ'a'j, ne dub'as pri tio, kio'n ili ankoraŭ ne vid'is, kaj kiu'j, juĝ'ant'e la est'ont'ec'o'n laŭ la pas'int'ec'o, ne kred'as, ke la hom'o jam al'ven'is al si'a apoge'o, nek ke la Natur'o jam turn'is al li la last'a'n paĝ'o'n de si'a libr'o.

VIII

Ni al'dir'u, ke la stud'ad'o de iu doktrin'o, kiel la spirit'ism'a, kiu konduk'as ni'n al kamp'o de tiel nov'a'j kaj tiel grand'a'j afer'o'j, pov'as est'i kun profit'o far'at'a nur de hom'o'j serioz'a'j, persist'em'a'j, sen antaŭ'juĝ'o'j kaj anim'it'a'j de firm'a kaj sincer'a vol'o al'ven'i al iu rezultat'o. Ni ne pov'as nom'i tia'j la hom'o'j'n, kiu'j juĝ'as aprior'e, vent'anim'e kaj ne ĉio'n vid'int'e; tiu'j'n, kiu'j stud'as sen ia metod'o, sen ia regul'ec'o, sen la nepr'e neces'a en'pens'iĝ'o; des mal'pli ni atribu'us tia'n kvalit'o'n al iu'j person'o'j, kiu'j, domaĝ'ant'e si'a'n reputaci'o'n de sprit'ul'o'j, plej klopod'as por trov'i i'a'n burlesk'a'n flank'o'n ĉe la afer'o'j plej ver'a'j, aŭ, almenaŭ, konsider'at'a'j tia'j de hom'o'j, kies kler'ec'o, karakter'o kaj konvink'o'j rajt'as la respekt'o'n de ĉiu'j, kiu'j fier'as pro nobl'a'j sent'o'j. La person'o'j, kiu'j ne opini'as tiu'j'n fakt'o'j'n ind'a'j je ili'a atent'o, de'ten'u si'n de juĝ'o; neni'u ek'pens'as per'fort'i ili'a'j'n kred'o'j'n, sed, si'a'vic'e, ili bon'vol'u respekt'i la ali'ul'a'j'n.

Kio karakteriz'as serioz'a'n stud'ad'o'n, tio est'as la inter'lig'o observ'at'a en ĝi. Ĉu oni mir'u, ke oni ne ricev'as saĝ'a'n respond'o'n pri afer'o'j, ja grav'a'j, kiam ili est'as prezent'at'a'j sen'elekt'e kaj abrupt'e, mez'e de amas'o da sen'senc'a'j demand'o'j?

Ceter'e, iu demand'o est'as oft'e kompleks'a kaj, por est'i klar'ig'it'a, postul'as prepar'a'j'n aŭ al'don'a'j'n demand'o'j'n. Kiu dezir'as akir'i iu'n scienc'o'n, tiu dev'as far'i pri ĝi metod'a'n stud'ad'o'n, komenc'i de la komenc'o, kaj sekv'i la inter'rilat'o'n kaj la dis'volv'iĝ'o'n de la ide'o'j. Ĉu ek'sci'us pli mult'e iu, kiu si'n turn'us al kler'ul'o kun ia okaz'a demand'o rilat'a al scienc'o, ne kon'ant'e de ĉi tiu eĉ unu vort'o'n? Ĉu la kler'ul'o pov'us, eĉ kun plej grand'a volont'o, don'i i'a'n kontent'ig'a'n respond'o'n? Tiu sen'inter'rilat'a respond'o est'us nepr'e ne'komplet'a kaj do preskaŭ ĉiam ne'kompren'ebl'a, aŭ pov'us ŝajn'i absurd'a kaj sen'senc'a. Ĝust'e tio sam'a okaz'as al ni'a'j rilat'o'j kun la Spirit'o'j.

Se iu dezir'as instru'iĝ'i en ili'a lern'ej'o, tiu dev'as ricev'i kurs'o'n sub ili'a gvid'ad'o; sed, sam'e kiel ĉe ni, li dev'as elekt'i si'a'j'n instru'ist'o'j'n kaj diligent'e labor'ad'i.

Ni jam dir'is, ke la Super'a'j Spirit'o'j ven'as nur al serioz'a'j kun'sid'o'j kaj precip'e al tiu'j, kie reg'as perfekt'a akord'o de pens'o'j kaj sent'o'j por la bon'o. Frivol'ec'o kaj vant'a'j demand'o'j mal'log'as ili'n, sam'e kiel, ĉe la hom'o'j, ili mal'log'as la saĝ'ul'o'j'n. La kamp'o est'as, tiam, mal'ferm'it'a al la amas'o de la mensog'em'a'j kaj mal'serioz'a'j spirit'o'j, ĉiam embusk'e atend'ant'a'j iu'n okaz'o'n por mok'ŝerc'i kaj rid'i ni'a'n naiv'ec'o'n. Kio, en tia'j kun'ven'o'j, far'iĝ'as al serioz'a demand'o? Ĝi ja ek'hav'as respond'o'n; sed, de kiu? Est'as tut'e sam'e, kiel se oni propon'us al ar'o da gaj'viv'ant'o'j jen'a'j'n demand'o'j'n: kio est'as anim'o? kio est'as mort'o? kaj ali'a'j'n tia'j'n afer'o'j'n. Se vi vol'as serioz'a'j'n respond'o'j'n, est'u mem serioz'a'j laŭ la tut'a signif'o de la vort'o kaj konform'iĝ'u al ĉiu'j neces'a'j kondiĉ'o'j; nur tiel vi hav'os grand'a'j'n rezultat'o'j'n; est'u, pli'e, labor'em'a'j kaj persist'a'j en vi'a'j stud'o'j, ali'e la Super'a'j Spirit'o'j vi'n for'las'as, kiel far'as instru'ist'o rilat'e si'a'j'n mal'diligent'a'j'n lern'ant'o'j'n.

La mov'ad'o de la objekt'o'j est'as el'pruv'it'a fakt'o; rest'as nur sci'i, ĉu en tiu mov'ad'o ekzist'as, aŭ ne, inteligent'a manifest'ad'o kaj, se jes, kiu est'as la origin'o de tia manifest'ad'o.

Ni ne parol'as pri la inteligent'a mov'ad'o de iu'j objekt'o'j, nek pri la parol'a'j komunik'aĵ'o'j, nek, ankaŭ, pri tiu'j skrib'it'a'j de la medium'o mem; tia'j manifest'iĝ'o'j, evident'a'j al hom'o'j, kiu'j vid'is kaj fund'e esplor'is la afer'o'n, ne est'as, unu'a'vid'e, sufiĉ'e sen'de'pend'a'j de la vol'o, ke novic'a observ'ant'o est'us plen'e konvink'it'a. Ni parol'os do nur pri la skrib'aĵ'o ricev'it'a per iu ajn objekt'o proviz'it'a per krajon'o, ekzempl'e korb'o, tabul'et'o k.a. La manier'o, kiel la fingr'o'j de l’ medium'o si'n apog'as sur la objekt'o, kiel ni jam dir'is, est'as tia, ke oni sen'tim'e invit'us la plej rafin'it'a'n lert'ul'o'n, iel ajn influ'i la skrib'ad'o'n. Sed ni konsent'u, ke, per mir'eg'ig'a lert'ec'o, la medium'o pov'as tromp'i la plej akr'a'j'n okul'o'j'n; kiel oni klar'ig'us la respond'o'j'n, kiam tiu'j ĉi trov'iĝ'as ekster la ide'o'j kaj la kon'o'j de la medium'o? Oni bon'vol'u rimark'i, ke ili ne est'as unu'silab'a'j respond'o'j, sed, oft'e, ke ili okup'as mult'e da paĝ'o'j, skrib'at'a'j kun plej mir'ig'a rapid'ec'o, pri afer'o, ĉu difin'it'a, ĉu elekt'it'a de la Spirit'o mem. El sub la man'o de la medium'o plej fremd'a al literatur'o el'flu'as kelk'a'foj'e poezi'aĵ'o'j kun tia'j super'bel'ec'o kaj pur'ec'o, ke la plej bon'a'j poet'o'j ne rifuz'us sub'skrib'i ili'n. Kio ankoraŭ pli'ig'as la ekster'ordinar'ec'o'n de tiu'j fakt'o'j, tio est'as, ke ili okaz'as ĉie kaj ke la nombr'o da medium'o'j super'mezur'e kresk'as. Ĉu tiu'j fakt'o'j est'as real'a'j aŭ ne? Al ĉi tiu demand'o ni hav'as unu sol'a'n respond'o'n: vid'u kaj observ'u; okaz'o'j al vi ne mank'os; sed plej grav'e est'as, ke vi observ'ad'u oft'e, dum long'a temp'o kaj laŭ la postulat'a'j kondiĉ'o'j.

Kio'n respond'as la kontraŭ'ul'o'j ĉe la evident'ec'o? Vi est'as, ili dir'as, mok'e tromp'at'a'j de ĉarlatan'o'j aŭ implik'it'a'j en iluzi'o.

Unu'e, ni dir'os, ke ĉarlatan'ism'o ne trov'as lok'o'n tie, kie ne est'as ia interes'o; ĉarlatan'o'j ne labor'as sen'pag'e. Tio est'us do, maksimum'e, mistifik'o. Sed, pro kia strang'a koincid'o tiu'j tromp'ist'o'j akord'iĝ'us ĉie en la mond'o, por ag'i sam'manier'e, est'ig'i la sam'a'j'n efik'o'j'n kaj don'i, pri la sam'a'j demand'o'j, en divers'a'j idiom'o'j, respond'o'j'n ident'a'j'n, se ne laŭ'form'e, almenaŭ laŭ'senc'e? Kiel kaj cel'ant'e kio'n, grav'a'j, serioz'a'j, honor'ind'a'j, instru'it'a'j person'o'j risk'us si'a'n nom'o'n en tia'j artifik'aĵ'o'j? Kiel la infan'o'j pov'us hav'i la pacienc'o'n kaj la lert'ec'o'n neces'a'j'n al tiu'j fenomen'o'j? ĉar, efektiv'e, se la medium'o'j ne est'as pasiv'a'j il'o'j, ili dev'us do posed'i lert'ec'o'n kaj instru'it'ec'o'n, ne'akord'ig'ebl'a'j'n kun iu'j aĝ'o'j kaj social'a'j pozici'o'j.

Oni re'bat'e dir'as, ke, se la observ'ant'o'j ne est'as mok'at'a'j de fripon'o'j, ili est'as ja tromp'at'a'j de ia iluzi'o. Laŭ rigor'a rezon'ad'o, la kvalit'o de la atest'ant'o'j iom valor'as; nu, jen la ĝust'a temp'o por demand'i, ĉu la spirit'ism'a doktrin'o, nombr'ant'a hodiaŭ milion'o'j'n da adept'o'j, rekrut'ig'as ili'n nur inter ne'kler'ul'o'j? La fenomen'o'j, sur kiu'j ĝi star'as, est'as tiel ekster'ordinar'a'j, ke ili tut'e natur'e nask'as dub'o'n; sed, kio est'us ne'akcept'ebl'a, tio est'as la pretend'o de iu'j ne'kred'em'ul'o'j je monopol'o de la komun'a saĝ'o, tiel, ke, respekt'ant'e nek la dec'regul'o'j'n nek la moral'a'n valor'o'n de si'a'j kontraŭ'ul'o'j, ili sen'ceremoni'e al'nom'as stult'a'j ĉiu'j'n, kiu'j ne sam'opini'as kiel ili. Por saĝ'a'j person'o'j la opini'o de instru'it'a'j hom'o'j, kiu'j long'a'n temp'o'n vid'ad'is, stud'ad'is kaj medit'ad'is pri iu afer'o, est'os ĉiam, se ne pruv'o, almenaŭ favor'a supoz'o; ĉar, efektiv'e, tiu afer'o ind'is la atent'o'n de serioz'a'j hom'o'j, kiu'j hav'as nek interes'o'n dis'vast'ig'i erar'o'n, nek temp'o'n por bagatel'o'j.

El la kontraŭ'dir'o'j kelk'a'j est'as pli ver'simil'a'j, almenaŭ ŝajn'e, ĉar fond'at'a'j sur la observ'ad'o kaj prezent'at'a'j de respekt'ind'a'j person'o'j.

Unu el ili baz'iĝ'as sur la parol'o de iu'j Spirit'o'j, parol'o, kiu ne ŝajn'as ind'a je la nobl'ec'o, kiu'n, laŭ ĝeneral'a supoz'o, hav'as super'natur'a'j est'ul'o'j. Se oni bon'vol'os de'nov'e leg'i la supr'e prezent'it'a'n resum'o'n de l’ doktrin'o, oni tie rimark'os, ke la Spirit'o'j mem deklar'as, ke ili est'as egal'a'j nek pri sci'o, nek pri moral'a'j ec'o'j, kaj ke oni ne pren'u laŭ'liter'e ĉio'n, kio'n ili dir'as. La saĝ'a'j hom'o'j disting'u la bon'a'n de la mal'bon'a. Tiu'j, kiu'j el ĉi tio, konklud'as, ke ni hav'as afer'o'n nur kun malic'a'j Spirit'o'j, kies sol'a intenc'o est'as tromp'i ni'n, cert'e ne kon'as la komunik'aĵ'o'j'n far'at'a'j'n en kun'sid'o'j, kie'n ven'as nur Super'a'j Spirit'o'j; ali'e, tiu'j person'o'j ne tiel pens'us. Est'as bedaŭr'ind'e, ke la sort'o far'is al ili tia'n mal'bon'a'n serv'o'n, ke ĝi montr'is al ili nur la mal'nobl'a'n flank'o'n de la mond'o de la Spirit'o'j; ĉar ni ja ne vol'as supoz'i, ke ia simpati'a inklin'o al'tir'as al ili, prefer'e je la bon'a'j, la mal'bon'a'j'n, la mensog'a'j'n kaj tiu'j'n Spirit'o'j'n, kies parol'o est'as indign'ig'e trivial'a. Oni pov'us, maksimum'e, konklud'i, ke la solid'ec'o de l’ princip'o'j de tiu'j person'o'j ne est'as sufiĉ'e grand'a por for'pel'i mal'bon'o'n, kaj ke, trov'ant'e plezur'o'n en la kontent'ig'o de ili'a sci'em'o pri la afer'o, la mal'bon'a'j Spirit'o'j profit'as ili'a'n humor'o'n por en'ŝtel'iĝ'i en ties medi'o'n, kaj la bon'a'j do for'iĝ'as.

Juĝ'i laŭ tiu'j fakt'o'j la demand'o'n pri la Spirit'o'j est'us tiel ne'logik'e, kiel teks'i la karakter'o'n de iu popol'o laŭ tio, kio est'as dir'at'a aŭ far'at'a en kun'sid'o de sen'pri'pens'a'j aŭ de mal'bon'fam'a'j individu'o'j, kun kiu'j nek saĝ'a'j nek dign'a'j hom'o'j hav'as i'a'j'n rilat'o'j'n. Tiu'j person'o'j trov'iĝ'as en la situaci'o de fremd'land'an'o, kiu, al'ven'int'e al grand'a ĉef'urb'o tra la plej mal'bel'a'n antaŭ'urb'o'n, taks'us ĉiu'j'n loĝ'ant'o'j'n laŭ la mor'o'j kaj parol'o de tiu mizer'a kvartal'o. En la mond'o de la Spirit'o'j est'as ankaŭ bon'a soci'o kaj mal'bon'a soci'o; tiu'j person'o'j bon'vol'u stud'i, kio okaz'as en la rond'o de l’ eminent'a'j Spirit'o'j, kaj ili konvink'iĝ'os, ke la ĉiel'a urb'o en'hav'as ankaŭ i'o'n krom la feĉ'o de si'a loĝ'ant'ar'o. Sed, ili demand'as, ĉu tiu'j elekt'it'a'j Spirit'o'j ven'as al ni'a medi'o? Al tio ni respond'as: ne rest'u en la antaŭ'urb'o; vid'u, observ'u kaj, post'e, vi juĝ'os; la fakt'o'j si'n propon'as al ĉiu ajn; escept'e, se al tiu'j person'o'j aplik'iĝ'as la jen'a'j vort'o'j de Jesuo: “Vid'ant'e, ili ne rimark'as, kaj aŭd'ant'e, ili ne aŭd'as nek kompren'as”. (5) Modif'it'a form'o de tiu opini'o est'as, ke oni vid'as en la komunik'aĵ'o'j de la Spirit'o'j kaj en ĉiu'j material'a'j fakt'o'j, kiu'j'n ili kaŭz'as, nur la en'miks'iĝ'o'n de ia diabl'a potenc'o, nov'a Prote'o, kiu pren'us sur si'n ĉi'a'j'n form'o'j'n por ni'n pli bon'e tromp'i.

Tiu'n ni ne kred'as ind'a je serioz'a ekzamen'o, kaj tial ni ne perd'os temp'o'n ĝi'n atent'ant'e; ĝi'n refut'as ni'a'j ĵus'a'j parol'o'j.

Ni al'dir'as nur, ke, se est'us tiel, oni dev'us konfes'i, ke la diabl'o est'as ia'foj'e tre saĝ'a, tre prudent'a kaj, precip'e, tre moral'a, ali'e oni konsent'us la ekzist'o'n de bon'a'j diabl'o'j.

Efektiv'e, ĉu est'as kred'ebl'e, ke Di'o permes'as, ke nur la Spirit'o de mal'bon'o si'n manifest'u por pere'ig'i ni'n, kaj ne hav'ig'as al ni, kiel kontraŭ'pez'o'n, la konsil'o'j'n de la bon'a'j Spirit'o'j?

Se Li tio'n ne pov'as far'i, Li do est'as sen'pov'a; se Li pov'as kaj ne far'as, Li do ne est'as bon'a; ĉu la unu'a, ĉu la du'a el tiu'j supoz'o'j est'us blasfem'o. Oni rimark'u, ke konsent'i la komunik'ad'o'n de la mal'bon'a'j Spirit'o'j est'as jam re'kon'i la princip'o'n pri la manifest'o'j; nu, se ili okaz'as, ili pov'as far'iĝ'i

de “Nov'a nur kun la permes'o de Di'o; kiel kred'i, sen mal'pi'ec'o, ke Li permes'as nur mal'bon'o'n, escept'int'e bon'o'n? Tia doktrin'o kontraŭ'as la plej element'a'j'n ek'kon'o'j'n pri la komun'a saĝ'o kaj pri la religi'o.

Strang'a afer'o, iu'j dir'as, est'as tiu, ke oni parol'as nur pri Spirit'o'j de kon'at'a'j person'o'j, kaj oni demand'as si'n, kial ili sol'a'j aper'as. Tio est'as erar'o, de'ven'ant'a, kiel mult'a'j ali'a'j, de supr'aĵ'a observ'o. El la mem'vol'e ven'ant'a'j Spirit'o'j, est'as pli da ne'kon'at'a'j ol da fam'a'j, kaj tiu'j don'as al si i'a'n ajn nom'o'n, oft'e alegori'a'n aŭ karakteriz'a'n. Rilat'e tiu'j'n, kiu'j'n oni el'vok'as, est'as tre natur'e, ke, krom iu parenc'o aŭ amik'o, oni si'n turn'as ankaŭ al si'a'j kon'at'o'j, prefer'e ol ne'kon'at'o'j; la nom'o'j de disting'iĝ'a'j person'o'j est'as pli frap'a'j, kaj tial ili tir'as al si la atent'o'n pli ol ali'a'j.

Oni opini'as strang'e ankaŭ, ke la Spirit'o'j de eminent'ul'o'j kontent'ig'as familiar'e ni'a'n pet'o'n al ili kaj atent'as kelk'a'foj'e afer'o'j'n banal'a'j'n kompar'e kun la demand'o'j, pri kiu'j ili si'n okup'ad'is dum si'a viv'o. Tio neniel mir'ig'as iu'n ajn sci'ant'a'n, ke la potenc'o aŭ la ŝat'at'ec'o, kiu'n tiu'j person'o'j ĝu'is en ĉi tiu mond'o, hav'ig'as al ili neni'a'n super'ec'o'n en la spirit'a mond'o; la Spirit'o'j konfirm'as do jen'a'j'n vort'o'j'n el la Evangeli'o: “Mult'a'j unu'a'j est'os last'a'j, kaj last'a'j est'os unu'a'j” (6) , kio dev'us est'i kompren'at'a kiel alud'o al la pozici'o, kiu'n ĉiu el ni okup'os inter ili; tiel, iu hom'o, kiu est'is la unu'a sur la Ter'o, ebl'e est'os tie unu el la last'a'j; tiu, antaŭ kiu ni kurb'iĝ'is dum li'a viv'o, pov'as do si'n prezent'i, ĉe si'a manifest'iĝ'o, kiel plej humil'a meti'ist'o, ĉar, las'int'e la viv'o'n, li for'las'is si'a'n tut'a'n grand'ec'o'n; kaj la plej potenc'a monarĥ'o ebl'e tie star'as sub la plej mal'alt'rang'a el si'a'j soldat'o'j.

XII

Fakt'o pruv'it'a per observ'ad'o kaj konfirm'it'a de la Spirit'o'j mem est'as tio, ke la mal'super'a'j Spirit'o'j oft'e si'n pav'e prezent'as kun la plej kon'at'a'j kaj respekt'at'a'j nom'o'j. Kiu

pov'as cert'ig'i al ni, ke tiu'j, asert'ant'a'j, ke ili est'is iam, ekzempl'e, Sokrat'o, Juli'o Cezar'o, Karlo Grand'a, Fénelon, Napoleono, Washington k.a., anim'is efektiv'e la korp'o'j'n de tiu'j person'o'j? Ĉi tiu dub'o ŝancel'as kelk'a'j'n tre fervor'a'j'n adept'o'j'n de la spirit'ism'a doktrin'o; ili konsent'as la ven'o'n kaj la manifest'iĝ'o'n de la Spirit'o'j, sed ne sci'as, kiel ident'ig'i ĉi tiu'j'n. Tiu kontrol'o est'as ja tre mal'facil'a; sed, se ĝi ne est'as far'ebl'a tiel aŭtentik'e kiel per iu akt'o de viv'o'registr'iĝ'o, oni pov'as ĝi'n far'i per konjekt'o, laŭ plur'a'j sign'o'j.

Kiam si'n manifest'as al ni la Spirit'o de iu, kiu'n ni person'e kon'is, ekzempl'e de parenc'o aŭ amik'o, precip'e se li mort'is antaŭ ne'long'e, li'a parol'o ĝeneral'e akord'as kun li'a karakter'o, kiu'n ni iam kon'is; tio est'as ja memor'ig'a sign'o; sed dub'o jam preskaŭ ne est'as ebl'a, kiam la Spirit'o trakt'as privat'a'j'n afer'o'j'n kaj re'memor'ig'as famili'a'j'n okaz'o'j'n, kon'at'a'j'n nur de li'a dialog'ant'o. Iu fil'o cert'e ne erar'os pri la parol'o de si'a patr'o aŭ patr'in'o, nek la ge'patr'o'j pri tiu de si'a fil'o. Ĉe tiu'j intim'a'j re'memor'ig'o'j okaz'as ia'foj'e fakt'o'j, kiu'j, pro si'a mir'ind'ec'o, konvink'os la plej obstin'a'n ne'kred'em'ul'o'n.

La plej ne'sent'em'a skeptik'ul'o est'as oft'e terur'it'a de la ne'atend'it'a'j mal'kaŝ'o'j, kiu'j'n li aŭd'as.

Ali'a tre karakteriz'a cirkonstanc'o kun'help'as por la ident'ig'o. Ni dir'is, ke la skrib'karakter'o de la medium'o ĝeneral'e ŝanĝ'iĝ'as laŭ la ven'ant'a Spirit'o kaj ke tiu skrib'karakter'o est'as tut'e sam'a ĉiu'foj'e, kiam si'n prezent'as la sam'a Spirit'o; oni oft'e konstat'is, ke la skrib'karakter'o de la hom'o'j, antaŭ ne'long'e mort'int'a'j, tre simil'as tiu'n, kiu'n ili hav'is dum si'a viv'o; la sub'skrib'o'j est'as kelk'a'foj'e absolut'e fidel'a'j. Ver'e ni ne prezent'as ĉi tiu'n fakt'o'n kiel regul'o'n kaj precip'e kiel i'o'n konstant'a'n; ni ĝi'n cit'as nur kiel i'o'n ja not'ind'a'n.

Nur la Spirit'o'j, ating'int'a'j iu'n difin'it'a'n grad'o'n da pur'ec'o, est'as liber'ig'it'a'j de ĉia korp'a influ'o; sed, kiam ili ne trov'iĝ'as tut'e “sen'materi'iĝ'int'a'j” (kiel ili si'n esprim'as), ili konserv'as la pli'mult'o'n de la ide'o'j, de la inklin'o'j kaj eĉ de la mani'o'j, kiu'j'n ili hav'is sur la Ter'o, kaj tio est'as ankoraŭ unu rimed'o por ili'a re'kon'o; sed oni trov'as tiu'n rimed'o'n precip'e en mult'eg'o da detal'a'j fakt'o'j, kiu'j'n nur atent'a kaj sen'ĉes'a observ'ad'o pov'as mal'kaŝ'i. Prezent'as si'n verk'ist'o'j kaj diskut'as si'a'j'n propr'a'j'n verk'o'j'n aŭ doktrin'o'j'n, kiu'j'n ili part'e aprob'as aŭ kondamn'as; ali'a'j Spirit'o'j re'memor'as ne'sci'at'a'j'n aŭ mal'mult'e kon'at'a'j'n okaz'o'j'n de si'a viv'o aŭ de si'a mort'o; oni konstat'as ĉio'n, resum'e, kio est'as almenaŭ moral'a'j pruv'o'j pri ident'ec'o, la sol'a'j, kiu'j pov'as help'i ĉe abstrakt'a'j afer'o'j.

Se do, en kelk'a'j okaz'o'j, oni pov'as, ĝis cert'a grad'o, far'i la ident'ig'o'n de la el'vok'it'a spirit'o, motiv'o ne ekzist'as por tio, ke oni ne pov'as sam'e sukces'i ĉe ali'a'j okaz'o'j; se, rilat'e al person'o'j de long'e mort'int'a'j, oni ne dispon'as je la sam'a'j rimed'o'j por kontrol'o, rest'as ĉiam ili'a parol'manier'o kaj karakter'o; ĉar, cert'e, la Spirit'o de virt'a hom'o ne parol'as kiel tiu de iu malic'a aŭ diboĉ'em'a. Koncern'e la Spirit'o'j'n, kiu'j al'pren'as respekt'ind'a'j'n nom'o'j'n, ili'a parol'o kaj maksim'o'j ili'n tuj sen'vual'ig'as; kiu dir'us, ke li est'as ekzempl'e Fénelon kaj ofend'us, kvankam okaz'e, la komun'a'n saĝ'o'n kaj la moral'o'n, tiu mal'kovr'us tuj si'a'n fripon'aĵ'o'n. Se, kontraŭ'e, li'a'j pens'o'j est'as ĉiam pur'a'j, konsekvenc'a'j kaj konstant'e sur la alt'a nivel'o de l’ karakter'o de Fénelon, ne est'as do motiv'o por ia dub'o pri li'a ident'ec'o; ali'e, oni dev'us konsent'i, ke iu Spirit'o, predik'ant'a nur bon'o'n, pov'as konsci'e mensog'i, ceter'e sen ia profit'o. La spert'o instru'as al ni, ke la sam'grad'a'j kaj sam'karakter'a'j Spirit'o'j, nutr'ant'a'j sam'a'j'n sent'o'j'n, kolekt'iĝ'as en grup'o'j'n kaj famili'o'j'n; nu, la nombr'o da Spirit'o'j est'as ne'kalkul'ebl'a, kaj tro mal'alt'a'j ni est'as, ke ni ili'n ĉiu'j'n kon'us: la pli'mult'o el ili hav'as ja nom'o'j'n ne'kon'at'a'j'n de ni. Iu Spirit'o sam'kategori'a kiel Fénelon pov'as do ven'i anstataŭ li, oft'e komisi'it'e de li; tiu Spirit'o si'n prezent'as kun la nom'o de tiu, kiu li'n send'is, ĉar li ja pov'as anstataŭ'i si'a'n sam'rang'ul'o'n, kaj ĉar ni bezon'as i'a'n nom'o'n por fiks'i ni'a'j'n ide'o'j'n; efektiv'e, ne grav'as, ĉu iu Spirit'o est'as aŭ ne tiu de Fénelon; se li dir'as al ni edif'a'j'n vort'o'j'n kaj parol'as al ni, kiel parol'us Fénelon, li est'as do bon'a Spirit'o; la nom'o, kun kiu li si'n prezent'as, est'as indiferent'a, kaj est'as oft'e neni'o ali'a ol rimed'o por la fiks'ad'o de ni'a'j ide'o'j. I'o'n sam'a'n ni ne dir'as pri la intim'a'j el'vok'o'j; sed en ĉi tiu okaz'o, kiel ni dir'is, la ident'ec'o pov'as est'i kontrol'at'a per pli aŭ mal'pli evident'a'j pruv'o'j.

Est'as ver'e, ke la reciprok'a anstataŭ'o de la Spirit'o'j pov'as kaŭz'i mult'e da erar'o'j kaj oft'e da mistifik'o'j; tio est'as mal'facil'aĵ'o en la praktik'a spirit'ism'o; sed ni neniam dir'is, ke ĉi tiu scienc'o est'as facil'a afer'o, nek ke oni pov'as ĝi'n lern'i sen'pen'e, kvazaŭ lud'ant'e, sam'e kiel, ceter'e, oni tiel lern'as neni'a'n ali'a'n scienc'o'n. Ni sen'lac'e ripet'ad'as, ke ĝi postul'as persist'a'n, kelk'a'foj'e tre long'a'n stud'ad'o'n; oni ne pov'as arbitr'e el'nask'i la fakt'o'j'n: oni dev'as atend'i, ĝis ili ven'os mem, kaj ili oft'e far'iĝ'as en mal'plej antaŭ'pens'it'a'j cirkonstanc'o'j.

En la okul'o'j de atent'em'a kaj pacienc'a esplor'ant'o, la fakt'o'j svarm'as, ĉar li konstat'as mil'o'j'n da karakteriz'a'j nuanc'o'j, kiu'j est'as por li lum'radi'o'j. Tio sam'a okaz'as al la vulgar'a'j scienc'o'j: supr'aĵ'e rigard'em'a hom'o vid'as en flor'o nur form'o'n elegant'a'n, sed kler'ul'o trov'as en ĝi trezor'o'j'n por si'a pens'o.

XIII

La supr'e far'it'a'j rimark'o'j ig'as ni'n dir'i kelk'a'j'n vort'o'j'n pri ali'a mal'facil'aĵ'o, nom'e la ne'akord'o de parol'o'j de la Spirit'o'j.

Ĉar la Spirit'o'j tre diferenc'as inter si per kon'o'j kaj moral'ec'o, est'as klar'e, ke iu demand'o pov'as est'i de ili traktat'a en rekt'e kontraŭ'a'j manier'o'j, laŭ la rang'o, kiu'n ili okup'as, sam'e kiel, se ĝi est'us sub'met'it'a altern'e al kler'ul'o, al mal'kler'ul'o kaj al trivial'a ŝerc'ul'o. Esenc'a punkt'o est'as, kiel ni dir'is, ke ni sci'u, al kiu ni ni'n turn'as.

Sed, oni al'dir'as, kiel Spirit'o'j re'kon'at'a'j kiel super'a'j ne ĉiam akord'as? Ni dir'os, unu'e, ke, krom la ĵus cit'it'a kaŭz'o, ankaŭ ali'a'j pov'as iel influ'i la respond'o'j'n, sen konsider'o, por moment'o, pri la rang'o de la Spirit'o'j: jen ĉef'a punkt'o, kies klar'ig'o'n liver'os al ni la stud'ad'o. Tial ni dir'as, ke tiu'j stud'o'j postul'as sen'ĉes'a'n atent'o'n, profund'a'n observ'ad'o'n kaj precip'e, kiel ĉiu'j ceter'a'j scienc'o'j, metod'o'n kaj persist'em'o'n. Oni bezon'as jar'o'j'n por far'iĝ'i mez'bon'a kurac'ist'o kaj tri kvar'on'o'j'n de si'a viv'o por est'i kler'ul'o; kaj oni vol'us en kelk'a'j hor'o'j sci'pov'i la scienc'o'n pri la sen'lim'o! Neni'u do iluzi'iĝ'u.

La stud'ad'o de Spirit'ism'o est'as grand'eg'a; ĝi tuŝ'as ĉi'a'j'n demand'o'j'n de la metafizik'o kaj de la social'a ord'o; ĝi est'as tut'a mond'o, mal'ferm'iĝ'ant'a antaŭ ni; ĉu oni do mir'u, ke oni bezon'as temp'o'n, mult'eg'e da temp'o, por akir'i tiu'j'n kon'o'j'n?

Tamen la ne'akord'o ne ĉiam est'as tiel real'a, kiel ĝi ŝajn'as. Ĉu ni ne vid'as ĉiu'tag'e, ke hom'o'j, praktik'ant'a'j komun'a'n scienc'o'n, mal'sam'e difin'as cert'a'n afer'o'n, ĉu uz'ant'e ali'a'j'n vort'o'j'n, ĉu rigard'ant'e la demand'o'n el divers'a'j vid'punkt'o'j, kvankam la fundament'a ide'o est'as unu sol'a?

Kiu pov'os, tiu kalkul'u la ĝis nun aper'int'a'j'n difin'o'j'n pri gramatik'o! Ni al'dir'u, ke la form'o de respond'o oft'e de'pend'as de la form'o de demand'o. Est'us do infan'a asert'o, ke ekzist'as mal'konsent'o tie, kie plej oft'e tem'as pri mal'sam'ec'o de vort'o'j.

La Super'a'j Spirit'o'j neniel atent'as la form'o'n mem; la fund'o de la pens'o est'as la sol'a, kio hav'as por ili valor'o'n.

Ni konsider'u ekzempl'e la difin'o'n pri anim'o. Ĉar tiu ĉi vort'o ne hav'as fiks'a'n signif'o'n, tial la Spirit'o'j pov'as, sam'e kiel ni, mal'akord'i pri si'a'j difin'manier'o'j; unu pov'as dir'i, ke ĝi est'as la princip'o de la viv'o; du'a, nom'i ĝi'n anim'fajr'er'o; tri'a, asert'i, ke ĝi est'as io intern'a; kvar'a, ke ĝi est'as io ekster'a, ktp.; kaj ĉiu'j est'as prav'a'j laŭ si'a'j respektiv'a'j vid'punkt'o'j.

Oni pov'us eĉ kred'i, ke kelk'a'j el ili est'as adept'o'j de material'ism'a'j teori'o'j, kio, tamen, ne est'as ver'a. Io sam'a okaz'as kun la difin'o'j de Di'o, nom'e, ke Li est'as la princip'o de ĉiu'j aĵ'o'j, la Kre'int'o de l’ univers'o, la super'eg'a intelekt'o, la sen'lim'o, la Grand'a Spirit'o ktp. ktp.; sed, unu'vort'e, Li est'as ĉiam la sam'a Di'o. Ni menci'u, fin'e, la klas'ig'o'n de la Spirit'o'j. Ĉar ili form'as sen'inter'romp'a'n seri'o'n, ek'de la mal'super'a ĝis la plej alt'a ŝtup'o, ili'a klas'ig'o est'as laŭ'vol'a; unu ebl'e ord'ig'as ili'n en tri klas'o'j'n, du'a en kvin, dek aŭ du'dek, laŭ si'a bon'trov'o, kaj pro tio neni'u erar'as. Ĉiu'j hom'a'j scienc'o'j prezent'as simil'a'j'n ekzempl'o'j'n; ĉiu kler'ul'o hav'as si'a'n propr'a'n sistem'o'n; la sistem'o'j ŝanĝ'iĝ'as, sed la scienc'o ne vari'as.

Oni stud'u botanik'o'n ĉu laŭ la sistem'o de Linneu, ĉu laŭ Jussieu, ĉu laŭ Tournefort — tut'e egal'e, oni sci'pov'os botanik'o'n. Ni do ne atribu'u al pur'e konvenci'a'j afer'o'j grav'ec'o'n pli grand'a'n, ol kiel ili ind'as, sed, kontraŭ'e, hav'u por ni tut'a'n valor'o'n tio, kio est'as ver'e serioz'a; oft'e pri'pens'ad'o ig'as ni'n ek'trov'i, en iu ŝajn'e absurd'a afer'o, i'a'n analog'ec'o'n, ne percept'it'a'n ĉe la unu'a ekzamen'o.

XIV

Ni apenaŭ ekzamen'us la kontraŭ'dir'o'n, prezent'at'a'n de iu'j skeptik'ul'o'j pri la ortografi'a'j erar'o'j far'at'a'j de kelk'a'j spirit'o'j, se ĝi ne don'us al ni la okaz'o'n far'i esenc'a'n rimark'ig'o'n.

Est'as ver'o, ke la ortografi'o de la Spirit'o'j ne ĉiam est'as ne'riproĉ'ind'a; sed oni dev'as sufer'i grand'a'n mank'o'n de ali'a'j motiv'o'j, por far'i el tio afer'o'n por grav'a kritik'o, dir'ant'e, ke, se la Spirit'o'j sci'as ĉio'n, ili dev'as sci'i ortografi'o'n. Ni pov'us respond'i menci'ant'e la mult'e'nombr'a'j'n erar'o'j'n tia'spec'a'j'n, far'at'a'j'n de pli ol unu kler'ul'o sur la Ter'o, erar'o'j'n, kiu'j tut'e ne kompromit'as ili'a'j'n merit'o'j'n. Sed est'as en ĉi tiu fakt'o pli grav'a demand'o. Por la Spirit'o'j, ĉef'e por la Super'a'j Spirit'o'j, la ide'o est'as ĉio, la form'o neni'o est'as. Liber'ig'it'a'j el la materi'o, ili uz'as parol'o'n rapid'a'n kiel la pens'o, ĉar la pens'o mem flug'as ja sen'per'e al la cel'o; ili cert'e sent'as si'n embaras'it'a'j, kiam, por komunik'iĝ'i kun ni, ili dev'as uz'i la long'a'j'n, implik'a'j'n form'o'j'n de l’ hom'a lingv'o, kaj precip'e pro tio, ke la hom'a lingv'o est'as tro ne'sufiĉ'a kaj ne'perfekt'a, por preciz'e traduk'i ili'a'j'n ide'o'j'n. Tio'n ili mem dir'as; kaj est'as ja kurioz'e, vid'i la rimed'o'j'n, kiu'j'n ili oft'e uz'as por for'ig'i tiu'n mal'oportun'a'n bar'o'n. Okaz'us sam'e kun ni, se ni dev'us esprim'i ni'n en iu lingv'o kun pli long'a'j vort'o'j kaj fraz'o'j, kaj pli mal'riĉ'a je esprim'o'j ol tiu, kiu'n ni praktik'as.

Sam'e embaras'it'a est'as geni'ul'o, kiu sen'pacienc'iĝ'as pro la mal'rapid'ec'o de si'a plum'o, ĉiam kur'ant'a post li'a pens'o. Est'as do kompren'ebl'e, ke la Spirit'o'j mal'mult'e atent'as la infan'ec'a'n demand'o'n pri ortografi'o, precip'e tiam, kiam tem'as pri grav'a kaj serioz'a instru'o. Ĉu ne est'as ja mir'eg'ig'e, ke ili si'n esprim'as indiferent'e en ĉiu'j lingv'o'j kaj ke ili kompren'as ĉiu'j'n idiom'o'j'n? Oni do ne konklud'u, ke la konvenci'a korekt'ec'o de iu lingv'o est'as por ili fremd'a afer'o; ili ĝi'n observ'as tiam, kiam neces'e: ekzempl'e, oft'e poezi'aĵ'o dikt'it'a de ili risk'us sen'tim'e la kritik'o'n de la plej rigor'a pur'ist'o, malgraŭ la ne'kler'ec'o de la medium'o.

Ekzist'as pli'e hom'o'j, kiu'j trov'as danĝer'o'j'n ĉie kaj en ĉio, kio'n ili ne kon'as; pro tio ili nepr'e tir'as mal'favor'a'n konsekvenc'o'n el la fakt'o, ke perd'is la saĝ'o'n kelk'a'j person'o'j si'n dediĉ'ant'a'j al ĉi tiu'j stud'o'j. Kia saĝ'a hom'o vid'us en tiu fakt'o grav'a'n kontraŭ'dir'o'n? Ĉu sam'e ne okaz'as al ĉiu'j intelekt'a'j okup'o'j, ag'ant'a'j sur mal'fort'a'n cerb'o'n? Ĉu est'as kon'at'a la nombr'o da frenez'ul'o'j kaj mani'ul'o'j, viktim'o'j de la stud'o'j matematik'a'j, medicin'a'j, muzik'a'j, filozofi'a'j k.a.?

Per la korp'a labor'ad'o oni kripl'ig'as al si brak'o'j'n kaj krur'o'j'n, il'o'j'n de material'a ag'ad'o; per la intelekt'a labor'ad'o oni difekt'as al si la cerb'o'n, il'o'n de la pens'ad'o. Sed, se la il'o romp'iĝ'as, sam'e ne far'iĝ'as al la spirit'o: ĉi tiu rest'as ĉiam sen'difekt'a; kaj, si'n mal'lig'int'e de la materi'o, li ne mal'pli plen'e ĝu'as ĉiu'j'n si'a'j'n kapabl'o'j'n. Analogi'e, kiel hom'o, li est'as martir'o de labor'o.

Ĉi'a'j grand'a'j zorg'o'j de la spirit'o pov'as kaŭz'i frenez'ec'o'n; la scienc'o'j, la art'o'j, la religi'o mem liver'as si'a'n kontribu'o'n.

La frenez'ec'o hav'as kiel ĉef'a'n kaŭz'o'n i'a'n organ'a'n inklin'o'n de la cerb'o, inklin'o'n, kiu far'as ĉi tiu'n pli aŭ mal'pli tuŝ'ebl'a por cert'a'j impres'o'j. Se ja ekzist'as tia inklin'o, ĉi tiu pren'os form'o'n de ĉef'a zorg'o, kiu far'iĝ'os do prem'pens'o. Tiu prem'pens'o pov'as est'i tiu pri la Spirit'o'j, ĉe hom'o si'n dediĉ'ant'a al ties stud'ad'o, sam'e kiel ĝi pov'as est'i pri Di'o, la anĝel'o'j, la diabl'o, la riĉ'ec'o, la potenc'o, iu art'o, iu scienc'o, la patr'in'ec'o, iu politik'a aŭ soci'a sistem'o. Est'as probabl'e, ke religi'a frenez'ul'o est'us spirit'ism'a frenez'ul'o, se Spirit'ism'o est'us li'a ĉef'a absorb'a okup'o, sam'e kiel hom'o, frenez'iĝ'int'a pro Spirit'ism'o, perd'us pro ali'a kaŭz'o la prudent'o'n, laŭ la cirkonstanc'o'j.

Mi dir'as do, ke Spirit'ism'o ĝu'as neni'a'n privilegi'o'n rilat'e al ĉi tiu demand'o; kaj mi kuraĝ'as eĉ dir'i: bon'e kompren'at'e, Spirit'ism'o est'as antaŭ'gard'il'o kontraŭ frenez'iĝ'o.

El la plej mult'e'nombr'a'j kaŭz'o'j de cerb'a super'ekscit'ec'o ni menci'u la el'rev'iĝ'o'j'n, la mal'feliĉ'aĵ'o'j'n, la kontraŭ'at'a'j'n kor'inklin'o'j'n, kiu'j est'as ankaŭ la plej ordinar'a'j kaŭz'o'j de mem'mort'ig'o'j. Nu, la ver'a spirit'ist'o rigard'as la ĉi'mond'a'j'n afer'o'j'n el tiel alt'a vid'punkt'o; tiu'j afer'o'j ŝajn'as al li tiel mal'grand'a'j kaj bagatel'a'j, kompar'e kun la li'n atend'ant'a est'ont'ec'o; la viv'o est'as por li tiel mal'long'a, tiel rapid'flug'a, ke la ĉagren'o'j est'as, en li'a'j okul'o'j, neni'o krom ne'agrabl'a'j okaz'aĵ'et'o'j de vojaĝ'o. Tio, kio port'us al ali'a person'o ver'a'n afekci'o'n, li'n apenaŭ tuŝ'as. Li, ceter'e, sci'as, ke la ĉagren'o'j est'as prov'o'j util'a'j al li'a progres'ad'o, se li ili'n sufer'as sen plend'o, ĉar li est'os iam rekompenc'it'a laŭ la kuraĝ'o, kun kiu li ili'n el'ten'is.

Li'a'j konvink'o'j nask'as do en li, rezignaci'o'n, kiu li'n ŝirm'as kontraŭ mal'esper'o kaj, sekv'e, kontraŭ konstant'a kaŭz'o de frenez'iĝ'o kaj mem'mort'ig'o. Li sci'as ankaŭ, el la komunik'aĵ'o'j de la Spirit'o'j, la sort'o'n de tiu'j, kiu'j mem'vol'e mal'pli'daŭr'ig'as si'a'n viv'o'n, kaj tiam tiu bild'o est'as sufiĉ'e efekt'a por ig'i li'n pri'pens'i; tial la nombr'o de la hom'o'j, kiu'j pro Spirit'ism'o est'as halt'ig'at'a'j sur tiu pere'ig'a dekliv'o, est'as ja grand'eg'a. Jen unu el la rezultat'o'j de ĉi tiu doktrin'o. La ne'kred'em'a'j rid'u tiom, kiom ili vol'as; mi dezir'as al ili la konsol'o'j'n, hav'ig'at'a'j'n de ĉi tiu doktrin'o al tiu'j, kiu'j klopod'as por esplor'i ĝi'a'j'n mister'a'j'n profund'aĵ'o'j'n.

En la nombr'o'n de la kaŭz'o'j de frenez'iĝ'o ni en'kalkul'u ankoraŭ la tim'eg'o'n; la tim'eg'o al la diabl'o jam difekt'is pli ol unu cerb'o'n. Ĉu oni kon'as la nombr'o'n da viktim'o'j, kiu'j'n el hom'o'j kun mal'fort'a imag'pov'o jam kaŭz'is la bild'o pri la infer'o, tiu bild'o, kiu'n oni pen'as aspekt'ig'i pli tim'eg'ig'a per terur'a'j detal'o'j? La diabl'o, oni dir'as, terur'as nur infan'o'j'n; li est'as ia brid'o por ili'a saĝ'iĝ'o, sam'e kiel la infan'manĝ'ant'o kaj la lup'kobold'o; sed, kiam ili ne plu tim'as tiu'n fantazi'a'n est'ul'o'n, ili far'iĝ'as pli mal'bon'a'j ol antaŭ'e; kaj jen, kiel rezult'o, ne'kalkul'ebl'a est'as la nombr'o da epilepsi'o'j, kaŭz'it'a'j de la difekt'o de delikat'a'j cerb'o'j. La religi'o est'us tre mal'fort'a, se, pro mank'o de tim'o, ĝi'a pov'o est'us kompromit'it'a; feliĉ'e, ne est'as tiel; ĝi hav'as ali'a'j'n rimed'o'j'n por ag'i ĉe la anim'o'j; Spirit'ism'o hav'ig'as al ĝi pli efik'a'j'n kaj pli serioz'a'j'n rimed'o'j'n, se ĝi sci'as uz'i ili'n; montr'ant'e la real'ec'o'n de la afer'o'j, tiu doktrin'o nul'ig'as la pere'ig'a'j'n efik'o'j'n de iu super'mezur'a tim'o.

XVI

Rest'as al ni ankoraŭ ekzamen'i du kontraŭ'dir'o'j'n, la sol'a'j'n, kiu'j ja merit'as tia'n nom'o'n, ĉar ili si'n baz'as sur raci'a'j teori'o'j. Ambaŭ konsent'as la real'ec'o'n de ĉiu'j materi'a'j kaj moral'a'j fenomen'o'j, sed mal'akcept'as la part'o'pren'o'n de la Spirit'o'j.

Laŭ la unu'a el tiu'j teori'o'j, ĉi'a'j manifest'aĵ'o'j, atribu'at'a'j al la Spirit'o'j, est'us neni'o ali'a ol magnet'ism'a'j efik'o'j; la medium'o'j est'us en stat'o, kiu'n oni pov'us nom'i ekscit'it'a somnambul'ism'o, fenomen'o, kiu'n pov'as atest'i ĉiu hom'o stud'ant'a magnet'ism'o'n. En tia stat'o, la intelekt'a'j kapabl'o'j hav'as ne'normal'a'n ampleks'o'n; la sfer'o de la intuici'a'j percept'o'j pli'vast'iĝ'as trans la lim'o'j'n de ni'a ordinar'a percept'o'kapabl'o.

Tiam, la medium'o ĉerp'us el si mem, dank’al si'a klar'vid'ec'o, ĉio'n, kio'n li dir'as, kaj ĉiu'j'n kon'o'j'n, kiu'j'n li trans'dir'as al ni, eĉ pri afer'o'j fremd'a'j al li en li'a kutim'a stat'o.

Ni tut'e ne mal'akcept'as la potenc'o'n de somnambul'ism'o, kies mir'eg'ind'aĵ'o'j'n ni vid'is kaj kies ĉiu'j'n faz'o'j'n ni stud'is dum pli ol tri'dek-kvin jar'o'j; ni konsent'as, ke, efektiv'e, mult'a'j spirit'ism'a'j manifest'iĝ'o'j pov'as est'i klar'ig'at'a'j en ĉi tiu manier'o; sed sen'inter'romp'a kaj atent'a observ'ad'o prezent'as mult'eg'o'n da fakt'o'j, kie la kun'help'o de la medium'o, ali'a ol tiu, kiu'n li hav'as kiel pasiv'a il'o, est'as absolut'e ne'ebl'a. Al tiu'j, kiu'j sam'e opini'as, ni dir'os tiel, kiel al la ali'a'j: “Vid'u kaj observ'u, ĉar vi cert'e ne ĉio'n vid'is”. Ni pli'e, kiel kontraŭ'parol'o'n, prezent'os al ili du konsider'o'j'n, tir'it'a'j'n el ili'a teori'o mem. El kie ven'is la spirit'ism'a doktrin'o? Ĉu ĝi est'as ia sistem'o, kiu'n imag'is kelk'a'j hom'o'j por klar'ig'i la fakt'o'j'n?

Tut'e ne. Kiu do ĝi'n mal'kaŝ'is? Ĝust'e tiu'j medium'o'j, kies mens'klar'ec'o'n vi laŭd'eg'as. Se do tiu mens'klar'ec'o est'as tia, kia vi ĝi'n supoz'as, kial ili atribu'us al Spirit'o'j tio'n, kio'n ili est'us el'ĉerp'int'a'j el si mem? Kiel ili don'us tia'j'n valor'eg'a'j'n, logik'a'j'n, super'bel'a'j'n instru'o'j'n, pri la natur'o de tiu'j ekster'hom'a'j intelekt'o'j? Unu el du jen'a'j hipotez'o'j: aŭ ili est'as klar'mens'a'j, aŭ ne; se ili est'as tia'j kaj se oni fid'as ili'a'n ver'em'o'n, oni ne pov'us, sen mem'kontraŭ'dir'o, akcept'i, ke ili mensog'as. Du'e, se ĉiu'j fenomen'o'j origin'us el la medium'o, ili est'us do egal'a'j ĉe la sam'a individu'o, kaj oni ne vid'us unu sam'a'n hom'o'n uz'i tut'e kontrast'a'j'n parol'o'j'n, nek laŭ'vic'e el'dir'i la plej inter'kontraŭ'a'j'n esprim'o'j'n. Tiu vari'ec'o de la manifest'iĝ'o'j, ricev'at'a'j per la medium'o, pruv'as la divers'ec'o'n de ties origin'o'j; se do oni ne pov'as trov'i tiu'j'n font'o'j'n ĉe la medium'o mem, est'as nepr'e neces'e ili'n serĉ'i ekster li.

Laŭ ali'a'j opini'o'j, la medium'o est'as ja la font'o de la manifest'iĝ'o'j; sed, anstataŭ el si mem, kiel vol'as la kre'int'o'j de la somnambul'ism'a teori'o, li rikolt'as ili'n el la ĉirkaŭ'a medi'o. La medium'o est'us do ia spegul'o, kie kopi'iĝ'us ĉiu'j ide'o'j, ĉiu'j pens'o'j kaj kon'o'j de la li'n ĉirkaŭ'ant'a'j person'o'j: li dir'us neni'o'n, kio ne est'us kon'at'a almenaŭ de kelk'a'j kun'sid'ant'o'j. Oni ne pov'us ne'i — kaj tiu est'as ja princip'o de la doktrin'o — la influ'o'n de la ĉe'est'ant'o'j sur la karakter'o'n de l’ manifest'iĝ'o'j; sed tiu influ'o est'as tre mal'sam'a, ol kiel oni supoz'as; de tia supoz'o ĝis la konklud'o, ke la medium'o est'as nur'a eĥ'o de la pens'o'j de si'a'j kun'est'ant'o'j, la distanc'o est'as grand'eg'a, kiel ne'diskut'ebl'e pruv'as mil'o'j da fakt'o'j.

Tio est'as do grav'a erar'o, ankoraŭ'foj'e montr'ant'a la danĝer'o'n de tro fru'a'j konklud'o'j. Ne pov'ant'e ne'i la ekzist'o'n de iu fenomen'o, kies ver'ec'o'n la vulgar'a scienc'o ne kontrol'as, kaj ne vol'ant'e konsent'i la ĉe'est'o'n de Spirit'o'j, tiu'j person'o'j klar'ig'as tiu'n fenomen'o'n laŭ si'a propr'a manier'o. Ili'a teori'o est'us ver'ŝajn'a, se ĝi pov'us en'kalkul'i ĉiu'j'n fakt'o'j'n; sed tiel ne okaz'as. Kiam oni, ĝis evident'ec'o, pruv'as al ili, ke iu'j komunik'aĵ'o'j de la medium'o est'as tut'e fremd'a'j al la pens'o'j, al la kon'o'j, eĉ al la opini'o'j de ĉiu'j ĉe'est'ant'o'j; ke tiu'j komunik'aĵ'o'j est'as oft'e spontane'a'j kaj kontraŭ'as ĉi'a'j'n antaŭ'juĝ'o'j'n, — tiu'j person'o'j ne sen'kuraĝ'iĝ'as pro tia bagatel'o.

La dis'radi'ad'o, ili dir'as, etend'iĝ'as mult'e trans la rond'o'n, kiu ni'n sen'per'e ĉirkaŭ'as; la medium'o est'as la re'spegul'ej'o de la tut'a hom'ar'o, kaj tiel, se li ne ĉerp'as si'a'j'n inspir'o'j'n apud si mem, li ili'n serĉ'as mal'proksim'e, en la urb'o, en la land'o, en la tut'a ter'glob'o kaj eĉ en ali'a'j sfer'o'j.

Mi ne opini'as, ke tiu teori'o hav'ig'as klar'ig'o'n pli simpl'a'n kaj pli probabl'a'n, ol la spirit'ism'a teori'o, ĉar ĝi supoz'as ali'e mir'eg'ind'a'n kaŭz'o'n. La koncept'o pri est'ul'o'j, loĝ'ant'a'j la spac'o'n kaj, en konstant'a kontakt'o kun ni, komunik'ant'a'j al ni si'a'j'n pens'o'j'n, ne ofend'as la prudent'o'n pli grav'e, ol la supoz'o je tiu al'flu'ad'o de radi'o'j, kiu'j el ĉiu'j punkt'o'j de la univers'o ven'as kun'iĝ'i en la cerb'o'n de iu individu'o.

Ni ankoraŭ ripet'as — kaj ĉi tiu est'as esenc'a punkt'o, pri kiu ne est'as impertinent'e insist'i —, ke la somnambul'ism'a teori'o kaj tiu, kiu'n oni pov'us nom'i reflekt'a, est'as el'pens'it'a'j de la hom'o; ili est'as individu'a'j opini'o'j, kre'it'a'j por klar'ig'o de iu fakt'o; kontraŭ'e, la doktrin'o pri la Spirit'o'j ne est'as hom'a koncept'o; ĝi est'as dikt'it'a de la intelekt'ul'o'j mem si'n manifest'ant'a'j, tiam, kiam neni'u tio'n ek'pens'is kaj kiam la ĝeneral'a opini'o ĝi'n for'puŝ'ad'is; nu, ni demand'as, el kie la medium'o'j tir'is doktrin'o'n, ekzist'ant'a'n en la pens'o de neni'u person'o sur la Ter'o? Ni demand'as ankoraŭ, pro kia strang'a koincid'o mil'o'j da medium'o'j, loĝ'ant'a'j en ĉiu'j region'o'j de la ter'glob'o kaj si'n neniam vid'int'a'j, akord'iĝ'as por dir'i i'o'n sam'a'n? Se la medium'o, kiu la unu'a aper'is en Franc'land'o, est'is influ'it'a de opini'o'j jam akcept'it'a'j en Amerik'o, pro kia strang'aĵ'o li ir'is ĉerp'i tiu'j'n ide'o'j'n je ĉirkaŭ dek mil kilo'metr'o'j trans la mar'o'n, el popol'o fremd'a laŭ mor'o'j kaj lingv'o, anstataŭ ili'n pren'i ĉirkaŭ si?

Sed est'as ali'a cirkonstanc'o, pri kiu oni ankoraŭ ne pens'is, kiel oni dev'us. La unu'a'j manifest'iĝ'o'j, ne nur en Franc'land'o, sed ankaŭ en Amerik'o, ne okaz'is per skrib'ad'o nek per parol'o, sed per frap'o'j respond'a'j al la liter'o'j de la alfabet'o, kaj tiel ek'est'is vort'o'j kaj fraz'o'j. Ĝust'e per ĉi tiu rimed'o la si'n prezent'ant'a'j est'ul'o'j dir'is, ke ili est'as Spirit'o'j. Konsekvenc'e, se oni pov'us supoz'i la kun'help'o'n de la medium'o ĉe la parol'a'j aŭ skrib'it'a'j komunik'aĵ'o'j, tio'n supoz'i oni ne pov'us koncern'e la frap'o'j'n, kies signif'o ne pov'us est'i antaŭ'e kon'at'a.

Ni pov'us cit'i mult'e da fakt'o'j, el'montr'ant'a'j, ĉe la si'n manifest'ant'a est'ul'o, evident'a'n individu'ec'o'n kaj absolut'a'n sen'de'pend'ec'o'n de la vol'o. Ni do invit'as la ali'opini'an'o'j'n por pli detal'a observ'ad'o; se ili dezir'os stud'ad'i sen antaŭ'e pret'a juĝ'o kaj ne tir'i konklud'o'j'n, antaŭ ol ili vid'os ĉio'n, ili konfes'os la ne'sufiĉ'ec'o'n de si'a teori'o por klar'ig'i la kaŭz'o'n de ĉio. Ni lim'ig'os ni'n al du jen'a'j demand'o'j: Kial la est'ul'o si'n manifest'ant'a, kiu ajn li est'as, rifuz'as respond'i kelk'a'j'n demand'o'j'n pri perfekt'e kon'at'a'j afer'o'j, ekzempl'e, pri la nom'o aŭ la aĝ'o de la demand'ant'o, pri tio, kio'n li ten'as en la man'o, kio'n li far'is la antaŭ'tag'o'n, kio'n li intenc'as far'i morgaŭ, ktp.?

Se la medium'o est'as la spegul'o de la pens'o de l’ ĉe'est'ant'o'j, neni'o est'us do pli facil'a al li ol tia'j respond'o'j.

La kontraŭ'ul'o'j re'bat'as tiu'n argument'o'n, demand'ant'e si'a'vic'e, kial la Spirit'o'j, kiu'j dev'as sci'i ĉio'n, ne pov'as dir'i tiel simpl'a'j'n afer'o'j'n, laŭ la aksiom'o: Kiu river'o'n tra'naĝ'as, tiu river'et'o'n tra'vad'as; kaj ili konklud'as, ke tio ne est'as ag'o de Spirit'o'j. Se mal'kler'ul'o aŭ ŝerc'em'ul'o demand'us erudici'a'n akademi'o'n, ekzempl'e, kial est'as lum'tag'o je tag'mez'o, ĉu iu kred'as, ke tia'j kun'sid'ant'o'j don'us al si la pen'o'n serioz'e respond'i? Kaj, ĉu est'us logik'e konklud'i el ili'a silent'o, aŭ el la ironi'o'j, per kiu'j ili super'ŝut'us la demand'int'o'n, ke tiu'j hom'o'j est'as, sen ia escept'o, azen'o'j? Nu, ĝust'e pro tio, ke ili est'as super'a'j, la bon'a'j Spirit'o'j ne respond'as sen'valor'a'j'n, rid'ind'a'j'n demand'o'j'n kaj ne volont'as est'i el'demand'at'a'j, kvazaŭ juĝ'at'o'j en tribunal'o; tial ili aŭ silent'as aŭ konsil'as pli serioz'a'j'n afer'o'j'n.

Ni demand'as, fin'e, kial, ia'foj'e, la Spirit'o'j ven'as aŭ for'ir'as en iu difin'it'a moment'o, kaj, post tiu moment'o, nek preĝ'o'j nek pet'o'j ig'as ili'n re'ven'i? Se la medium'o ag'us nur per la mens'a impuls'o de la al'est'ant'o'j, est'as do evident'e, ke, en ĉi tiu okaz'o, la kun'ag'ad'o de ĉiu'j vol'o'j dev'us stimul'i li'a'n mens'klar'ec'o'n. Se do li ne ced'as al ties dezir'o, kiu est'as ceter'e pli'fort'ig'it'a de li'a vol'o mem, li do obe'as influ'o'n ali'a'n ol li'a'n propr'a'n kaj de li'a'j ĉirkaŭ'ant'o'j, influ'o'n, kiu tiel el'montr'as ja si'a'n sen'de'pend'ec'o'n kaj individu'ec'o'n.

XVII

Se la skeptik'ec'o koncern'e la spirit'ism'a'n doktrin'o'n ne rezult'as el sistem'a kontraŭ'star'o, en kiu ekzist'as ia interes'o, ĝi origin'as preskaŭ ĉiam el ne'komplet'a kon'o de la fakt'o'j; tio tamen ne mal'help'as, ke iu'j hom'o'j arog'as al si decid'i la demand'o'n, kvazaŭ ili ĝi'n perfekt'e kon'us. Oni pov'as est'i tre sagac'a, eĉ tre instru'it'a, kaj ne hav'i komun'a'n saĝ'o'n; nu, la unu'a sign'o de ne'perfekt'a juĝ'ad'o ĉe iu person'o est'as opini'i ne'erar'em'a si'a'n propr'a'n juĝ'o'n. Mult'a'j hom'o'j vid'as ĉe la spirit'ism'a'j manifest'iĝ'o'j nur kurioz'a'n afer'o'n; ni esper'as, ke, per la leg'ad'o de ĉi tiu libr'o, ili trov'os en tiu'j ekster'ordinar'a'j fenomen'o'j i'o'n ali'a'n ol simpl'a'n temp'o'pas'ig'il'o'n.

La spirit'ism'a scienc'o en'ten'as du part'o'j'n, nom'e: la unu'a'n, eksperiment'a'n, kiu pri'trakt'as la ĝeneral'a'j'n manifest'iĝ'o'j'n; la du'a'n, filozofi'a'n, kiu stud'as la inteligent'a'j'n manifest'iĝ'o'j'n. Tiu, kiu observ'as nur la unu'a'n, est'as kvazaŭ iu, kiu kon'us fizik'o'n nur per amuz'a'j eksperiment'o'j, ne esplor'int'e ĝis'fund'e tiu'n scienc'o'n. La ver'a spirit'ism'a doktrin'o trov'iĝ'as en la instru'ad'o don'at'a de la Spirit'o'j, kaj la kon'o'j, en'hav'at'a'j en tiu instru'ad'o, est'as tro grav'a'j, por est'i akir'it'a'j sen ia serioz'a, metod'a stud'ad'o, far'at'a en silent'o kaj sol'e'rest'ad'o; efektiv'e, nur tiel oni pov'as rimark'i grand'eg'a'n nombr'o'n da fakt'o'j kaj nuanc'o'j, kiu'j'n preter'vid'as supr'aĵ'a observ'ant'o, kaj kiu'j ebl'ig'as iu'n opini'o'n. Se ĉi tiu libr'o hav'us neni'a'n ali'a'n rezultat'o'n, ol montr'i la serioz'a'n flank'o'n de la demand'o kaj instig'i stud'o'j'n sur ĉi tiu kamp'o, ĝi do jam mult'e far'us; kaj mi gratul'us mi'n, ke mi est'as elekt'it'a por far'ot'aĵ'o, pri kiu, ceter'e, mi pretend'as neni'a'n person'a'n merit'o'n: la princip'o'j, en'ten'at'a'j en ĉi tiu verk'o, ne est'as kre'aĵ'o'j mi'a'j, sed, pli ĝust'e, ĝi'a tut'a merit'o aparten'as al la Spirit'o'j, kiu'j ĝi'n dikt'is. Mi esper'as, ke ĝi don'os ankoraŭ unu rezultat'o'n, nom'e gvid'i la lern'o'vol'a'j'n hom'o'j'n, montr'ant'e al ili, en ĉi tiu stud'ad'o, grand'a'n, super'a'n cel'o'n: la individu'a'n kaj la soci'a'n progres'ad'o'n, kaj indik'i al ili la voj'o'n, kiu'n ili ek'pren'u al tiu cel'o.

Ni fin'u per last'a konsider'o. Sond'ant'e la spac'o'n, kelk'a'j astronom'o'j el'trov'is, inter la dis'sem'it'a'j ĉiel'a'j korp'o'j, mal'plen'aĵ'o'j'n ŝajn'e ne konform'a'j'n al la leĝ'o'j de la tut'o; ili suspekt'is, ke tiu'j mal'plen'aĵ'o'j dev'as est'i okup'it'a'j de glob'o'j, kiu'j'n ili'a'j okul'o'j ne ating'is. Ali'flank'e, ili observ'is kelk'a'j'n efik'o'j'n, kies kaŭz'o est'is al ili ne'kon'at'a, kaj ili dir'is: tie dev'as trov'iĝ'i iu mond'o, ĉar tiu mal'plen'aĵ'o ne pov'as ekzist'i; tiu'j efik'o'j dev'as hav'i i'a'n kaŭz'o'n. Juĝ'ant'e do la kaŭz'o'n laŭ ties efik'o, ili pov'is kalkul'i la element'o'j'n de tiu kaŭz'o, kaj post'e la fakt'o'j prav'ig'is ili'a'j'n antaŭ'vid'o'j'n. Ni aplik'u ĉi tiu'n rezon'ad'o'n al ali'a klas'o da ide'o'j.

Se oni observ'as la seri'o'n de la est'aĵ'o'j, oni konstat'as, ke ili form'as sen'inter'romp'a'n ĉen'o'n, ek'de la sen'viv'a materi'o ĝis la plej inteligent'a hom'o. Sed, inter la hom'o kaj Di'o — kiu est'as la “alf'a” kaj la “Omeg'a” de ĉiu'j aĵ'o'j (7) —, kia super'mezur'a mal'plen'aĵ'o! Ĉu est'as laŭ'raci'e supoz'i, ke ĉe la hom'o fin'iĝ'as la er'o'j de tiu ĉen'o, kaj ke li, sen mez'a'j grad'o'j, tra'paŝ'as la distanc'o'n inter si kaj la sen'lim'o? La prudent'o dir'as al ni, ke inter la hom'o kaj Di'o dev'as ekzist'i ali'a'j ĉen'er'o'j, sam'e kiel ĝi dir'is al la astronom'o'j, ke, inter la kon'at'a'j mond'o'j, dev'as trov'iĝ'i ali'a'j mond'o'j ne'kon'at'a'j. Kiu filozofi'o plen'ig'is tiu'n mank'o'n? Spirit'ism'o montr'as al ni, ke tiu spac'o est'as okup'it'a de la ĉiu'rang'a'j est'ul'o'j de la ne'vid'ebl'a mond'o; kaj tiu'j est'ul'o'j est'as neniu'j ali'a'j, ol la Spirit'o'j de la hom'o'j, ating'int'a'j la divers'a'j'n nivel'o'j'n sur la ŝtup'ar'o, kiu konduk'as al la perfekt'ec'o; tiel, ĉio est'as unu sol'a ĉen'o, ek'de la unu'a ĝis la last'a er'o. Vi, kiu'j ne'as la ekzist'o'n de la Spirit'o'j, plen'ig'u do la spac'o'n, kiu'n la Spirit'o'j okup'as; kaj vi, kiu'j mok'as ili'n, est'u tiel kuraĝ'a'j kaj rid'u je la verk'o'j kaj je la ĉio'pov'ec'o de Di'o!

Antaŭ'parol'o

Fenomen'o'j, ne far'iĝ'ant'a'j laŭ la leĝ'o'j de la vulgar'a scienc'o, si'n ĉie manifest'as kaj montr'as, ke ili'a kaŭz'o est'as iu liber'a kaj inteligent'a vol'o.

La prudent'o dir'as, ke inteligent'a efik'o nepr'e hav'as kiel kaŭz'o'n inteligent'a'n pov'o'n, kaj la fakt'o'j pruv'as, ke tiu pov'o kapabl'as si'n komunik'i kun la hom'o'j per material'a'j sign'o'j.

Tiu pov'o, demand'it'e pri si'a natur'o, deklar'is, ke ĝi aparten'as al la mond'o de la spirit'a'j est'ul'o'j, for'las'int'a'j la hom'a'n korp'a'n en'volv'aĵ'o'n. Tiel est'is kon'ig'it'a la doktrin'o pri la Spirit'o'j.

La komunik'aĵ'o'j inter la spirit'a kaj la korp'a mond'o'j trov'iĝ'as en la natur'o mem kaj tut'e ne est'as super'natur'aĵ'o'j; tial ili'a'j'n post'e'sign'o'j'n ni trov'as ĉe ĉiu'j popol'o'j kaj en ĉiu'j temp'o'j; hodiaŭ ili est'as ĝeneral'a'j kaj evident'a'j al ni ĉiu'j.

La Spirit'o'j sci'ig'as, ke est'as al'ven'int'a la temp'o difin'it'a de la Providenc'o por universal'a manifest'ad'o kaj ke, kiel adjutant'o'j de Di'o kaj plen'um'ant'o'j de Li'a vol'o, ili hav'as la misi'o'n instru'i la hom'o'j'n kaj klar'vid'ig'i ties konscienc'o'j'n; tiel mal'ferm'iĝ'as nov'a epok'o por la re'bon'ig'o de la hom'ar'o.

Ĉi tiu libr'o est'as la kolekt'o de ili'a'j instru'o'j; ĝi est'as skrib'it'a laŭ la ordon'o kaj dikt'ad'o de la Super'a'j Spirit'o'j, por ke est'u star'ig'it'a'j la baz'o'j de raci'a filozofi'o, liber'a de la antaŭ'juĝ'o'j de ia sistem'ec'o; ĝi en'hav'as neni'o'n ali'a'n ol la esprim'o'n de ili'a pens'o kaj neni'o'n ne sub'met'it'a'n al ili'a ekzamen'o. Nur la metod'a ord'ig'o de la afer'o'j, la rimark'ig'o'j kaj la form'o de kelk'a'j part'o'j de la redakt'aĵ'o reprezent'as la labor'o'n de tiu, kiu ricev'is la misi'o'n publik'ig'i ĉi tiu'n libr'o'n.

El la Spirit'o'j, kun'help'int'a'j por la farad'o de ĉi tiu verk'o, plur'a'j viv'is dum divers'a'j temp'o'j sur la Ter'o, kie ili predik'ad'is kaj praktik'ad'is virt'o'n kaj saĝ'o'n; ali'a'j, laŭ si'a nom'o, aparten'is al neni'u person'o, kies memor'o'n la histori'o konserv'is; sed ili'a'n super'ec'o'n atest'as la pur'ec'o de ili'a doktrin'o kaj ili'a ident'ec'o kun tiu'j, kiu'j hav'is alt'e estim'at'a'j'n nom'o'j'n.

Jen la vort'o'j per kiu'j ili don'is, skrib'e kaj per'e de plur'a'j medium'o'j, la misi'o'n skrib'i ĉi tiu'n libr'o'n: “Okup'iĝ'u, kun zorg'o kaj persist'em'o, pri la labor'o, kiu'n vi entrepren'is kun ni'a help'o, ĉar tiu labor'o est'as ni'a. En ĝi'n ni met'is la fundament'o'j'n de la nov'a konstru'aĵ'o, kiu nun ek'star'as kaj kiu iam kolekt'os ĉiu'j'n hom'o'j'n en unu sam'a'n sent'o'n de am'o kaj karitat'o; sed, antaŭ ol dis'kon'ig'i ĝi'n, ni ĝi'n kun'e revizi'os, por ekzamen'i ĉiu'j'n ĝi'a'j'n detal'o'j'n.

“Ni est'os kun vi ĉiam, kiam vi pet'os, por help'i vi'n en vi'a labor'o, ĉar ĉi tiu misi'o est'as nur part'o de tiu, konfid'it'a al vi kaj jam al vi sci'ig'it'a de unu el ni.

“El la afer'o'j instru'it'a'j al vi kelk'a'j'n vi dev'os gard'i kun vi sol'a, ĝis nov'a ordon'o; ni sci'ig'os al vi la moment'o'n oportun'a'n por ties publik'ig'o; dum'e, medit'u pri ili, por est'i pret'a tiam, kiam ni dir'os al vi.

“Sur la front'o de la libr'o stamp'u la vin'ber'trunk'o'n, kiu'n ni desegn'is por vi (*) , ĉar ĝi est'as la emblem'o de la labor'o de l’ Kre'int'o; ĉiu'j material'a'j princip'o'j, plej kapabl'a'j reprezent'i korp'o'n kaj spirit'o'n, est'as tie kun'ig'it'a'j: la korp'o est'as la vin'ber'trunk'o, la spirit'o est'as la suk'o; la anim'o, aŭ la spirit'o, lig'it'a al la materi'o, est'as la grajn'o. La hom'o subtil'ig'as si'a'n spirit'o'n per labor'ad'o, kaj vi sci'as, ke nur per labor'ad'o de la korp'o la spirit'o akir'as sci'o'n.

“Ne mal'kuraĝ'ig'u vi'n kritik'o. Vi renkont'os obstin'eg'a'j'n kontraŭ'ul'o'j'n, precip'e en la rond'o de hom'o'j, kiu'j'n interes'as mal'pac'o'j. Vi renkont'os tia'j'n eĉ en la mond'o de la Spirit'o'j, ĉar tiu'j, ankoraŭ ne tut'e liber'ig'it'a'j el la materi'o, oft'e

klopod'as por dis'sem'i dub'o'n, pro malic'o aŭ ne'kler'ec'o; sed ir'ad'u ĉiam, kred'u je Di'o kaj paŝ'u plu fid'plen'e: ni star'os apud vi, por vi'n sub'ten'i; kaj al'proksim'iĝ'as la temp'o, kiam la ver'o ĉie el'ŝpruc'os.

“La vant'em'o de iu'j hom'o'j, kiu'j flat'as al si ĉio'n sci'i kaj vol'as ĉio'n klar'ig'i laŭ si'a manier'o, nask'os ne'akord'a'j'n opini'o'j'n; sed tiu'j, kiu'j hav'os en la okul'o'j la grand'a'n princip'o'n de Jesuo, kun'iĝ'os en la sam'a sent'o de am'o al bon'o kaj inter'plekt'iĝ'os per frat'a lig'il'o, kiu ampleks'os la tut'a'n mond'o'n: ili flank'e las'os la bagatel'a'j'n diskut'o'j'n pri vort'o'j, por okup'i si'n pri esenc'a'j afer'o'j; kaj la fund'o de l’ doktrin'o est'os ĉiam la sam'a por ĉiu'j, kiu'j ricev'os komunik'aĵ'o'j'n de la Super'a'j Spirit'o'j.

“Nur kun persist'em'o vi sukces'os rikolt'i la frukt'o'n de vi'a'j labor'o'j. La plezur'o, kiu'n vi ĝu'os vid'ant'e, ke la doktrin'o dis'etend'iĝ'as kaj est'as bon'e kompren'at'a, est'os al vi rekompenc'o, kies valor'o'n vi kon'os ebl'e pli ĝust'e en la est'ont'ec'o ol nun. Ne ĉagren'u vi'n do la dorn'o'j kaj ŝton'o'j, kiu'j'n la ne'kred'em'a'j kaj la mal'bon'a'j dis'ĵet'os sur vi'a'n voj'o'n; konserv'u vi'a'n fid'o'n: kun fid'o vi ven'os al la cel'o, kaj vi ĉiam ind'os help'o'n.

“Memor'u, ke la bon'a'j Spirit'o'j help'as nur tiu'j'n, kiu'j serv'as Di'o'n kun humil'ec'o kaj si'n'forges'em'o, kaj for'las'as iu'n ajn, kiu pen'as trov'i, sur la voj'o al la ĉiel'o, i'a'n alt'ig'il'o'n por ter'a'j afer'o'j; tiu'j Spirit'o'j for'ir'as de apud la fier'a kaj la ambici'a. Fier'o kaj ambici'o est'os ĉiam bar'o inter la hom'o kaj Di'o; ili est'as vual'o, kaŝ'ant'a la ĉiel'a'j'n radi'o'j'n, kaj Di'o ne pov'as, per blind'ul'o, ig'i kompren'i lum'o'n.”

Skta Johano, la Evangeli'ist'o, Skta Aŭgusteno, Skta Vincent'o de Paŭlo, Skta Ludovik'o, La Spirit'o de Ver'o, Sokrat'o, Platon'o, Fénelon, Franklin, Swedenborg k.a.

Unu'a Part'o

Primar'a'j kaŭz'o'j

Ĉapitr'o I - Di'o

1. Di'o kaj la Sen'fin'o. — 2. Pruv'o'j pri la ekzist'o de Di'o.— 3. Atribut'o'j de Di'o. — 4. Panteism'o.

Di'o kaj la Sen'fin'o

“Di'o est'as la super'eg'a intelekt'o, primar'a kaŭz'o de ĉiu'j est'aĵ'o'j.” (*)

“Tio'n, kio hav'as nek komenc'o'n nek fin'o'n: tio'n ne'kon'at'a'n; ĉio, kio est'as ne'kon'at'a, est'as sen'fin'a.”

“Ne'komplet'a difin'o. Mal'riĉ'ec'o de la lingv'o de la hom'o'j, ne'sufiĉ'a por difin'i afer'o'j'n super'a'j'n ol ili'a intelekt'o.”

Di'o est'as sen'fin'a laŭ Si'a perfekt'ec'o, sed sen'fin'o est'as abstrakt'aĵ'o; dir'i, ke Di'o est'as la sen'fin'o, est'as pren'i la atribut'o'n por la kaŭz'o mem kaj difin'i i'o'n ne'kon'at'a'n per io ankoraŭ mal'pli kon'at'a.

Pruv'o'j pri la ekzist'o de Di'o

“En la aksiom'o, kiu'n vi uz'as en vi'a'j scienc'o'j: ne est'as efik'o sen ia kaŭz'o. Serĉ'u la kaŭz'o'n de ĉio, kio ne est'as hom'a far'o, kaj vi'a prudent'o respond'os al vi.”

Por kred'i je Di'o, sufiĉ'as ek'rigard'i la kre'aĵ'o'j'n. La univers'o ekzist'as, kaj hav'as do i'a'n kaŭz'o'n. Dub'i pri la ekzist'o de Di'o est'us tiel sam'e, kiel ne'i, ke ĉiu efik'o hav'as i'a'n kaŭz'o'n, kaj asert'i, ke la neni'o pov'is i'o'n nask'i.

5. Kia'n konsekvenc'o'n ni tir'u el la intuici'a sent'o, kiu'n ĉiu'j hom'o'j port'as, pri la ekzist'o de Di'o?

“Ke Di'o ja ekzist'as; ĉar, ali'e, kia est'us la origin'o de tia sent'o, se ĉi tiu est'us tut'e sen'baz'a? Ĝi est'as ankoraŭ konsekvenc'o de la princip'o, ke ne ekzist'as efik'o sen ia kaŭz'o.”

6. Ĉu la intim'a sent'o, kiu'n ni hav'as pri la ekzist'o de Di'o, ne est'us rezultat'o de eduk'ad'o kaj produkt'o de akir'it'a'j ide'o'j?

Se la sent'o pri la ekzist'o de ia super'eg'a est'ul'o est'us nur'a frukt'o de instru'ad'o, ĝi ne est'us universal'a kaj ekzist'us, kiel la scienc'a'j kon'o'j, nur ĉe la hom'o'j, ricev'int'a'j tiu'n instru'ad'o'n.Di'o 61 7. Ĉu pov'us est'i trov'it'a la primar'a kaŭz'o de la kre'ad'o de la aĵ'o'j ĉe la intim'a'j propr'ec'o'j de la materi'o?

“Kia est'us do la kaŭz'o de tiu'j propr'ec'o'j? Neces'as ĉiam ia primar'a kaŭz'o.”

Atribu'i la komenc'a'n form'ad'o'n de la aĵ'o'j al la intim'a'j propr'ec'o'j de la materi'o est'us pren'i la efik'o'n por la kaŭz'o, ĉar tiu'j propr'ec'o'j est'as ankaŭ efik'o, kiu nepr'e dev'as hav'i i'a'n kaŭz'o'n.

8. Kio'n ni pens'u pri la opini'o, kiu atribu'as la unu'a'n form'ad'o'n al ia okaz'a kombin'o de la materi'o, ali'vort'e, al la hazard'o?

“Ali'a absurd'o! Kia saĝ'a hom'o pov'as rigard'i hazard'o'n kiel intelekt'a'n est'aĵ'o'n? Krom tio, kio est'as hazard'o? Neni'o.”

La harmoni'o, kontrol'ant'a la mekanism'o'n de la univers'o, evident'ig'as antaŭ'difin'it'a'j'n kombin'o'j'n kaj cel'o'j'n, kaj ĝust'e pro tio ĝi montr'as la ekzist'o'n de iu intelekt'a potenc'o. Atribu'i la komenc'a'n form'ad'o'n al hazard'o est'us sen'senc'aĵ'o, ĉar hazard'o est'as blind'a kaj ne pov'as nask'i la efik'o'j'n de intelekt'o.

9. Kie oni vid'as ĉe la primar'a kaŭz'o super'eg'a'n intelekt'o'n, super'a'n ol ĉiu'j intelekt'o'j?

“Vi hav'as proverb'o'n, kiu tekst'as: “laŭ la frukt'o oni arb'o'n ek'kon'as”. Nu! Rigard'u la frukt'o'n kaj serĉ'u ties arb'o'n. Ne'kred'em'o nask'iĝ'as el mal'humil'ec'o. Mal'humil'a hom'o akcept'as neni'o'n super si, kaj pro tio li si'n nom'as fort'a spirit'o. Kompat'ind'a est'ul'o, kiu'n ek'blov'o de Di'o pov'as neni'ig'i!”

La pov'o de iu intelekt'o est'as juĝ'at'a laŭ ties far'o'j; ĉar neni'u hom'o pov'as ja kre'i tio'n, kio'n la Natur'o kre'as, tial la primar'a kaŭz'o de la kre'it'aĵ'ar'o pov'as est'i neni'o ali'a, ol ia intelekt'o super'a ol la hom'ar'o.

Kia'j ajn est'as la mir'ind'aĵ'o'j, far'at'a'j de la hom'a intelekt'o, tiu ĉi hav'as, si'a'vic'e, i'a'n kaŭz'o'n; kaj ju pli grand'a'j la far'o'j de tiu intelekt'o, des pli grand'a dev'as est'i la primar'a kaŭz'o. Ĝust'e tiu super'eg'a intelekt'o est'as la primar'a kaŭz'o de ĉiu'j aĵ'o'j, kia ajn est'as la nom'o, kiu'n la hom'o don'as al ĝi.

Atribut'o'j de Di'o

“Kiam li'a spirit'o ne est'os plu nebul'ig'it'a de la materi'o kaj kiam, per si'a perfekt'ec'o, li est'os al'proksim'iĝ'int'a al Di'o, tiam la hom'o ĉi Tiu'n vid'os kaj kompren'os.”

La mal'grand'ec'o de la hom'a'j kapabl'o'j ne ebl'ig'as al la hom'o kompren'i la intim'a'n natur'o'n de Di'o. Dum la infan'ec'o de la hom'ar'o, la hom'o oft'e ne disting'as la Kre'int'o'n je la kre'it'o kaj rigard'as Li'n kiel est'ul'o'n kun sam'a'j ne'perfekt'aĵ'o'j; sed, laŭ'mezur'e kiel el'volv'iĝ'as la moral'a sent'o, la hom'a pens'o pli bon'e penetr'as la fund'o'n de la ekzist'aĵ'o'j, kaj la hom'o form'as al si pri Di'o ide'o'n pli ĝust'a'n kaj konform'a'n al la san'a prudent'o, kvankam ja ne'komplet'a est'as tiu ide'o.

12. Se ni ne pov'as kon'i la intim'a'n natur'o'n de ĉu ni kapabl'as almenaŭ prezent'i al ni kelk'a'j'n el perfekt'aĵ'o'j?

“Jes, kelk'a'j'n. Proporci'e kiel li liber'iĝ'as de la de l’ materi'o, la hom'o ili'n pli bon'e kompren'as, li du'on'vid'as per la pens'o.”

Di'o, Li'a'j jug'o ili'n 13. Kiam ni dir'as, ke Di'o est'as etern'a, sen'fin'a; ne'ŝanĝ'em'a, ne'materi'a, unik'a, ĉio'pov'a, super'eg'e just'a kaj bon'a, ĉu ni ne hav'as komplet'a'n ide'o'n pri Li'a'j atribut'o'j?

“El vi'a vid'punkt'o, jes, ĉar vi kred'as, ke vi ĉio'n ĉirkaŭ'kompren'as; sed sci'u, ke mult'e da afer'o'j star'as super la kompren'o de l’ plej inteligent'a hom'o, kaj por tiu'j vi'a lingv'o, lim'ig'it'a al vi'a'j ide'o'j kaj sent'o'j, ne hav'as taŭg'a'j'n esprim'o'j'n. La prudent'o dir'as al vi, efektiv'e, ke Di'o nepr'e posed'as tiu'j'n perfekt'aĵ'o'j'n en plej alt'a grad'o, ĉar, en la okaz'o, se mank'us al Li eĉ unu sol'a, aŭ se tiu ne est'us sen'lim'a, Li jam ne est'us super'a ol ĉio kaj, sekv'e, Li ne est'us Di'o. Por star'i super ĉiu'j ekzist'aĵ'o'j, Di'o ne pov'as sub'met'iĝ'i al ia ajn sort'o'vic'o, nek hav'i i'a'n ajn el la ne'perfekt'aĵ'o'j, kiu'j'n koncept'as la hom'a imag'pov'o.”

Di'o est'as etern'a; se Li est'us iam komenc'iĝ'int'a, Li do est'us el'ven'int'a el la neni'o, aŭ est'us kre'it'a de iu antaŭ'a est'ul'o. Tiel, ni iom post iom paŝ'as al la sen'lim'o kaj al la etern'o.

Li est'as ne'ŝanĝ'em'a; se Li pov'us ricev'i ali'iĝ'o'j'n, la leĝ'o'j de la univers'o hav'us neniom da fiks'ec'o.

Li est'as ne'materi'a; tio est'as, li'a natur'o diferenc'as de ĉio, kio'n ni nom'as materi'o; ali'e Li ne est'us ne'ŝanĝ'em'a, ĉar Li dev'us spert'i la ali'iĝ'o'j'n de la materi'o.

Li est'as unik'a; se ekzist'us pli ol unu Di'o, est'us do pli ol unu pens'o kaj plur'a'j potenc'o'j en la aranĝ'o de l’ univers'o.

Li est'as ĉio'pov'a; ĉar Li est'as unik'a. Se Li ne hav'us la super'eg'a'n potenc'o'n, ekzist'us iu ali'a pli aŭ tiel pov'a kiel Li; Li ne est'us far'int'a ĉiu'j'n aĵ'o'j'n, kaj tiu'j, kiu'j'n Li ne est'us far'int'a, est'us verk'o de ali'a di'o.

Li est'as super'eg'e just'a kaj bon'a. La providenc'a saĝ'ec'o de la di'a'j leĝ'o'j el'montr'iĝ'as ĉe la plej mal'grand'a'j afer'o'j, kiel ĉe la plej grand'a'j; kaj tiu saĝ'ec'o ne las'as, ke ni dub'u pri la just'ec'o kaj bon'ec'o de Di'o.

Panteism'o

14. Ĉu Di'o est'as tut'e individu'a est'ul'o aŭ, laŭ la opini'o de kelk'a'j, ĉu Li est'as la rezult'ant'o de ĉiu'j fort'o'j kaj intelekt'o'j de la univers'o kun'ig'it'a'j?

“Se est'us tiel, Li ne est'us Di'o, ĉar Li est'us efik'o, ne kaŭz'o; Li ne pov'as est'i sam'temp'e ambaŭ.

“Di'o ekzist'as, vi tio'n ne pov'as pri'dub'i, kaj tio est'as esenc'a afer'o; kred'u mi'n, ne ir'u plu'e'n; ne en'profund'iĝ'u en labirint'o'n, el kiu vi ne pov'us el'tir'iĝ'i; tio ne far'us vi'n pli bon'a'j, sed ebl'e iom pli fier'a'j, ĉar vi pens'us i'o'n sci'i, dum, en efektiv'ec'o, vi sci'us neni'o'n. Flank'e las'u do ĉiu'j'n tia'j'n sistem'o'j'n; mult'e da ali'a'j afer'o'j vi'n pli rekt'e koncern'as, komenc'ant'e de vi mem; stud'u vi'a'j'n propr'a'j'n ne'perfekt'aĵ'o'j'n, por ili'n for'sku'i de vi; tio est'us al vi pli util'a, ol dezir'i esplor'i tio'n, kio est'as mem ne'penetr'ebl'a.”

15. Kio'n pens'i pri la opini'o, laŭ kiu ĉiu'j korp'o'j en la Natur'o, ĉiu'j est'aĵ'o'j, ĉiu'j glob'o'j de la univers'o, est'as part'o'j de Di'o kaj konsist'ig'as, kun'e, Di'o'n mem; ali'vort'e, kio'n pens'i pri la panteism'a doktrin'o?

“Ne pov'ant'e far'iĝ'i Di'o, la hom'o vol'as almenaŭ est'i part'o de Di'o.”

16. Tiu'j, kiu'j praktik'as tiu'n doktrin'o'n, pretend'as trov'i en ĝi la demonstraci'o'n pri kelk'a'j el la atribut'o'j de Di'o. Ĉar la mond'o est'as sen'lim'a, Di'o est'as, ĝust'e pro tio, sen'lim'a; ĉar la perfekt'a mal'plen'aĵ'o aŭ neni'o ekzist'as en neni'u lok'o, Di'o est'as ĉie; ĉar Li est'as ĉie, tial Li hav'ig'as al ĉiu'j natur'a'j fenomen'o'j inteligent'a'n kaŭz'o'n pro tio, ke ĉio est'as ne'for'ig'ebl'e konsist'a part'o de Di'o.

“La prudent'o'n; pri'pens'u matur'e, kaj ne est'os al vi mal'facil'e konstat'i la absurd'ec'o'n de tiu rezon'ad'o.”

Tiu doktrin'o far'as el Di'o materi'a'n est'ul'o'n, kiu, kvankam Li hav'as super'eg'a'n intelekt'o'n, est'us, en grand'a'j mezur'o'j, tio, kio ni est'as en mal'grand'a'j.

Nu, se est'us tiel, kaj ĉar la materi'o sen'ĉes'e ali'form'iĝ'as, Di'o est'us neniel star'em'a; Li pov'us spert'i ĉi'a'j'n sort'o'ŝanĝ'o'j'n kaj eĉ hav'i ĉi'a'j'n hom'a'j'n bezon'o'j'n; mank'us al Li la ne'ŝanĝ'em'o, unu el la esenc'a'j atribut'o'j de la Di'a Potenc'o. La propr'ec'o'j de la materi'o ne pov'as harmoni'i kun la ide'o pri Di'o, sen mal'alt'ig'o de Di'o en ni'a pens'o, kaj ĉi'a'j subtil'aĵ'o'j de sofism'o ne sukces'os solv'i la problem'o'n pri Li'a intim'a natur'o.

Ni ne sci'as ĉio'n, kio Li est'as, sed ni sci'as tio'n, kio Li ne pov'as ne est'i. Panteism'o est'as tut'e kontraŭ'a al la plej esenc'a'j kvalit'o'j de Di'o kaj ne disting'as inter kre'int'o kaj kre'it'o, ĝust'e tiel, kiel se oni vol'us, ke lert'e el'pens'it'a maŝin'o est'us ne'for'ig'ebl'a part'o de la mekanik'ist'o, kiu ĝi'n konstru'is.

La inteligent'ec'o de Di'o el'montr'iĝ'as en Li'a'j verk'o'j, sam'e kiel tiu de pentr'ist'o ĉe li'a'j bild'o'j; sed la verk'o'j de Di'o ne est'as Di'o mem, sam'e kiel bild'o ne est'as la pentr'ist'o, ĝi'n koncept'int'a kaj far'int'a.

Ĉapitr'o II - Ĝeneral'a'j Element'o'j De La Univers'o

1. Kon'ad'o de la princip'o de la ekzist'aĵ'o'j. — 2. Spirit'o kaj materi'o. — 3. Propr'ec'o'j de la materi'o. — 4. Univers'a spac'o.

Kon'ad'o de la princip'o de la ekzist'aĵ'o'j

“Ne; Di'o ne permes'as, ke ĉio est'u kon'ig'it'a al la hom'o sur la Ter'o.”

18. Ĉu la hom'o pov'os iam penetr'i la mister'o'n de la aĵ'o'j, kiu'j est'as kaŝ'it'a'j antaŭ li?

“La vual'o iom post iom lev'iĝ'as antaŭ li, laŭ tio, kiel li pur'iĝ'as; sed, por kompren'i iu'j'n afer'o'j'n, li bezon'as kapabl'o'j'n, kiu'j'n li ankoraŭ ne posed'as.”

19. Ĉu la hom'o ne pov'as, per la scienc'a'j esplor'o'j, penetr'i kelk'a'j'n sekret'o'j'n de la Natur'o?

“La scienc'o est'as don'it'a al li por li'a progres'o sur ĉiu'j kamp'o'j; sed li ne pov'as trans'paŝ'i la lim'o'j'n difin'it'a'j'n de Di'o.”

Ju pli profund'e est'as al la hom'o permes'it'e en'iĝ'i en tiu'j'n mister'o'j'n, des pli grand'a dev'as est'i li'a admir'o je la potenc'o kaj saĝ'ec'o de la Kre'int'o; sed, ĉu pro fier'o, ĉu pro mal'fort'ec'o, li'a intelekt'o mem li'n oft'e en'ret'ig'as en iluzi'o'n; li amas'ig'as sistem'o'j'n sur sistem'o'j'n, sed ĉiu pas'ant'a tag'o montr'as al li, kiom da erar'o'j li akcept'is kiel ver'aĵ'o'j'n, kaj kiom da ver'aĵ'o'j li for'puŝ'is kiel erar'o'j'n. Jen ali'a'j el'rev'iĝ'o'j por li'a mal'humil'ec'o.

20. Ĉu, krom la scienc'a'j esplor'o'j, est'as permes'it'e al la hom'o ankaŭ ricev'i pli alt'rang'a'j'n komunik'aĵ'o'j'n pri tio, kio'n li'a'j sent'um'o'j ne kapabl'as atest'i?

“Jes; kiam Di'o konsider'as tio'n util'a, Li pov'as mal'kovr'i al la hom'o tio'n, kio'n la scienc'o ne kon'ig'as.”

Ĝust'e per tia'j komunik'aĵ'o'j la hom'o ricev'as, inter difin'it'a'j lim'o'j, la ek'kon'o'n de si'a pas'int'ec'o kaj de si'a est'ont'a destin'o.

Spirit'o kaj materi'o

21. Ĉu la materi'o ekzist'as ek'de la tut'a etern'o, kiel Di'o, aŭ ĉu ĝi est'as iam kre'it'a de Li?

“Di'o sol'a sci'as tio'n. Tamen est'as io, kio'n la prudent'o cert'e montr'as al vi, nom'e, ke Di'o, model'o de am'o kaj karitat'o, neniam est'is sen'okup'a. Kiom ajn mal'proksim'a vi prezent'us al vi la komenc'iĝ'o'n de Li'a ag'ad'o, ĉu vi pov'as imag'i Li'n en ne'aktiv'ec'o eĉ unu sekund'o'n?”

22. Oni ordinar'e difin'as materi'o'n jen'e: ĉio, kio hav'as ampleks'o'n; ĉio, kio pov'as far'i efik'o'n sur ni'a'j sent'um'o'j; ĉio ne'penetr'ebl'a; ĉu tiu'j difin'o'j est'as ekzakt'a'j?

“El vi'a vid'punkt'o, jes, ĉar vi parol'as nur laŭ vi'a sci'o; sed la materi'o ekzist'as ankaŭ en stat'o'j ne'kon'at'a'j de vi; ĝi pov'as, ekzempl'e, est'i tiel eter'ec'a kaj subtil'a, ke ĝi neniel efik'as al la sent'um'o'j; kaj tamen ĝi est'as ja materi'o, kvankam tio'n vi ne rigard'as kiel materi'o'n.”

“Materi'o est'as la lig'il'o katen'ant'a la spirit'o'n; ĝi est'as la il'o, li'n serv'ant'a, kaj sur kiu'n, sam'temp'e, li ag'as.”

El ĉi tiu vid'punkt'o, oni pov'as dir'i, ke la materi'o est'as la element'o, la per'il'o, per kiu kaj sur kiu'n la spirit'o ag'as.

“Ne est'as facil'e analiz'i ĝi'n en vi'a lingv'o. Por vi, ĝi est'as neni'o, ĉar la spirit'o ne est'as io palp'ebl'a; sed por ni, ĝi est'as io. Ek'sci'u bon'e: la neni'o est'us la nul'o, kaj la nul'o ne ekzist'as.”

“Intelekt'o est'as esenc'a atribut'o de la spirit'o; sed ambaŭ konfuz'iĝ'as en komun'a princip'o, kaj tial ambaŭ est'as por vi kvazaŭ unu sol'a aĵ'o.”

25. Ĉu la spirit'o est'as sen'de'pend'a de la materi'o, aŭ ĉu li est'as nur'a propr'ec'o de la materi'o, sam'e kiel kolor'o'j rilat'e al la lum'o kaj son'o al la aer'o?

“Spirit'o kaj materi'o est'as mal'sam'a'j afer'o'j; sed la spirit'o dev'as kun'iĝ'i kun la materi'o, por ke ĉi tiu ek'hav'u intelekt'o'n.”

— Ĉu tiu kun'iĝ'o est'as ankaŭ neces'a, por ke la spirit'o pov'u si'n manifest'i? (Ni ĉi tie difin'as spirit'o'n kiel la principon de la intelekt'o, ne konsider'ant'e la individu'a'j'n estulojn tiel nom'at'a'j'n.) “Por vi'a kompren'o, ĝi est'as neces'a, ĉar vi ne hav'as tia'n fiziologi'a'n organiz'aĵ'o'n, ke vi percept'us spirit'o'n sen materi'o; vi'a'j sent'um'o'j ne est'as far'it'a'j por tio.”

26. Ĉu oni pov'as koncept'i spirit'o'n sen materi'o, kaj materi'o'n sen spirit'o?

27. Ĉu do ekzist'as du ĝeneral'a'j element'o'j en la univers'o, nom'e: materi'o kaj spirit'o?

“Jes, kaj super ĉio Di'o, la Kre'int'o, la Patr'o de ĉiu'j est'aĵ'o'j. Tiu'j tri element'o'j est'as la princip'o de ĉio, kio est'as: ili form'as la univers'a'n tri'o'n. Sed, al la materi'a element'o est'as neces'e al'don'i la univers'a'n fluid'aĵ'o'n, kiu est'as la per'il'o inter la spirit'o kaj la ĝust'a'senc'a materi'o, ĉar tiu ĉi est'as tro mal'delikat'a, por ke la spirit'o efik'u sur ĝi'n. Kvankam, ĝis iom'a grad'o, oni pov'as en'klas'ig'i la univers'a'n fluid'aĵ'o'n en la materi'a'n element'o'n, tiu fluid'aĵ'o tamen disting'iĝ'as per apart'a'j propr'ec'o'j; se ĝi est'us ja materi'o, ne est'us motiv'o por tio, ke ankaŭ la spirit'o ne est'us materi'o. Ĝi star'as inter spirit'o kaj materi'o; per si'a'j ne'nombr'ebl'a'j kombin'o'j kun la materi'o, kaj, sub la ag'o de la spirit'o, ĝi kapabl'as nask'i la sen'fin'a'n plur'ec'o'n de la ekzist'aĵ'o'j, de kiu'j vi kon'as nur mal'grand'a'n part'o'n.

Kiel element'o, serv'ant'a al la spirit'o, la univers'a, primitiv'a aŭ element'a fluid'aĵ'o est'as la princip'o, sen kiu la materi'o ne nur trov'iĝ'us en konstant'a dis'divid'ad'o, sed ankaŭ neniam hav'us la propr'ec'o'j'n, kiu'j'n la pez'o'fort'o don'as al la korp'o'j.”

“Ni dir'is, ke ĝi pov'as spert'i sen'nombr'a'j'n kombin'o'j'n; tio, kio'n vi nom'as elektr'a fluid'aĵ'o, magnet'a fluid'aĵ'o, est'as modif'it'a'j form'o'j de la univers'a fluid'aĵ'o, kiu, ĝust'a'dir'e, est'as neni'o ali'a ol materi'o pli perfekt'a, pli subtil'a, kaj kiu pov'as est'i konsider'at'a sen'de'pend'a.”

28. Ĉar la spirit'o est'as mem io, ĉu ne est'us do pli preciz'e kaj pli kompren'ebl'e, se tiu'j du ĝeneral'a'j element'o'j est'us nom'at'a'j: inert'a materi'o kaj intelekt'a materi'o?

“Vort'o'j al ni ne'mult'e grav'as: la vort'ar'o de vi'a lingv'o koncern'as vi'n, por ke vi inter'kompren'iĝ'u. Vi'a'j diskut'o'j ek'est'as preskaŭ ĉiam de la mal'sam'a manier'o, en kiu vi kompren'as sam'a'j'n vort'o'j'n, ĉar vi'a lingv'o est'as tro ne'komplet'a por esprim'i afer'o'j'n, kiu'j ne tuŝ'as vi'a'j'n sent'um'o'j'n.”

Evident'a fakt'o super'star'as ĉiu'j'n hipotez'o'j'n: ni vid'as materi'o'n, kiu ne est'as intelekt'a, kaj intelekt'a'n princip'o'n sen'de'pend'a'n de materi'o. La origin'o kaj la kun'rilat'o de ĉi tiu'j du afer'o'j est'as de ni ne'kon'at'a'j. Ĉu ili hav'as aŭ ne iu'n komun'a'n origin'o'n kaj punkt'o'j'n de neces'a kontakt'o; ĉu la intelekt'o hav'as propr'a'n ekzist'o'n, ĉu ĝi est'as propr'ec'o aŭ nur'a efik'o; ĉu ĝi est'as, kiel opini'as kelk'a'j hom'o'j, el'flu'aĵ'o de Di'o — jen, kio'n ni ne'sci'as. Super ĉio ĉi, ni vid'as intelekt'o'n, kiu star'as super ĉiu'j ceter'a'j, kiu ili'n reg'as kaj kiu de ili disting'iĝ'as per esenc'a'j atribut'o'j. Tiu super'eg'a intelekt'o — jen, kio'n ni nom'as Di'o.

Propr'ec'o'j de la materi'o

“Jes, de la materi'o, kia vi ĝi'n kompren'as; sed, ne de la materi'o konsider'at'a kiel univers'a fluid'aĵ'o. La subtil'a, eter'ec'a materi'o, konsist'ig'ant'a tiu'n fluid'aĵ'o'n, est'as de vi rigard'at'a kiel sen'pez'a, kvankam ĝi est'as ja la princip'o de vi'a pez'a materi'o.”

Pez'ec'o est'as relativ'a propr'ec'o; la mond'o'j ne ekzist'as pez'o'j, sam'e nek mal'supr'o'j.

ekster la al'tir'o'sfer'o'j de kiel ekzist'as nek supr'o'j, 30. Ĉu la materi'o konsist'as el unu sol'a aŭ el plur'a'j element'o'j?

“El unu sol'a primitiv'a element'o. La korp'o'j, kiu'j'n vi rigard'as kiel simpl'a'j'n, ne est'as ĝust'a'dir'e element'o'j, sed ali'ig'it'a'j form'o'j de la primitiv'a materi'o.”

“Ili est'as modif'o'j, kiu'j'n la element'a'j molekul'o'j ricev'as ĉe si'a kun'iĝ'o kaj en difin'it'a'j kondiĉ'o'j.”

32. Laŭ ĉi tiu leĝ'o, ĉu la gust'o'j, la arom'o'j, la kolor'o'j, la son'o, la venen'a'j aŭ san'ig'a'j kvalit'o'j de l’ korp'o'j est'as do nur'a'j modif'o'j de unu sol'a primitiv'a substanc'o?

“Jes, sen ia dub'o; ili ekzist'as nur pro la struktur'o de la organ'o'j difin'it'a'j por ili'n percept'i.”

Ĉi tiu princip'o est'as pruv'it'a per tio, ke ne ĉiu'j percept'as en sam'a manier'o la kvalit'o'j'n de la korp'o'j; io, kio plaĉ'as al ies gust'o, tut'e mal'plaĉ'as al ali'a; unu'j vid'as blu'a tio'n, kio'n ali'a'j vid'as ruĝ'a; tio, kio est'as venen'a kontraŭ iu'j, est'as sen'danĝer'a aŭ san'ig'a por ali'a'j.

33. Ĉu la sam'a element'a materi'o pov'as ricev'i ĉi'a'j'n modif'o'j'n kaj ek'hav'i ĉi'a'j'n propr'ec'o'j'n?

“Jes; kaj jen tio, kio'n vi dev'as kompren'i, kiam ni (*) dir'as, ke ĉio est'as en la tut'o.”

— Tiu teori'o, laŭ'ŝajn'e, prav'ig'as la person'o'j'n, kiu'j akcept'as en la materi'o nur du esenc'a'j'n propr'ec'o'j'n: la fort'o'n kaj la mov'ad'o'n, kaj kiu'j rigard'as ĉiu'j'n ceter'a'j'n propr'ec'o'j'n kiel du'a'rang'a'j'n efik'o'j'n, variant'a'j'n laŭ la intens'ec'o de la fort'o kaj la direkt'o de la mov'ad'o, ĉu ne?

“Ĉi tiu opini'o est'as ĝust'a. Est'as neces'e al'dir'i: ankaŭ laŭ la kun'aranĝ'o de la molekul'o'j, kiel vi vid'as ekzempl'e en mal'diafan'a korp'o, kiu pov'as far'iĝ'i tra'vid'ebl'a, kaj kontraŭ'e.”

“Sen'dub'e la molekul'o'j hav'as form'o'n, sed, kiu ĝi est'as, vi ne kapabl'as koncept'i.”

“Konstant'a ĉe la primitiv'a'j element'a'j molekul'o'j, sed ŝanĝ'em'a ĉe la du'a'rang'a'j, kiu'j est'as nur'a'j kolekt'o'j de la unu'a'j; tio, kio'n vi nom'as molekul'o, star'as ankoraŭ tro mal'proksim'e de la element'a molekul'o.”

Univers'a spac'o

Tio konfuz'as vi'a'n prudent'o'n, mi ja sci'as, kaj tamen tiu sam'a prudent'o dir'as al vi, ke ali'e ne pov'us est'i. Io sam'a okaz'as kun la sen'fin'o ĉe ĉiu'j afer'o'j; ne sur vi'a mal'grand'a sfer'o vi kapabl'as kompren'i la sen'fin'o'n.”

Se ni supoz'us i'a'n lim'o'n en la spac'o, kiel ajn mal'proksim'a la pens'o ĝi'n koncept'us, la prudent'o dir'us al ni, ke, trans tiu lim'o, io nepr'e ekzist'as; kaj tiel, ĉiam kaj ĉiam ankoraŭ la supoz'at'a lim'o plu'e ŝov'iĝ'as, ĉar, eĉ se ni trov'us la absolut'a'n mal'plen'aĵ'o'n, ĉi tiu est'us ankoraŭ spac'o.

“Ne, neni'o est'as mal'plen'a; kio'n vi kred'as mal'plen'aĵ'o, tio est'as okup'it'a de materi'o, kiu'n ne ating'as vi'a'j sent'um'o'j kaj vi'a'j aparat'o'j.”

Ĉapitr'o III - La Kre'ad'o

1. Form'ad'o de la mond'o'j. - 2. Form'ad'o de la viv'ant'a'j est'aĵ'o'j. – 3. Loĝ'at'ig'o de la Ter'o. Adamo. – 4.

Divers'ec'o de la hom'a'j ras'o'j. – 5. Plur'ec'o de la mond'o'j. – 6. Konsider'o'j kaj konsent'a'j asert'o'j en la Bibli'o pri la mond'kre'ad'o.

Form'ad'o de la mond'o'j

La univers'o en'ten'as la sen'fin'as nombr'o'n de la mond'o'j, kiu'j'n ni vid'as, kaj de la mond'o'j, kiu'j'n ni ne vid'as, ĉiu'j'n anim'it'a'j'n kaj ne'anim'it'a'j'n est'aĵ'o'j'n, ĉiu'j'n astr'o'j'n, si'n mov'ant'a'j'n en la spac'o, kaj ankaŭ la fluid'aĵ'o'j'n, kiu'j ĝi'n plen'ig'as.

37. Ĉu la univers'o est'as kre'it'a aŭ ekzist'as ek'de la tut'a etern'a temp'o, kiel Di'o?

“Sen ia dub'o ĝi ne pov'us ek'est'i mem, kaj, se ĝi ekzist'us ek'de la tut'a etern'a temp'o, kiel Di'o, ĝi do ne est'us far'it'aĵ'o de Di'o.”

La prudent'o dir'as al ni, ke la univers'o ne far'is si'n mem kaj ke, ĉar ĝi ne pov'as est'i ia hazard'aĵ'o, ĝi dev'as do est'i far'it'aĵ'o de Di'o.

“Uz'ant'e i'a'n esprim'o'n, mi dir'as: per Si'a vol'o. Neni'o hav'ig'as pli bon'a'n ide'o'n pri tiu ĉio'pov'a vol'o, ol jen'a'j bel'a'j vort'o'j de Genez'o: Di'o dir'is: Est'u lum'o; kaj far'iĝ'is lum'o.” (8) 39. Ĉu ni pov'as ek'kon'i la manier'o'n, kiel la mond'o'j est'as form'it'a'j?

“Ĉio, kio'n ni pov'as dir'i kaj kio'n vi sukces'os kompren'i, est'as, ke la mond'o'j ek'est'as el la pli'dens'iĝ'o de la materi'o dis'sem'it'a en la spac'o.”

40. Ĉu, kiel oni hodiaŭ pens'as, la komet'o'j est'as ia komenc'o de pli'dens'iĝ'o de la materi'o, mond'o'j en faz'o de form'iĝ'o?

“Jes, ĝust'e. Sed absurd'o est'as kred'i ili'a'n influ'o'n; mi vol'as dir'i, tiu'n influ'o'n, kiu'n oni vulgar'e atribu'as al ili; ĉar ĉiu'j ĉiel'a'j korp'o'j hav'as si'a'n apart'a'n influ'o'n sur iu'j fizik'a'j fenomen'o'j.”

41. Ĉu tut'e el'form'it'a mond'o pov'as mal'aper'i, kaj ĉu la materi'o, ĝi'n konsist'ig'ant'a, pov'as de'nom'e dis'split'iĝ'i en la spac'o?

“Jes. Di'o re'nov'ig'as la mond'o'j'n, sam'e kiel Li re'nov'ig'as la viv'a'j'n est'aĵ'o'j'n.”

42. Ĉu ni pov'as sci'i, kiom da temp'o daŭr'is la form'ad'o de la mond'o'j, ekzempl'e de la Ter'o?

“Ni tio'n ne pov'as dir'i, ĉar Di'o sol'a ĝi'n sci'as; kaj ja frenez'a est'us tiu, kiu prov'us ek'kon'i la nombr'o'n da jar'cent'o'j, kiu'n daŭr'is tiu form'ad'o.”

Form'ad'o de la viv'ant'a'j est'aĵ'o'j

“En la komenc'o ĉio est'as ĥaos'o; la element'o'j est'is inter'konfuz'it'a'j. Iom post iom, ĉiu aĵ'o ek'sid'is sur si'a lok'o kaj, tiam, aper'is la viv'ant'a'j est'aĵ'o'j, konform'a'j al la stat'o de la glob'o.”

la moment'o'n favor'a'n al ili'a el'kov'iĝ'o. La organ'a'j princip'o'j kun'iĝ'is tuj, kiam ĉes'is la fort'o, kiu ten'is ili'n dis'ig'it'a'j, kaj est'ig'is la ĝerm'o'j'n de ĉiu'j viv'ant'a'j est'aĵ'o'j; la ĝerm'o'j konserv'is si'n en latent'a kaj inert'a stat'o, kiel la krizalid'o kaj la sem'o'j de la veget'aĵ'o'j, ĝis la moment'o favor'a al la el'volv'iĝ'o de ĉiu spec'o; tiam, la est'aĵ'o'j de ĉiu spec'o kun'iĝ'is kaj mult'obl'iĝ'is.”

“Ili trov'iĝ'is en kvazaŭ'a fluid'a stat'o, en la spac'o, mez'e inter la Spirit'o'j aŭ en ali'a'j planed'o'j, atend'ant'e la kre'ad'o'n de la Ter'o, por komenc'i nov'a'n ekzist'ad'o'n sur nov'a glob'o.”

La kemi'o montr'as al ni, ke la molekul'o'j de la ne'organik'a'j korp'o'j kun'iĝ'as por form'i kristal'o'j'n kun konstant'a regul'ec'o, laŭ ĉiu spec'o, tuj kiam ili trov'iĝ'as en la postulat'a'j kondiĉ'o'j. La mal'plej grand'a ali'iĝ'o de tiu'j kondiĉ'o'j sufiĉ'as por mal'help'i la kun'iĝ'o'n de la element'o'j aŭ, almenaŭ, la regul'a'n kun'aranĝ'o'n, kiu form'as la kristal'o'n. Kial ne okaz'us sam'e kun la organ'a'j element'o'j? Ni konserv'as dum jar'o'j plant'o'sem'o'j'n, kiu'j el'volv'iĝ'as nur en iu difin'it'a temperatur'o kaj en favor'a medi'o; oni vid'is grajn'o'j'n de tritik'o ĝerm'i post mult'a'j jar'cent'o'j. Ekzist'as do en tiu'j sem'o'j ia latent'a viv'o'princip'o, atend'ant'a nur la oportun'a'n okaz'o'n por si'a el'volv'iĝ'o. Ĉu tio, kio ĉiu'tag'e okaz'ad'as antaŭ ni'a'j okul'o'j, ne pov'us far'iĝ'i ek'de la origin'o de l’ ter'glob'o? Ĉu tia form'ad'o de la viv'a'j est'aĵ'o'j, el'ir'int'a'j el la ĥaos'o per la fort'o mem de la Natur'o, iel mal'pli'ig'us la grand'ec'o'n de Di'o? Kontraŭ'e: ĝi pli'konform'iĝ'as al la ide'o, kiu'n ni hav'as pri Li'a potenc'o, kiu ag'as sur sen'nombr'a'j'n mond'o'j'n laŭ etern'a'j leĝ'o'j. Tiu teori'o, en ver'ec'o, ne solv'as la demand'o'n pri la origin'o de la element'o'j de la viv'o; sed Di'o hav'as Si'a'j'n mister'o'j'n kaj difin'is lim'o'j'n al ni'a'j esplor'o'j.

“Jes; sed la primitiv'a ĝerm'o jam ekzist'ad'is en latent'a stat'o. Ĉiu'tag'e vi atest'as tiu'n fenomen'o'n. Ĉu la hist'o'j de la hom'o kaj best'o'j ne en'hav'as ĝerm'o'j'n de grand'eg'a nombr'o da verm'o'j, atend'ant'a'j, por si'a el'kresk'o, nur la putr'a'n ferment'ad'o'n neces'a'n al ili'a ekzist'ad'o?

47. Ĉu la hom'a genr'o ankaŭ trov'iĝ'is inter la organ'a'j element'o'j en'ten'at'a'j en la ter'a glob'o?

“Jes, kaj ĝi ek'aper'is ĉe si'a moment'o; ĝust'e pro tio oni dir'as, ke la hom'o est'as form'it'a el ŝlim'o de la Ter'o.”

48. Ĉu ni pov'as sci'i la moment'o'n, kiam aper'is la hom'o kaj ali'a'j est'aĵ'o'j viv'ant'a'j sur la Ter'o?

49. Se la ĝerm'o de la hom'a spec'ar'o trov'iĝ'is inter la organ'a'j element'o'j de la ter'glob'o, kial ne ek'est'as hodiaŭ, mem'vol'e, hom'o'j, kiel ĉe si'a origin'o?

“La princip'o de la ekzist'aĵ'o'j kuŝ'as en la sekret'o'j de Di'o; tamen, oni pov'as dir'i, ke la hom'o'j, tuj post si'a dis'vast'iĝ'o sur la Ter'o, en'sorb'is la element'o'j'n neces'a'j'n al ili'a form'ad'o, kaj trans'ig'as tiu'j'n element'o'j'n plu'e'n, laŭ la leĝ'o'j de re'produkt'ad'o. Io sam'a okaz'is al la ceter'a'j spec'o'j de viv'ant'a'j est'aĵ'o'j.”

Loĝ'at'ig'o de la Ter'o. Adamo

“Ne; tiu, kiu'n vi nom'as Adamo, est'is nek la unu'a, nek la sol'a, kiu loĝ'at'ig'is la Ter'o'n.”

“Proksim'um'e dum tiu, kiu'n vi supoz'as: ĉirkaŭ kvar mil jar'o'j'n antaŭ la Krist'o.”

La hom'o, kiu'n la tradici'o nom'as Adamo, est'is unu el tiu'j, post'viv'int'a'j, en iu region'o, kelk'a'j'n el la grand'a'j kataklism'o'j, kiu'j, dum plur'a'j epok'o'j, sku'eg'is la supr'aĵ'o'n de la ter'glob'o; tiu hom'o far'iĝ'is la trunk'o de unu el la ras'o'j nun viv'ant'a'j sur la Ter'o. La natur'a'j leĝ'o'j kontraŭ'as al tio, ke la progres'o'j de la hom'ar'o, konstat'it'a'j mult'e antaŭ la ven'o de la Krist'o, pov'is far'iĝ'i en kelk'a'j jar'cent'o'j, kiel dev'us okaz'i, se la hom'o est'us sur la ter'o nur de la temp'o de la tiel nom'at'a Adamo. Kelk'a'j person'o'j, pli Adamon mit'o aŭ alegori'o, reprezent'ant'a la la mond'o.

Divers'ec'o de la hom'a'j ras'o'j

52. El kio origin'as la fizik'a'j kaj moral'a'j diferenc'o'j, karakteriz'ant'a'j la hom'a'j'n ras'o'j'n sur la Ter'o?

Tio'n sam'a'n oni rimark'as ĉe du fil'o'j de l’ sam'a patr'in'o: se ili est'as eduk'it'a'j en mal'sam'a'j lok'o'j kaj manier'o'j, ili neniel inter'simil'as, el la moral'a vid'punkt'o.”

“Jes, en plur'a'j lok'o'j kaj epok'o'j, kaj tiu est'as unu el la kaŭz'o'j de la divers'ec'o de la ras'o'j; post'e, dis'iĝ'int'e en mal'sam'a'j'n klimat'o'j'n kaj miks'iĝ'int'e kun ali'a'j ras'o'j la hom'o'j est'ig'is nov'a'j'n tip'o'j'n.”

“Tut'e ne; ĉiu'j aparten'as al unu sol'a famili'o; ĉu la vari'o'j de iu frukt'o mal'ebl'ig'as ĝi'n aparten'i al unu sam'a spec'o?”

54. Ĉar la hom'o'j ne de'ven'as de unu sol'a, ĉu ili tial ne konsider'u si'n frat'o'j unu'j de la ali'a'j?

“Ĉiu'j hom'o'j est'as frat'o'j en la okul'o'j de Di'o, ĉar ĉiu'j est'as anim'it'a'j de spirit'o kaj ĉiu'j ir'as al sam'a cel'o.

Plur'ec'o de la mond'o'j

“Jes, kaj la sur'ter'a hom'o tut'e ne est'as, kiel oni kred'as, la unu'a per inteligent'ec'o, bon'ec'o kaj perfekt'ec'o.

Tamen mult'a'j hom'o'j taks'as si'n alt'e estim'ind'a'j kaj rev'e kred'as ĉi tiu'n planed'et'o'n la sol'a, kiu hav'as la privilegi'o'n posed'i raci'a'j'n est'ul'o'j'n. Fier'o kaj vant'am'o! Ili opini'as, ke Di'o kre'is la univers'o'n nur kaj sol'e por ili!”

Di'o loĝ'at'ig'is la mond'o'j'n per viv'a'j est'aĵ'o'j, kiu'j ĉiu'j kun'help'as al la plen'um'ad'o de Li'a'j providenc'a'j projekt'o'j.

Kred'i, ke la viv'a'j est'aĵ'o'j est'us lim'ig'it'a'j tie, kie ni loĝ'as en la univers'o, est'us dub'i pri la Di'a saĝ'ec'o, kiu neni'o'n far'as sen'util'a'n. Di'o destin'is tiu'j'n mond'o'j'n al cel'o pli serioz'a ol simpl'a amuz'o por ni'a'j okul'o'j. Krom tio, neni'o prav'ig'as, ĉu pro la pozici'o, la ampleks'o aŭ la fizik'a struktur'o de la Ter'o, la supoz'o'n, ke nur la Ter'o hav'as la privilegi'o'n est'i loĝ'at'a, kun escept'o de mil'o'j da simil'a'j mond'o'j.

57. Se la fizik'a struktur'o de la mond'o'j ne est'as la sam'a, ĉu do sekv'as, ke la est'aĵ'o'j, tie viv'ant'a'j, hav'as mal'sam'a'j'n fiziologi'a'j'n organiz'aĵ'o'j'n?

“Sen'dub'e, sam'e kiel vi'a'j fiŝ'o'j est'as far'it'a'j por viv'i en la akv'o, kaj la bird'o'j en la aer'o.”

58. Ĉu al la mond'o'j plej mal'proksim'a'j de la sun'o mank'as lum'o kaj varm'o, ĉar la sun'o si'n montr'as al ili kun aspekt'o de ne'grav'a stel'o?

“Ĉu vi do kred'as, ke ekzist'as neni'a'j font'o'j de lum'o kaj varm'o krom la sun'o? Ĉu neniom valor'as la elektr'o, kiu, en iu'j mond'o'j, lud'as rol'o'n de vi ne'kon'at'a'n, mult'e pli grav'a'n ol sur la Ter'o? Ceter'e, ni ne dir'is, ke ĉiu'j est'aĵ'o'j hav'as tia'n sam'a'n organism'o'n, kiel vi, aŭ ke ili posed'as organ'o'j'n egal'a'j'n al la vi'a'j.”

La kondiĉ'o de ekzist'ad'o de la est'aĵ'o'j, loĝ'ant'a'j la plur'a'j'n mond'o'j'n, dev'as konform'iĝ'i al la medi'o, kie'n tiu'j est'aĵ'o'j est'as vok'at'a'j por viv'i. Se ni est'us neniam vid'int'a'j fiŝ'o'j'n, ni ne kompren'us, kiel iu est'aĵ'o pov'us viv'i en akv'o. Tio sam'a okaz'as al la ceter'a'j mond'o'j, sen'dub'e posed'ant'a'j element'o'j'n de ni ne'kon'at'a'j'n. Ĉu ni ne vid'as, sur la Ter'o, la long'a'j'n polus'a'j'n nokt'o'j'n, lum'ig'at'a'j'n de la elektr'o de la nord'a'j aŭror'o'j?

Ĉu ne est'us ja ebl'e, ke en iu'j mond'o'j la elektr'o abund'as pli ol sur la Ter'o, kaj ke ĝi tie hav'as ĝeneral'a'n ag'ad'o'n, kies efik'o'j'n ni ne kompren'as? Tiu'j mond'o'j pov'as do hav'i en si mem la font'o'j'n de lum'o kaj varm'o, neces'a'j'n al tie'a'j loĝ'ant'o'j.

Konsider'o'j kaj konsent'a'j asert'o'j en la Bibli'o pri la mond'kre'ad'o

59. La popol'o'j, laŭ si'a instru'it'ec'o, far'is al si tre mal'akord'a'j'n ide'o'j'n pri la mond'kre'ad'o. La prudent'o, apog'it'a sur la scienc'o, re'kon'is la ne'ver'ŝajn'ec'o'n de kelk'a'j teori'o'j; la teori'o, don'at'a de la Spirit'o'j, konfirm'as la opini'o'n, jam de long'e akcept'it'a'n de la plej kler'a'j hom'o'j.

La kontraŭ'dir'o, kiu'n oni pov'as prezent'i rilat'e tiu'n teori'o'n, est'as, ke tiu teori'o ne akord'as kun la tekst'o de l’ sankt'a'j libr'o'j; sed pli profund'a stud'ad'o port'as la konklud'o'n, ke tiu mal'akord'o est'as pli ŝajn'a ol real'a kaj rezult'as de la interpret'o de oft'e alegori'a esprim'o.

La demand'o, ĉu Adamo est'is la unu'a hom'o kaj unik'a patr'o de la sur'ter'a hom'ar'o, ne est'as la sol'a, pri kiu la religi'a'j kred'o'j dev'is si'n modif'i. La turn'iĝ'ad'o de la Ter'o ŝajn'is, iam, tiel kontraŭ'a al la sankt'a tekst'o, ke en tiu asert'o oni trov'is pretekst'o'n por ĉi'a'j persekut'o'j; tamen la Ter'o turn'iĝ'as spit'e al la anatem'o'j; kaj neni'u hodiaŭ tio'n pov'us refut'i, sen mal'profit'o por si'a prudent'o mem.

La Bibli'o dir'as ankaŭ, ke la mond'o est'as kre'it'a en ses tag'o'j kaj ke tiu kre'ad'o dat'iĝ'as de kvar mil jar'o'j antaŭ la nask'iĝ'o de la Krist'o. Antaŭ tiu temp'o la Ter'o ne ekzist'is; ĝi est'as tir'it'a el la neni'o; la tekst'o est'as formal'a. Sed, jen, la pozitiv'a scienc'o, la ne'fleks'ebl'a scienc'o pruv'as la mal'o'n.

La form'ad'o de la ter'glob'o trov'iĝ'as stamp'it'a per ne'el'viŝ'ebl'a'j sign'o'j en la fosili'a'j tavol'ar'o'j, kaj est'as pruv'it'e, ke la ses tag'o'j de la mond'kre'ad'o est'as ses period'o'j, ĉiu el kiu'j ebl'e de cent'o'j da jar'mil'o'j. Tio ĉi ne est'as ia sistem'o, ia doktrin'o, ia izol'a opini'o, sed fakt'o tiel real'a kiel la mov'ad'o de la Ter'o, kiu'n la teologi'o ne pov'as ne akcept'i: evident'a pruv'o pri la erar'o, en kiu'n oni pov'as fal'i, se oni pren'as laŭ'liter'e la esprim'o'j'n de oft'e figur'a dir'manier'o. Ĉu ni do konklud'o, ke la Bibli'o erar'as? Ne, sed, kontraŭ'e, ke la hom'o'j ĝi'n erar'e interpret'is.

Sond'ant'e la arkiv'o'j'n de la Ter'o, la scienc'o konstat'is la ord'o'n, laŭ kiu la viv'ant'a'j est'aĵ'o'j aper'is sur la supr'aĵ'o de l’ planed'o; tiu ord'o akord'as kun la indik'it'a en la Genez'o, kun tiu diferenc'o, ke tiu aper'o, anstataŭ est'i mirakl'e el'ŝpruc'int'a el la man'o'j de Di'o en kelk'a'j hor'o'j, far'iĝ'is, ĉiam per Li'a vol'o, laŭ la leĝ'o pri la natur'a'j fort'o'j, en kelk'e da jar'milion'o'j. Ĉu, pro tio, Di'o est'as mal'pli grand'a kaj mal'pli pov'a?

Ĉu Li'a verk'o est'as mal'pli bel'a pro tio, ke ĝi ne hav'as la prestiĝ'o'n de l’ subit'ec'o? Cert'e, ne; oni far'us pri Di'o tre mizer'a'n ide'o'n, se oni ne re'kon'us Li'a'n ĉio'pov'ec'o'n super la etern'a'j leĝ'o'j, al kiu'j la mond'o'j obe'as. La scienc'o tut'e ne mal'alt'ig'as la Di'a'n verk'o'n, sed, mal'e, ĝi prezent'as al ni tiu'n verk'o'n kun aspekt'o pli grandioz'a kaj pli konform'a al tio, kio'n ni sci'as pri la potenc'o kaj majest'ec'o de Di'o, ĉar tiu verk'o est'as ja plen'um'it'a sen nul'ig'o de la natur'a'j leĝ'o'j.

Konsent'ant'e pri ĉi tiu part'o kun Moseo, la scienc'o star'ig'is la hom'o'n sur la last'a'n lok'o'n en la ord'o de l’ kre'ad'o de la viv'ant'a'j est'aĵ'o'j; sed Moseo dir'is, ke la universal'a diluv'o okaz'is en la jar'o 1650 a.K., kaj la geologi'o asert'as, ke tiu grand'a kataklism'o far'iĝ'is, antaŭ ol aper'is la hom'o, ĉar ne est'as ĝis hodiaŭ trov'it'a'j, sur la primitiv'a'j tavol'o'j, post'e'sign'o'j de hom'o kaj de sam'kategori'a'j best'o'j – laŭ la fizik'a vid'punkt'o; sed neni'o pruv'as, ke tio est'as ne'ebl'a; mult'a'j el'trov'o'j jam nask'is dub'o'j'n pri tiu scienc'a asert'o; pov'os di'o okaz'i, ke oni baldaŭ ek'hav'os la material'a'n cert'ec'o'n pri tiu antaŭ'ec'o de la hom'a ras'o kaj, tiam, oni konstat'os, ke, pri tiu, kiel pri ali'a'j tem'o'j, la bibli'a tekst'o est'as figur'o.

La demand'o kuŝ'as en tio, sci'i, ĉu la geologi'a kataklism'o est'as tiu sam'a tra'viv'it'a de No'a; nu, la temp'o neces'a al la form'ad'o de l’ fosili'a'j tavol'o'j ne al'las'as konfuz'o'n; kaj, kiam aper'os sign'o'j pri la ekzist'o de la hom'o antaŭ la grand'a katastrof'o, tiam est'os pruv'it'e, aŭ ke Adamo ne est'is la unu'a hom'o, aŭ ke li'a kre'ad'o perd'iĝ'as en la nokt'o de l’ temp'o.

Kontraŭ la evident'ec'o, konjekt'o'j est'as ne'ebl'a'j; est'os do neces'e akcept'i la fakt'o'n, kiel est'as akcept'it'a'j la mov'ad'o de la Ter'o kaj la ses period'o'j de la mond'kre'ad'o.

La ekzist'o de la hom'o antaŭ la geologi'a diluv'o est'as ja ankoraŭ hipotez'a; sed ni vid'os tuj, ke ĝi ne est'as tiel hipotez'a kiel ĝi ŝajn'as. Se ni konsent'us, ke la hom'o aper'is, la unu'a'n foj'o'n sur la Ter'o, kvar mil jar'o'j'n antaŭ la Krist'o, kaj ke post 1650 jar'o'j la tut'a hom'a ras'o est'is detru'it'a, escept'e de unu sol'a famili'o, rezult'as do, ke la loĝ'at'ig'o de la Ter'o dat'iĝ'as nur de la temp'o de No'a, tio est'as, de 2350 jar'o'j antaŭ ni'a epok'o. Nu, kiam la hebre'o'j migr'is en Egipton, en la dek-ok'a jar'cent'o a.K., ili trov'is tiu'n land'o'n jam tre loĝ'at'a kaj kun tre progres'int'a civilizaci'o. La histori'o dir'as, ke en tiu temp'o Hind'uj'o kaj ali'a'j land'o'j est'is sam'e prosper'a'j; ĉi tie ni rezon'as sen konsider'o pri la kronologi'o de iu'j popol'o'j, dat'iĝ'ant'a de mult'e pli antaŭ'a epok'o. Oni dev'us do konsent'i, ke, de la du'dek-kvar'a ĝis la dek-ok'a jar'cent'o a.K. – aŭ dum la daŭr'o de 600 jar'o'j - , ne nur la id'ar'o de unu sol'a hom'o pov'is loĝ'at'ig'i ĉiu'j'n tiam kon'at'a'j'n grand'eg'a'j'n region'o'j'n – se oni supoz'as, ke la ceter'a'j est'is ankoraŭ sen'hom'a'j - , sed ankaŭ, ke, dum tiel mal'long'a inter'temp'o, la hom'a genr'o supr'e'n'ir'is de la absolut'a brut'ec'o de l’ primitiv'a stat'o ĝis la plej alt'a grad'o da intelekt'a el'volv'iĝ'o: tio kontraŭ'as ĉiu'j'n antrop'ologi'a'j'n leĝ'o'j'n.

La divers'ec'o de la ras'o'j konfirm'as ĉi tiu'n opini'o'n. La klimat'o kaj la kutim'o'j sen'dub'e modif'as la fizik'a'n karakter'o'n; sed oni sci'as, ĝis kie ĉi tiu'j kaŭz'o'j pov'as influ'i, kaj la fiziologi'a ekzamen'o pruv'as, ke ekzist'as inter iu'j ras'o'j struktur'a'j diferenc'o'j, pli profund'a'j, ol kia'j'n nask'us la klimat'o. La kun'miks'iĝ'o de ras'o'j produkt'as la mez'a'j'n tip'o'j'n; ĝi iom post iom for'viŝ'as, sed ne kre'as la ekstrem'a'j'n karakter'o'j'n; ĝi nask'as nur vari'o'j'n; nu, por kun'miks'iĝ'o de ras'o'j, est'us nepr'e neces'a'j mal'sam'a'j ras'o'j; sed, kiel klar'ig'i la ekzist'o'n de tiu'j ras'o'j, se oni don'as al ili origin'o'n komun'a'n kaj tiel proksim'a'n en la temp'o? Kiel konsent'i, ke, en kelk'a'j jar'cent'o'j, iu'j id'o'j de No'a ĝis tia grad'o ali'iĝ'is, ke ili est'ig'is, ekzempl'e, la etiopi'an ras'o'n? Tia metamorfoz'o ne est'as pli akcept'ebl'a ol la hipotez'o pri iu komun'a origin'o de lup'o kaj ŝaf'o, de elefant'o kaj afid'o, de bird'o kaj fiŝ'o. Ni re'dir'as: neni'o super'as la evident'ec'o'n de l’ fakt'o'j. Ĉio, kontraŭ'e, klar'iĝ'as, se oni akcept'as la ekzist'o'n de la hom'o antaŭ la epok'o, dum kiu oni ĝeneral'e kred'as, ke li viv'is, kaj la plur'ec'o'n de font'o'j de la ras'o'j; ke Adamo, viv'int'a antaŭ ses mil jar'o'j, loĝ'at'ig'is nur ankoraŭ sen'hom'a'n region'o'n; ke la diluv'o, ĉe No'a, est'is part'a katastrof'o, kiu'n oni konfuz'as kun la geologi'a kataklism'o; kaj fin'e, se oni konsider'as la alegori'a'n form'o'n, karakteriz'a'n de la orient'a stil'o, trov'at'a'n en la sankt'a'j libr'o'j de ĉiu popol'o. Ne est'as do saĝ'e akuz'i frivol'e, kiel fals'a'j'n, doktrin'o'j'n, kiu pov'as, pli aŭ mal'pli fru'e, kiel tiom da ali'a'j, ankoraŭ dis'bat'i si'a'j'n kontraŭ'ant'o'j'n.

La religi'a'j doktrin'o'j, anstataŭ pere'i, glor'iĝ'as ir'ant'e ŝultr'o ĉe ŝultr'o kun la scienc'o: jen la sol'a rimed'o, kiu'n ili uz'u, por prezent'i al la skeptik'ul'o'j neniu'n vund'ebl'a'n flank'o'n.

Ĉapitr'o Iv

La Viv'o'princip'o

1. Organ'a'j kaj ne'organ'a'j est'aĵ'o'j. – 2. Viv'o kaj mort'o. – 3. Intelekt'o kaj instinkt'o.

Organ'a'j kaj ne'organ'a'j est'aĵ'o'j

La organ'a'j est'aĵ'o'j est'as tiu'j, en'hav'ant'a'j iu'n font'o'n de intim'a aktiv'ec'o, kiu don'as al ili la viv'o'n; ili nask'iĝ'as, kresk'as, si'n re'produkt'as per si mem kaj mort'as, est'as proviz'it'a'j per special'a'j organ'o'j por la plen'um'ad'o de la ag'o'j de la viv'o neces'a'j al ili'a konserv'ad'o. Tia'j est'as la hom'o'j, la best'o'j kaj la veget'aĵ'o'j. La ne'organ'a'j est'aĵ'o'j est'as ĉiu'j, kiu'j ne posed'as viv'o'fort'o'n nek propr'a'j'n mov'o'j'n, kaj kiu'j konsist'as el simpl'a dens'iĝ'o de la materi'o: tia'j est'as la mineral'o'j, inter ali'a'j la akv'o, la aer'o k. c.

60. Ĉu unu sam'a fort'o kun'ig'as la element'o'j'n de la materi'o en la organ'a'j kaj en la ne'organ'a'j korp'o'j?

61. Ĉu est'as ia diferenc'o inter la materi'o de la organ'a'j kaj tiu de la ne'organ'a'j korp'o'j?

“La materi'o est'as ĉie la sam'a; sed en la organ'a'j korp'o'j ĝi trov'iĝ'as viv'ig'it'a.”

63. Ĉu la vivoprincipio kuŝ'as en ia apart'a ag'ant'o, aŭ ĉu ĝi est'as propr'ec'o de la organ'a materi'o; unu'vort'e, ĉu ĝi est'as efik'o aŭ kaŭz'o?

“Tiel efik'o, kiel kaŭz'o. La viv'o est'as efik'o de la influ'o de iu ag'ant'o sur la materi'o'n; tiu ag'ant'o, sen la materi'o, ne est'as viv'o, sam'e kiel la materi'o ne pov'as viv'i sen tiu ag'ant'o. Ĉi tiu don'as viv'o'n al ĉiu'j est'aĵ'o'j, kiu'j ĝi'n en'sorb'as kaj asimil'as.”

64. Ni jam vid'is, ke spirit'o kaj materi'o est'as du element'o'j, konsist'ig'ant'a'j la univers'o'n; ĉu la viv'o'princip'o est'as ia tri'a element'o?

“Jes, ĝi est'as sen'dub'e unu el la element'o'j neces'a'j al la struktur'o de la univers'o; sed ĝi si'a'vic'e origin'as de la univers'a materi'o, kiu por tio si'n modif'as; vi rigard'as ĝi'n kiel element'o'n, simil'a'n al oksigen'o kaj hidrogen'o – ceter'e, ne primitiv'a'j element'o'j, ĉar ĉiu'j ven'as el unu sam'a princip'o.”

– Ŝajn'as do, ke la viv'o'fort'o ne est'iĝ'as el tut'e ali'a primitiv'a ag'ant'o, sed el apart'a propr'ec'o de la univers'a materi'o, apart'a prop'ec'o, rezult'ant'a de cert'a'j modif'o'j; ĉu ne?

“Ĝi'a font'o est'a la univers'a fluid'aĵ'o; ĝi est'as tio, kio'n vi nom'as viv'ig'it'a magnet'a aŭ elektr'a fluid'aĵ'o. Ĝi est'as la per'il'o, la lig'il'o, inter spirit'o kaj materi'o.”

“Jes, sed modif'it'a laŭ la spec'o'j. Ĝi est'as tio, kio don'as al ili mov'o'kapabl'o'n kaj ag'pov'o'n, kaj kio diferenc'ig'as ili'n de la inert'a materi'o; ĉar la mov'ad'o de la materi'o ne est'as viv'o; la materi'o ricev'as, ne komunik'as, mov'o'n.”

67. Ĉu la viv'o'fort'o est'as konstant'a atribut'o de la viv'o'ag'ant'o, aŭ ĉu ĝi el'volv'iĝ'as nur per la funkci'ad'o de l’ organ'o'j?La Viv'o'princip'o 83 “Ĝi el'volv'iĝ'as nur kun la korp'o. Ĉu ni ne dir'is, ke tiu ag'ant'o sen la materi'o ne est'as viv'o? La kun'iĝ'o de la du aĵ'o'j est'as neces'a, por ke est'u viv'o.”

– Ĉu oni pov'as dir'i, ke la viv'o'fort'o est'as en latent'a stat'o, kiam la viv'o'ag'ant'o ne est'as lig'it'a al la korp'o?

La tut'o de la organ'o'j form'as i'a'n mekanism'o'n, funkci'ant'a'n per la intim'a aktiv'ec'o aŭ viv'o'princip'o, kiu ekzist'as en ili.

La viv'o'princip'o est'as la mov'a fort'o de la organ'a'j korp'o'j. Sam'temp'e, kiam la viv'o'ag'ant'o mov'as la organ'o'j'n, la funkci'ad'o de ĉi tiu'j sub'ten'as kaj pli'fort'ig'as la ag'ad'o'n de la viv'o'ag'ant'o, proksim'um'e tiel, kiel frot'ad'o nask'as varm'o'n.

Viv'o kaj mort'o

– Ĉu ni pov'as kompar'i la mort'o'n al la ĉes'o de la mov'o de difekt'it'a maŝin'o?

“Jes; se la maŝin'o est'as mal'bon'e munt'it'a, ĝi'a risort'o romp'iĝ'as; se la korp'o est'as mal'san'a, la viv'o esting'iĝ'as.”

69. Kial iu lez'o ĉe la kor'o, prefer'e ol iu difekt'o en ali'a organ'o, kaŭz'as la mort'o'n?

“La kor'o est'as viv'o'maŝin'o, sed ĝi ne est'as la sol'a organ'o, kies difekt'o kaŭz'as mort'o'n; ĝi'n est'as nur unu el la esenc'a'j rad'o'j.”

70. Kio far'iĝ'as la materi'o kaj la viv'o'princip'o de la organ'a'j est'aĵ'o'j okaz'e de ties mort'o?

“La inert'a materi'o mal'kompon'iĝ'as kaj form'as ali'a'j'n korp'o'j'n; la viv'o'princip'o re'ven'as al la fluid'a mas'o.”

Ĉe la mort'o de l’ organ'a est'aĵ'o, la element'o'j, kiu'j ĝi'n konsist'ig'is, far'as inter si nov'a'j'n kombin'o'j'n por konstru'i ali'a'j'n est'aĵ'o'j'n; ĉi tiu'j el'pren'as el la univers'a font'o la princip'o'n de la viv'o kaj de la aktiv'ec'o, kiu'n ili sorb'as kaj asimil'as, kaj kiu'n ili re'don'as al tiu font'o, kiam ili ĉes'as viv'i.

La organ'o'j est'as kvazaŭ penetr'it'a'j per viv'o'fluid'aĵ'o; ĉi tiu hav'ig'as al ĉiu'j part'o'j de la organism'o ag'o'kapabl'o'n, kiu, en iu'j lez'o'j, re'kun'ig'as tiu'j'n part'o'j'n kaj re'star'ig'as moment'e ĉes'int'a'j'n funkci'o'j'n. Sed, kiam la element'o'j, nepr'e neces'a'j al la harmoni'a funkci'ad'o de la organ'o'j, est'as detru'it'a'j aŭ tre'eg'e difekt'it'a'j, la viv'o'fluid'aĵ'o ne kapabl'as komunik'i al ili la viv'o'mov'ad'o'n, kaj la est'aĵ'o mort'as.

La organ'o'j pli aŭ mal'pli intens'e re'ag'as unu'j kontraŭ la ali'a'j; de la koncert'o de l’ tut'o rezult'as ili'a ag'ad'o reciprok'a. Kiam ia ajn kaŭz'o romp'as tiu'n koncert'o'n, ili'a'j funkci'o'j halt'as, sam'e kiel la funkci'ad'o de maŝin'o, kies esenc'a'j pec'o'j est'as difekt'it'a'j. Tut'e sam'e, horloĝ'o konsum'iĝ'as de la uz'ad'o aŭ el'artik'iĝ'as de akcident'o: ĝi'a mov'a fort'o jam ne kapabl'as ĝi'n plu funkci'ig'i.

En elektr'a aparat'o ni hav'as pli ekzakt'a'n bild'o'n de la viv'o kaj de la mort'o. Tiu aparat'o gard'as elektr'o'n, kiel ĉiu'j korp'o'j el la Natur'o, en latent'a stat'o. La elektr'a'j fenomen'o'j si'n manifest'as nur tiam, kiam la fluid'aĵ'o est'as incit'it'a de ia special'a kaŭz'o; tiam, ni pov'us dir'i, ke la aparat'o kvazaŭ viv'as. Tuj kiam ĉes'as tiu kaŭz'o, la fenomen'o ĉes'as: la aparat'o re'pren'as si'a'n inert'ec'o'n. La organ'a'j korp'o'j est'us do kvazaŭ'a'j pil'o'j aŭ elektr'a'j aparat'o'j, kie la aktiv'ec'o de la fluid'aĵ'o est'ig'as la fenomen'o'n de la viv'o: la ĉes'o de tiu aktiv'ec'o al'port'as la mort'o'n.

La kvant'o da viv'o'fluid'aĵ'o ne est'as la sam'a en ĉiu'j organ'a'j est'aĵ'o'j; ĝi divers'as laŭ la spec'o'j kaj ne est'as konstant'a, tiel en unu individu'o, kiel en la individu'o'j de unu sam'a spec'o.

Kelk'a'j est'as, por tiel dir'i, satur'it'a'j de viv'o'fluid'aĵ'o, dum ali'a'j apenaŭ hav'as sufiĉ'a'n kvant'o'n; de tio rezult'as, ke iu'j hav'as pli aktiv'a'n, pli rezist'a'n kaj, ia'manier'e, super'abund'a'n viv'o'n.

La viv'o'fluid'aĵ'o el'ĉerp'iĝ'as; ĝi pov'as far'iĝ'i ne'sufiĉ'a por la konserv'ad'o de l’ viv'o, se ĝi ne est'os re'freŝ'ig'it'a per en'sorb'o kaj asimil'ad'o de substanc'o'j ĝi'n en'hav'ant'a'j.

La viv'o'fluid'aĵ'o trans'iĝ'as de unu en ali'a'n individu'o'n. Tiu, kiu hav'as pli mult'e, pov'as ĝi'n liver'i al iu, kiu hav'as mal'pli mult'e, kaj, ĉe iu'j okaz'o'j, re'anim'i baldaŭ esting'iĝ'ont'a'n viv'o'n.La Viv'o'princip'o 85

Intelekt'o kaj instinkt'o

“Ne, ĉar la veget'aĵ'o'j viv'as, sed ne pens'as: ili hav'as nur organ'a'n viv'o'n. Intelekt'o kaj materi'o est'as ne'de'pend'a'j unu de la du'a, ĉar iu korp'o pov'as viv'i sen intelekt'o; sed la intelekt'o pov'as si'n manifest'i nur per'e de la materi'a'j organ'o'j; est'as neces'a la kun'iĝ'o de la spirit'o, por ke la viv'ig'it'a materi'o ricev'u intelekt'o'n.”

La intelekt'o est'as special'a kapabl'o, propr'a al iu'j klas'o'j da organ'a'j est'aĵ'o'j; ĝi don'as al ĉi tiu'j, kun'e kun la pens'o, la vol'o'n ag'i, la konsci'o'n pri ili'a ekzist'ad'o kaj individu'ec'o, kaj la rimed'o'j'n, por ke ili star'ig'u rilat'o'j'n kun la ekster'a mond'o kaj pri'zorg'u si'a'j'n bezon'o'j'n.

Est'as do disting'ebl'a'j: 1-e, la sen'anim'a'j est'aĵ'o'j, konsist'ant'a'j sol'e el materi'o, sen viv'o'fort'o kaj intelekt'o, nom'e la mineral'o'j; 2-e, la viv'ig'it'a'j sen'pens'a'j est'aĵ'o'j, form'it'a'j el materi'o kaj dot'it'a'j per viv'o'fort'o, sed ne per intelekt'o; 3-e, la anim'it'a'j pens'o'kapabl'a'j est'aĵ'o'j, form'it'a'j el materi'o, dot'it'a'j per viv'o'fort'o kaj, krom tio, posed'ant'a'j la intelekt'o'princip'o'n, kiu hav'ig'as al ili la kapabl'o'n pens'i.

– Ĉu oni pov'us dir'i, ke ĉiu est'aĵ'o ĉerp'as iom'a'n kvant'o'n da intelekt'o el la univers'a font'o kaj ĝi'n asimil'as, sam'e kiel li ĉerp'as kaj asimil'as la princip'o'n de la materi'a viv'o?

“Tio est'as nur'a kompar'o, sed ne ĝust'a, ĉar intelekt'o est'as kapabl'o propr'a al ĉiu est'aĵ'o kaj est'as ĝi'a moral'a individu'ec'o. Ceter'e, vi jam sci'as, ke ekzist'as afer'o'j, kiu'j'n penetr'i ne est'as don'it'e al la hom'o, kaj ĉi tiu afer'o est'as unu el ili.”

“Ne ĝust'a'senc'e ne'de'pend'a, ĉar instinkt'o est'as kvazaŭ'a intelekt'o. Instinkt'o est'as sen'rezon'a intelekt'o; per ĝi la est'aĵ'o'j est'as instig'at'a'j pri'zorg'i si'a'j'n bezon'o'j'n.”

74. Ĉu oni pov'as difin'i i'a'n lim'o'n inter instinkt'o kaj intelekt'o, tio est'as, indik'i, kie fin'iĝ'as unu kaj komenc'iĝ'as la du'a?

“Ne, ĉar ili oft'e si'n miks'as; sed oni pov'as tre bon'e disting'i la ag'o'j'n de instinkt'o je tiu'j de intelekt'o.”

75. Ĉu est'as ĝust'e asert'i, ke la instinkt'a'j kapabl'o'j mal'pli'iĝ'as, laŭ'mezur'e kiel la intelekt'a'j kresk'as?

“Ne; la instinkt'o ĉiam ekzist'as, sed la hom'o ĝi'n flank'e'n met'as. La instinkt'o pov'as konduk'i ankaŭ al bon'o; ĝi est'as tio, kio ni'n preskaŭ ĉiam gvid'as, kaj ia'foj'e pli sekur'e ol la prudent'o: ĝi neniam de'voj'iĝ'as.”

“Ĝi est'us tia, se ĝi'n ne for'klin'us mal'bon'a eduk'ad'o, fier'o kaj ego'ism'o. La instinkt'o ne rezon'as; la prudent'o permes'as elekt'o'n kaj hav'ig'as al la hom'o liber'a'n vol'o'n.”

Instinkt'o est'as komenc'a intelekt'o, kiu diferenc'as de la ĝust'a'senc'a intelekt'o per tio, ke ĝi'a'j manifest'iĝ'o'j est'as preskaŭ ĉiam spontane'a'j, dum tiu'j de intelekt'o rezult'as de matur'iĝ'int'a decid'o.

La manifest'iĝ'o'j de la instinkt'o divers'as laŭ la spec'o'j kaj bezon'o'j. Ĉe la est'aĵ'o'j, kiu'j konsci'as kaj percept'as la ekster'a'j'n afer'o'j'n, instinkt'o kun'iĝ'as kun intelekt'o, tio est'as, al vol'o kaj liber'ec'o.

Du'a Part'o

La mond'o de la Spirit'o'j

Ĉapitr'o I

Pri La Spirit'o'j

1. Origin'o kaj natur'o de la Spirit'o'j. - 2. Primitiv'a normal'a mond'o. - 3. Form'o kaj ĉie'est'ad'o de la Spirit'o'j. - 4. Perispirit'o. - 5. Divers'a'j ord'o'j da Spirit'o'j. - 6. Spirit'a hierarki'o. - 7. Progres'ad'o de la Spirit'o'j. - 8. Anĝel'o'j kaj demon'o'j.

Origin'o kaj natur'o de la Spirit'o'j

76. Kia'n difin'o'n oni pov'as don'i pri la Spirit'o'j? (1) “Oni pov'as dir'i, ke ili est'as la intelekt'a'j est'ul'o'j de la kre'it'aĵ'ar'o. Ili okup'as la univers'o'n ekster la materi'a mond'o.”

77. Ĉu la Spirit'o'j est'as kre'it'aĵ'o'j diferenc'a'j de Di'o, aŭ ĉu ili est'as el'iĝ'aĵ'o'j aŭ part'o'j de Di'o, kaj, pro tio, nom'at'a'j id'o'j de Di'o?

“Di'o mi'a! Ili est'as Li'a verk'o, ĝust'e tiel, kiel maŝin'o est'as fabrik'aĵ'o de la hom'o; tiu maŝin'o est'as produkt'o

de la hom'o, sed ĝi ne est'as la hom'o mem. Vi sci'as, ke, kiam iu far'as i'o'n bel'a'n. kaj util'a'n, tiu nom'as ĝi'n si'a id'o, si'a kre'aĵ'o. Nu! Tio sam'a okaz'as rilat'e al Di'o: ni est'as Li'a'j id'o'j, ĉar ni est'as Li'a verk'o.”

78. Ĉu la Spirit'o'j hav'is i'a'n komenc'o'n aŭ ekzist'as, kiel Di'o, ek'de la tut'a etern'a temp'o?

“Se la Spirit'o'j ne est'us ricev'int'a'j i'a'n komenc'o'n, ili do est'us egal'a'j al Di'o; ili est'as Li'a'j kre'aĵ'o'j kaj sub'ord'ig'it'a'j al Li'a val'o. Di'o ekzist'as ek'de la tut'a etern'o - tio est'as ne'ne'ig'ebl'a; sed, kiam kaj kiel Li kre'is ni'n, tio'n ni tut'e ne sci'as. Vi pov'as dir'i, ke ni ne hav'is komenc'o'n, se, tio'n dir'ant'e, vi dezir'as esprim'i, ke Di'o, ĉar etern'a, cert'e kre'ad'is sen'halt'e; sed, kiam kaj kiel ĉiu el ni est'is far'it'a, neni'u sci'as: ĝust'e tie kuŝ'as la mister'o.”

79. Ĉar ekzist'as du ĝeneral'a'j element'o'j en la univers'o, nom'e la intelekt'a kaj la materi'a, ĉu oni pov'us dir'i, ke la Spirit'o'j konsist'as el la intelekt'a element'o, sam'e kiel la inert'a'j korp'o'j konsist'as el la materi'a?

“Jes, evident'e; la Spirit'o'j est'as la individu'ig'o de la intelekt'a princip'o, kiel la korp'o'j est'as de la materi'a; la temp'o kaj la manier'o de tiu form'ad'o - jen, kio'n ni ne sci'as.”

80. Ĉu la kre'ad'o de la Spirit'o'j est'as kontinu'a aŭ okaz'is nur ĉe la origin'o de la temp'o?

“Di'o kre'is ili'n, kiel ĉiu'j'n est'aĵ'o'j'n, per Si'a vol'o; sed, mi ripet'as, ili'a origin'o est'as mister'o.”

“Kiel difin'i i'o'n, kiam mank'as esprim'o'j por kompar'o kaj kiam oni posed'as ne'sufiĉ'a'n lingv'o'n? Ĉu iu de'nask'a blind'ul'o pov'as difin'i lum'o'n? Ne'materi'a ne est'as la ĝust'a vort'o; sen'korp'a est'us pli ĝust'a: ĉar vi dev'as ja kompren'i, ke, est'ant'e kre'aĵ'o, la Spirit'o dev'as est'i io ; ĝi est'as kvintesenc'a materi'o, sed sen io analog'a sur la Ter'o, kaj tiel eter'ec'a, ke ĝi ne tuŝ'as vi'a'j'n sent'um'o'j'n.”

Ni dir'as, ke la Spirit'o'j est'as ne'materi'a'j, ĉar ili'a esenc'o diferenc'as de ĉio, kio'n ni kon'as kun la nom'o materi'o. Popol'o el blind'ul'o'j hav'us neni'a'j'n esprim'o'j'n por pri'skrib'i lum'o'n kaj ties efik'o'j'n. De'nask'a blind'ul'o kred'as, ke li hav'as ĉi'a'j'n percept'o'j'n per la orel'o, la odor'sent'o, la gust'o kaj la palp'ad'o; sed li ne kompren'as ide'o'j'n, kiu'j'n li ricev'us per la al li mank'ant'a sent'um'o. Tiel ankaŭ, pri la esenc'o de la trans'hom'a'j est'ul'o'j ni est'as ver'a'j blind'ul'o'j. Ni ne kapabl'as difin'i ili'n, krom per kompar'o'j, ĉiam ne'perfekt'a'j, aŭ per grand'a pen'o de ni'a imag'pov'o.

83. Ĉu la Spirit'o'j for'fin'iĝ'as? Oni kompren'as, ke la princip'o, el kiu ili ven'as, est'as etern'a; sed, kio'n ni dezir'as sci'i est'as tio, ĉu ili'a individu'ec'o hav'os fin'o'n; ĉu, post difin'it'a temp'o, pli aŭ mal'pli long'a, la element'o, ili'n konsist'ig'ant'a, dis'divid'iĝ'as kaj re'ven'as en la tut'o'n, kiel okaz'as kun la materi'a'j korp'o'j. Est'as mal'facil'e kompren'i, ke io, iam komenc'iĝ'int'a, iam ne fin'iĝ'os.

“Est'as mult'a'j afer'o'j, kiu'j'n vi ne kompren'as, ĉar vi'a intelekt'o est'as lim'it'a; sed tio ne est'as motiv'o, por ke vi ili'n ne akcept'u. Infan'o ne hav'as tia'n sam'a'n kompren'pov'o'n kiel li'a patr'o, kaj ne'kler'ul'o ne tia'n sam'a'n kiel kler'ul'o. Ni dir'as, ke la ekzist'ad'o de la Spirit'o'j ne fin'iĝ'as, kaj nun'moment'e neni'o'n pli ni pov'as sci'ig'i.”

Primitiv'a normal'a mond'o

84. Ĉu la Spirit'o'j konsist'ig'as mond'o'n apart'a'n, ekster tiu, kiu'n ni vid'as?

85. Kiu nom'e el tiu'j du mond'o'j: la spirit'a kaj la korp'a, est'as la ĉef'a inter la ekzist'aĵ'o'j?

86. Ĉu la korp'a mond'o pov'us ĉes'i ekzist'i, aŭ est'i neniam ekzist'int'a, sen konsekvenc'a ali'iĝ'o de la esenc'o de la spirit'a mond'o?

“Jes, ili hav'as inter si neni'a'n de'pend'ec'o'n, tamen ili'a kun'rilat'ec'o est'as konstant'a, ĉar ili sen'ĉes'e ag'as unu sur la du'a'n.”

87. Ĉu la Spirit'o'j okup'as i'a'n difin'it'a'n kaj lim'ig'it'a'n region'o'n en la spac'o?

Ĉiu'moment'e vi hav'as ĉe vi kelk'a'j'n, kiu'j vi'n observ'as kaj influ'as sur vi'n, sen vi'a konsci'o. La Spirit'o'j est'as unu el la potenc'o'j de la Natur'o; ili est'as la il'o'j, kiu'j'n Di'o uz'as por plen'um'i Si'a'j'n providenc'a'j'n projekt'o'j'n; sed ne ĉiu'j Spirit'o'j ir'as ĉi'e'n, ĉar ekzist'as region'o'j ne'al'ir'ebl'a'j por tiu'j mal'pli progres'int'a'j.”

Form'o kaj ĉie'est'ad'o de la Spirit'o'j

88. Ĉu la Spirit'o'j hav'as difin'it'a'n, lim'ig'it'a'n kaj konstant'a'n form'o'n?

“En vi'a'j okul'o'j, ne; en la ni'a'j, jes; ili est'as, se vi vol'as tiel dir'i, ia flam'o, ia lum'aĵ'o aŭ ia eter'ec'a fajr'er'o.”

“Por vi ĝi vari'as ek'de la mal'hel'a kolor'o ĝis la ruben'a bril'o, laŭ tio, ĉu la Spirit'o est'as pli aŭ mal'pli pur'a.”

Ni ordinar'e reprezent'as la geni'o'j'n kun flam'o aŭ stel'o sur la frunt'o; ĝi est'as alegori'o, proksim'um'e reprezent'ant'a la eter'ec'a'n natur'o'n de la Spirit'o'j. Tiu'n emblem'o'n oni lok'as sur la supr'a'n part'o'n de la kap'o, ĉar tie sid'as la intelekt'o.

— Ĉu la pens'o ne est'as la trans'lok'iĝ'ant'a anim'o mem? “Kiam la pens'o est'as ie, la anim'o est'as ankaŭ tie, ĉar pens'ant'o est'as la anim'o. La pens'o est'as unu el ĝi'a'j atribut'o'j.”

90. Ĉu la Spirit'o, ir'ant'a de lok'o al lok'o, konsci'as pri la distanc'o tra'ir'at'a, pri la spac'o tra'flug'at'a; aŭ ĉu li si'n subit'e transport'as al la lok'o, kie'n li vol'as ir'i?

“Okaz'as ambaŭ afer'o'j; la Spirit'o pov'as ja, se li vol'as, kon'i la distanc'o'n, kiu'n li tra'ir'as, sed tiu distanc'o pov'as ankaŭ tut'e for'viŝ'iĝ'i; tio de'pend'as de li'a vol'o kaj ankaŭ de li'a pli aŭ mal'pli rafin'it'a natur'o.”

“Ne; ili penetr'as ĉio'n; aer'o, ter'o, akv'o kaj eĉ fajr'o pov'as est'i, tut'e egal'e, tra'pasat'a'j de Spirit'o'j.”

92. Ĉu la Spirit'o'j est'as natur'e dot'it'a'j per la kapabl'o de ĉie'est'ad'o; ali'vort'e, ĉu iu sam'a Spirit'o pov'as si'n dis'divid'i aŭ trov'iĝ'i en plur'a'j lok'o'j sam'temp'e?

“La Spirit'o si'n ne dis'divid'as; sed ĉiu est'as centr'o dis'radi'ant'a en plur'a'j direkt'o'j, kaj tial ŝajn'as, ke li est'as sam'temp'e en plur'a'j lok'o'j. Vi vid'as la sun'o'n, kiu est'as unu sol'a, dis'radi'i ĉirkaŭ si'n kaj dis'ĵet'i lum'o'n tre mal'proksim'e'n; malgraŭ tio, ĝi ne dis'er'iĝ'as.”

“Ili tre diferenc'as inter si; tio de'pend'as de la grad'o da pur'ec'o de ĉiu Spirit'o.”

Ĉiu Spirit'o est'as unu'o ne'divid'ebl'a, tamen kapabl'ant'a dis'etend'i la pens'o'n en divers'a'j'n lok'o'j'n, sen ia dis'romp'o. Nur laŭ tiu ĉi senc'o oni kompren'u la kapabl'o'n de ĉie'est'ad'o, atribu'at'a'n al la Spirit'o'j. Tiel sam'e, fajr'er'o ĵet'as mal'proksim'e'n si'a'n lum'o'n kaj est'as vid'ebl'a el ĉiu'j punkt'o'j sur la horizont'o.

Tiel, ankaŭ, iu person'o, si'n ne de'lok'ant'e nek si'n dis'divid'ant'e, pov'as trans'send'i ordon'o'j'n, sign'o'j'n kaj mov'o'j'n al plur'a'j lok'o'j.

Perispirit'o

93. Ĉu la Spirit'o mem est'as ne'kovr'it'a aŭ, kiel opini'as iu'j hom'o'j, ĉu li est'as en'volv'it'a en ia substanc'o?

“En'volv'as la Spirit'o'n substanc'o, eter'ec'a por vi'a rigard'o, sed ankoraŭ tre mal'delikat'a por la ni'a; sufiĉ'e eter'ec'a tamen, por ke la Spirit'o pov'u alt'iĝ'i en la atmosfer'o kaj trans'ir'i de lok'o al lok'o.”

Kiel ĝerm'o de frukt'o est'as ĉirkaŭ'it'a de la perisperm'o, tiel ankaŭ la Spirit'o, ĝust'a'dir'it'e, est'as kovr'it'a de en'volv'aĵ'o, kiu'n, por kompar'o, oni pov'as nom'i perispirit'o.

Pro tio la perispirit'a en'volv'aĵ'o ne est'as la sam'a en ĉiu'j mond'o'j ; pas'ant'e de unu al ali'a mond'o, la Spirit'o ŝanĝ'as si'a'n en'volv'aĵ'o'n, sam'e kiel vi ŝanĝ'as vi'a'n vest'o'n.”

— Tial, kiam Spirit'o'j, loĝ'ant'a'j super'a'j'n mond'o'j'n, ven'as sur la Ter'o'n, ili sur'met'as pli mal'delikat'a'n perispirit'o'n?

95. Ĉu la du'on'materi'a en'volv'aĵ'o de la Spirit'o pren'as difin'it'a'j'n form'o'j'n kaj est'as percept'ebl'a?

“Jes; form'o'n, laŭ la plaĉ'o de la Spirit'o; li pren'as form'o'n vid'ebl'a'n kaj eĉ palp'ebl'a'n, kaj tiel li kelk'a'foj'e aper'as al vi, ĉu en sonĝ'o'j, ĉu en mal'dorm'ec'o.”

Divers'a'j ord'o'j da Spirit'o'j

96. Ĉu la Spirit'o'j est'as ĉiu'j egal'a'j, aŭ ĉu ekzist'as en ili'a rond'o ia hierarki'o?

“Ili aparten'as al divers'a'j ord'o'j, laŭ la respektiv'e ating'it'a'j grad'o'j da perfekt'ec'o.”

97. Ĉu ekzist'as difin'it'a nombr'o da ord'o'j aŭ da perfekt'ec'o inter la Spirit'o'j?

“Tiu nombr'o est'as sen'lim'a, ĉar inter tiu'j est'as neni'a lim'lini'o, kvazaŭ ia bar'o; kaj tial oni laŭ'vol'e pli aŭ mal'pli mult'ig'i tiu'j'n ord'o'j'n; tamen, grad'o'j ord'o'j pov'as se oni konsider'as ili'a'j'n ĝeneral'a'j'n karakter'o'j'n, oni pov'as ili'n redukt'i al tri ĉef'a'j ord'o'j.

“Oni pov'as lok'i en la unu'a'n ord'o'n tiu'j'n, al'ven'int'a'j'n al la perfekt'ec'o: la Spirit'o'j'n pur'a'j'n; en la du'a'n tiu'j'n, trov'iĝ'ant'a'j'n en la mez'o de la ŝtup'ar'o : la dezir'o al bon'o est'as ili'a absorb'a zorg'o. Tiu'j last'grad'a'j ankoraŭ trov'iĝ'as ĉe la komenc'o de si'a supr'e'n'ir'ad'o : la ne'perfekt'a'j Spirit'o'j ; ĉi tiu'j'n karakteriz'as ne'kler'ec'o, inklin'o al mal'bon'o kaj ĉi'a'j mal'nobl'a'j pasi'o'j, kiu'j mal'rapid'ig'as ili'a'n progres'o'n.”

98. La du'a'ord'a'j Spirit'o'j nutr'as nur la dezir'o'n al bon'o; ĉu ili hav'as ankaŭ la kapabl'o'n ĝi'n praktik'i?

“Ili hav'as tiu'n kapabl'o'n laŭ la grad'o de si'a perfekt'ec'o: unu'j sci'pov'as la scienc'o'j'n, ali'a'j hav'as saĝ'o'n kaj bon'ec'o'n; sed ĉiu'j dev'as ankoraŭ el'port'i prov'o'j'n.”

“Ne, kelk'a'j far'as nek mal'bon'o'n nek bon'o'n; ali'a'j, kontraŭ'e, plezur'as per la mal'bon'o kaj ĝoj'as tiam, kiam ili hav'as okaz'o'n ĝi'n far'i. Krom tiu'j, est'as ankaŭ la frivol'a'j aŭ gaj'petol'em'a'j Spirit'o'j, pli mal'pac'ig'em'a'j ol mal'bon'a'j, pli inklin'a'j al ŝerc'o ol ĝust'a'dir'e al malic'o, plezur'ant'a'j tromp'i kaj kaŭz'i ne'grav'a'j'n ĉagren'o'j'n, pro kiu'j ili rid'as.”

Spirit'a hierarki'o

100. Antaŭ'komenc'a'j rimark'o'j. - La klas'ig'o de la Spirit'o'j si'n baz'as sur la grad'o da progres'o, ĉe kiu ili respektiv'e trov'iĝ'as, sur la akir'it'a'j kapabl'o'j kaj sur la ne'perfekt'aĵ'o'j, de kiu'j ili dev'as si'n liber'ig'i. Ĉi tiu klas'ig'o est'as tamen neniel absolut'a; ĉiu kategori'o prezent'as difin'it'a'n karakter'o'n nur tiam, kiam konsider'at'a rilat'e al la tut'o; de unu al ali'a grad'o la trans'ir'o est'as apenaŭ sent'ebl'a, kaj sur la lim'o'j la nuanc'o el'viŝ'iĝ'as, sam'e kiel okaz'as al la natur'a'j regn'o'j, al la ĉiel'ark'a'j kolor'o'j, aŭ, ankoraŭ, al la faz'o'j de la hom'a viv'o. Oni pov'as do star'ig'i pli aŭ mal'pli grand'a'n nombr'o'n da klas'o'j, laŭ la prism'o, tra kiu oni rigard'as la demand'o'n.

Okaz'as ĉi tie tio sam'a, kio al ĉiu'j sistem'o'j de scienc'a'j klas'ig'o'j : tiu'j sistem'o'j pov'as est'i pli aŭ mal'pli komplet'a'j, pli aŭ mal'pli raci'a'j aŭ oportun'a'j por la kompren'o; tamen, kia'j ajn ili est'as, ili ne modif'as la fund'o'n mem de la scienc'o. Demand'it'e pri ĉi tiu afer'o, la Spirit'o'j pov'is do ne'akord'i pri la nombr'o de la kategori'o'j ; sed tio est'as bagatel'aĵ'o. Kelk'a'j hom'o'j far'is el tiu ŝajn'a ne'akord'ec'o arm'il'o'n, ne pens'ant'e pri tio, ke la Spirit'o'j al'lig'as neni'a'n grav'ec'o'n al pur'e konvenci'a'j afer'o'j. Por la Spirit'o'j pens'o est'as ĉio: ili las'as al ni form'o'n, elekt'o'n de vort'o'j, klas'ig'o'j'n, unu'vort'e, sistem'o'j'n.

Ni ankoraŭ far'u jen'a'n konsider'o'n, kiu'n oni neniam mal'atent'u: inter la Spirit'o'j, kiel inter la hom'o'j, est'as mult'e da ne'kler'a'j, kaj tial oni neniam est'us tro si'n'gard'a kontraŭ la inklin'o kred'i, ke ili ĉiu'j dev'as nepr'e sci'i ĉio'n, nur pro tio, ke ili est'as Spirit'o'j. Ĉia klas'ig'o postul'as metod'o'n, analiz'o'n kaj profund'a'n kon'ad'o'n de la demand'o.

Nu, en la mond'o de la Spirit'o'j, tiu'j posed'ant'a'j ne'vast'a'j'n kon'o'j'n est'as, kiel la ne'kler'ul'o'j de ni'a mond'o, ne'kapabl'a'j kompren'i i'a'n sintez'o'n, formul'i i'a'n sistem'o'n; ili ne kon'as, aŭ nur ne'perfekt'e kompren'as, i'a'n ajn klas'ig'o'n; laŭ ili'a opini'o, ĉiu'j Spirit'o'j al ili super'a'j aparten'as al la unu'a ord'o, ĉar ili ne kapabl'as taks'i la nuanc'o'j'n de sci'o, kompetent'ec'o kaj moral'o, kiu'j disting'ig'as tiu'j'n super'a'j'n est'ul'o'j'n, sam'e kiel far'as ne'instru'it'a hom'o rilat'e la civiliz'it'a'j'n person'o'j'n. Eĉ la Spirit'o'j, kapabl'a'j tio'n far'i, pov'as ne'akord'i pri detal'o'j, precip'e tiam, kiam dis'divid'ad'o est'as neniel absolut'a. Linneu, Jussieu, Tournefort, ĉiu hav'is si'a'n apart'a'n metod'o'n, sed la botanik'o pro tio ne ŝanĝ'iĝ'is, ĉar ja ili ne el'pens'is la veget'aĵ'o'j'n, nek ties karakter'o'j'n, sed nur observ'ad'is analogi'o'j'n kaj laŭ ĉi tiu'j ili form'is grup'o'j'n aŭ klas'o'j'n. Ne ali'manier'e ni ag'is; ni el'pens'is nek la Spirit'o'j'n, nek ties karakter'o'j'n; ni vid'is kaj observ'is; ni juĝ'is ili'n laŭ ili'a'j vort'o'j kaj ag'o'j, kaj post'e ni klas'ig'is ili'n laŭ ili'a'j simil'ec'o'j, ni'n baz'ant'e sur la inform'o'j don'it'a'j de ili mem. La Spirit'o'j ordinar'e konsent'as tri ĉef'a'j'n kategori'o'j'n aŭ tri grand'a'j'n grup'o'j'n. En la last'a kategori'o, tiu plej mal'alt'a en la hierarki'o, trov'iĝ'as la ne'perfekt'a'j Spirit'o'j, karakteriz'it'a'j per la super'reg'o de la materi'o kaj per ili'a inklin'o al mal'bon'o. Tiu'j du'a'kategori'a'j karakteriz'as si'n per la reg'ad'o de la Spirit'o super la materi'o kaj per la dezir'o al bon'o: ili est'as la bon'a'j Spirit'o'j. La unu'a kategori'o, fin'e, en'kalkul'as la pur'a'j'n Spirit'o'j'n, tiu'j'n, kiu'j jam ating'is la super'eg'a'n grad'o'n da perfekt'ec'o.

Ĉi tiu klas'ig'o ŝajn'as al ni perfekt'e raci'a kaj prezent'as tre difin'it'a'j'n karakter'o'j'n; rest'is al ni nur relief'ig'i, per sufiĉ'a nombr'o da sub'kategori'o'j, la ĉef'a'j'n nuanc'o'j'n de la tut'o. Tio'n ni far'is kun la help'o de la Spirit'o'j, kies bon'vol'a'j instru'o'j neniam mank'is al ni.

Laŭ ĉi tiu klas'ig'o est'as facil'e difin'i la ord'o'n kaj la grad'o'n da super'ec'o aŭ mal'super'ec'o de la Spirit'o'j, kun kiu'j ni pov'as rilat'i, kaj, sekv'e, taks'i la grad'o'n da fid'o kaj estim'o, kiu'j'n ili ind'as de ni; ĝi est'as kvazaŭ la ŝlos'il'o de la spirit'ism'a scienc'o, ĉar, kon'ig'ant'e al ni la intelekt'a'j'n kaj moral'a'j'n mal'egal'aĵ'o'j'n de la Spirit'o'j, nur ĝi klar'ig'as la anomali'o'j'n ĉe la komunik'aĵ'o'j. Ni dev'as tamen rimark'ig'i, ke la Spirit'o'j ne ĉiam aparten'as al tiu aŭ tiu ali'a klas'o; ĉar ili'a'j progres'o'j far'iĝ'as nur iom post iom kaj oft'e en unu direkt'o pli ol en ali'a -, tial ili pov'as kun'ig'i en si la karakter'o'j'n de plur'a'j kategori'o'j, kio'n est'as facil'e konstat'i per ili'a'j ag'o'j kaj parol'o.

Tri'a ord'o – Ne'perfekt'a'j Spirit'o'j

101. Ĝeneral'a'j Karakter'o'j. — Reg'ad'o de la materi'o super la spirit'o; inklin'o al mal'bon'o; ne'kler'ec'o, fier'o, ego'ism'o kaj ĉi'a'j mal'nobl'a'j pasi'o'j de'ven'ant'a'j de tiu'j.

Ne ĉiu'j est'as esenc'e mal'bon'a'j; ĉe kelk'a'j ekzist'as prefer'e frivol'ec'o, sen'logik'ec'o kaj ruz'ec'o, ol ver'a malic'o.

Kelk'a'j far'as nek bon'o'n, nek mal'bon'o'n, sed ĝust'e pro tio, ke ili ne praktik'as bon'o'n, ili ja el'montr'as mal'super'ec'o'n.

Ali'a'j, kontraŭ'e, plezur'as ĉe mal'bon'o kaj ĝoj'as, kiam ili hav'as okaz'o'n ĝi'n far'i.

Ili pov'as al'ig'i la intelekt'o'n al malic'o aŭ al ruz'ec'o; sed, kia ajn est'as ili'a intelekt'a dis'volv'iĝ'o, ili hav'as ne alt'a'j'n ide'o'j'n kaj pli aŭ mal'pli abomen'ind'a'j'n sent'o'j'n.

Ili'a'j kon'o'j pri la afer'o'j de la spirit'a mond'o est'as tre mal'vast'a'j, kaj la mal'mult'o, kiu'n ili sci'as, miks'iĝ'as kun la ide'o'j kaj antaŭ'juĝ'o'j de la en'korp'a viv'o. Ili kapabl'as don'i al ni nur fals'a'j'n kaj ne'komplet'a'j'n ide'o'j'n; sed atent'a observ'ant'o oft'e trov'as en ili'a'j komunik'aĵ'o'j, kvankam ne'perfekt'a'j, konfirm'o'n pri la grand'a'j ver'aĵ'o'j, instru'at'a'j de la Super'a'j Spirit'o'j.

Ili'a karakter'o el'montr'iĝ'as per ili'a parol'o. Ĉiu Spirit'o, el'las'ant'a en si'a'j komunik'aĵ'o'j mal'bon'a'n pens'o'n, pov'as est'i klas'ig'it'a en la tri'a'n ord'o'n; sekv'e, ĉia mal'bon'a pens'o, inspir'at'a al ni, ven'as de iu Spirit'o de tiu ord'o.

Ili vid'as la feliĉ'o'n de la bon'ul'o'j, kaj tio est'as por ili sen'ĉes'a turment'o, ĉar ili sufer'as ĉi'a'j'n ĉagren'o'j'n, kiu'j'n envi'o kaj ĵaluz'o pov'as nask'i.

Ili konserv'as la memor'o'n kaj percept'o'n de la sufer'o'j de si'a en'korp'a viv'o, kaj tiu impres'o est'as oft'e pli pen'ig'a ol la real'a. Ili ver'e sufer'as, ne nur pro la mal'bon'o'j, kiu'j'n ili spert'is, sed ankaŭ pro tiu'j, kiu'j'n ili kaŭz'is al ali'a'j person'o'j; kaj, ĉar tiu sufer'ad'o est'as long'e'daŭr'a, ili tial kred'as ĝi'n sen'fin'a; Di'o, por pun'i ili'n, vol'as, ke ili tiel supoz'u.

102. Dek'a klas'o. — Ne'pur'a'j Spirit'o'j — Tiu'j est'as inklin'a'j al mal'bon'o kaj el tio far'as la objekt'o'n de si'a'j okup'o'j. Kiel Spirit'o'j, ili don'as perfid'a'j'n konsil'o'j'n, blov'as mal'pac'o'n kaj mal'fid'o'n, kaj sur'met'as ĉi'a'j'n mask'o'j'n por tromp'i. Ili al'kroĉ'iĝ'as al ĉiu'j karakter'o'j sufiĉ'e mal'fort'a'j por ced'i al ili'a'j sugest'o'j, cel'ant'e ties ruin'iĝ'o'n; ili ĝoj'as mal'rapid'ig'ant'e la progres'o'n de tiu'j mal'fort'ul'o'j, tio est'as, ig'ant'e tiu'j'n ĉi fal'i sub la tra'viv'at'a'j prov'o'j.

Est'as simpl'e ek'kon'i la ne'pur'a'j'n Spirit'o'j'n per la parol'o de ili'a'j komunik'aĵ'o'j; la trivial'ec'o kaj la mal'delikat'ec'o de la esprim'o'j, ĉe la Spirit'o'j kiel ĉe la hom'o'j, est'as ĉiam sign'o de moral'a, krom ankaŭ intelekt'a mal'super'ec'o. Ili'a'j komunik'aĵ'o'j el'montr'as la mal'nobl'ec'o'n de ili'a'j inklin'o'j, kaj, se ili intenc'as ni'n tromp'i, uz'ant'e saĝ'a'n parol'o'n, ili fin'e el'perfid'as ties origin'o'n, ĉar ili ne pov'as ten'ad'i la fars'o'n long'a'temp'e.

Iu'j popol'o'j far'is el ili malic'a'j'n di'o'j'n; ali'a'j ili'n nom'as demon'o'j, mal'bon'a'j geni'o'j kaj Spirit'o'j de mal'bon'o.

La viv'ant'a'j est'ul'o'j, kiu'j'n ili, kiam en'karn'iĝ'int'a'j, anim'as, est'as inklin'a'j al ĉi'a'j mal'virt'o'j, kiu'j nask'as la mal'ŝat'ind'a'j'n kaj mal'nobl'ig'a'j'n pasi'o'j'n: volupt'am'o'n, kruel'ec'o'n, fripon'ec'o'n, hipokrit'ec'o'n, avid'ec'o'n, hont'ind'a'n avar'ec'o'n. Tiu'j hom'o'j praktik'as mal'bon'o'n por simpl'a plezur'o, plej oft'e sen ia motiv'o, kaj, pro mal'am'o al bon'o, ili preskaŭ ĉiam elekt'as si'a'j'n viktim'o'j'n en la rond'o de honest'ul'o'j. Ili est'as mal'feliĉ'eg'o'j por la hom'ar'o, kia ajn ili'a soci'a pozici'o, kaj ili'a supr'aĵ'a lak'o el civiliz'it'ec'o ne ŝirm'as ili'n kontraŭ hont'o kaj mal'honor'o.

103. Naŭ'a klas'o. — Frivol'a'j Spirit'o'j — Tiu'j est'as ne'kler'a'j, ŝerc'tromp'em'a'j, ne'konsekvenc'a'j kaj mok'em'a'j. Ili en'miks'iĝ'as en ĉio'n, ĉio'n respond'as, tut'e ne atent'ant'e la ver'o'n. Ili plezur'as kaŭz'ant'e ne'grav'a'j'n ĉagren'o'j'n kaj ne'grand'a'j'n ĝoj'o'j'n, nask'ant'e ĉikan'o'j'n, ŝerc'e konduk'ant'e en erar'o'n per tromp'o'j kaj petol'aĵ'o'j.

Al ĉi tiu klas'o aparten'as la Spirit'o'j vulgar'e kon'at'a'j kiel gaj'petol'ul'o'j, gnom'o'j kaj kobold'o'j. Ili star'as sub la de'pend'o de la Super'a'j Spirit'o'j, kiu'j ili'n uz'as, kiel ni ni'a'j'n serv'ist'o'j'n.

En la komunik'iĝ'o'j kun la hom'o'j, ili'a parol'o est'as, ia'foj'e, sprit'a kaj ŝerc'a, sed preskaŭ ĉiam supr'aĵ'a; ili profit'as la mani'o'j'n kaj la rid'ind'a'n flank'o'n de la person'o'j, por tiu'j'n relief'ig'i mord'e kaj sarkasm'e. Se ili al'pren'as supoz'a'j'n nom'o'j'n, tio'n ili plej oft'e far'as pli por amuz'o ol pro malic'o.

104. Ok'a klas'o — Pseŭdo-Kler'a'j Spirit'o'j — Tiu'j hav'as vast'a'n sci'o'n, sed ili vant'e kred'as, ke ili sci'as pli, ol kiom real'e. Far'int'e kelk'a'j'n progres'o'j'n, el divers'a'j vid'punkt'o'j, ili ŝajn'ig'as, en si'a parol'o, i'a'n serioz'ec'o'n, kiu pov'as tromp'i ni'n pri ili'a'j kapabl'o'j kaj kon'o'j; sed tio plej oft'e est'as neni'o krom re'bild'o de la antaŭ'juĝ'o'j kaj sistem'a'j ide'o'j de ili'a sur'ter'a viv'ad'o; ĝi est'as ia miks'aĵ'o el kelk'a'j ver'aĵ'o'j kun plej absurd'a'j erar'o'j, kie tra'vid'iĝ'as tro'mem'fid'o, fier'o, ĵaluz'o kaj obstin'ec'o, de kiu'j ili ankoraŭ ne pov'is si'n liber'ig'i.

105. Sep'a klas'o — Neŭtral'a'j Spirit'o'j — Tiu'j ne est'as sufiĉ'e bon'a'j por far'i bon'o'n, nek sufiĉ'e mal'bon'a'j por far'i mal'bon'o'n; ili klin'iĝ'as tiel al unu kiel al la du'a flank'o, kaj ne alt'iĝ'as super la vulgar'a'n kondiĉ'o'n de la hom'ar'o, ĉu moral'e, ĉu intelekt'e. Ili sent'as si'n al'lig'it'a'j al la afer'o'j de la mond'o, kies banal'a'j'n ĝoj'o'j'n ili re'sopir'as.

106. Ses'a klas'o — Frap'ant'a'j Kaj Mal'ord'ig'em'a'j Spirit'o'j — Ĉi tiu'j Spirit'o'j, ĝust'a'dir'e, ne form'as klas'o'n disting'iĝ'ant'a'n per person'a'j kvalit'o'j; ili pov'as aparten'i al iu ajn el la klas'o'j de la tri'a ord'o. Ili manifest'as si'a'n ĉe'est'o'n oft'e per sent'ebl'a'j kaj fizik'a'j efik'o'j, kia'j, ekzempl'e, frap'o'j, mov'ad'o kaj ne'normal'a de'lok'iĝ'o de solid'a'j korp'o'j, agit'ad'o de la aer'o ktp. Pli ol la ceter'a'j, ili montr'as al'lig'o'n al la materi'o, kaj ŝajn'as est'i la ag'ant'o'j de la ĉef'a'j ŝanĝ'o'j de la element'o'j de l’ ter'glob'o, per si'a efik'o sur la aer'o, la akv'o, la fajr'o, la mal'mol'a'j korp'o'j kaj la profund'aĵ'o'j de la Ter'o. Oni konstat'as, ke tiu'j fenomen'o'j ne de'ven'as de ia hazard'a kaj fizik'a kaŭz'o tiam, kiam tiu'j fakt'o'j hav'as intenc'a'n kaj inteligent'a'n karakter'o'n. Ĉiu'j Spirit'o'j kapabl'as okaz'ig'i tia'j'n fenomen'o'j'n, sed la Super'a'j Spirit'o'j ili'n ordinar'e komisi'as al la mal'super'a'j, pli taŭg'a'j por material'a'j ol por intelekt'a'j afer'o'j. Kiam la Super'a'j Spirit'o'j opini'as, ke tia'spec'a'j manifest'iĝ'o'j est'as util'a'j, ili uz'as tiu'j'n Spirit'o'j'n kiel si'a'j'n help'ant'o'j'n.

Du'a ord'o — Bon'a'j Spirit'o'j

107. Ĝeneral'a'j Karakter'o'j. — Reg'ad'o de la spirit'o super la materi'o, dezir'o al bon'o. Ili'a'j kvalit'o'j kaj ili'a kapabl'ec'o praktik'i bon'o'n rilat'as kun la ŝtup'o, kiu'n ili ating'is: unu'j posed'as sci'o'n, ali'a'j saĝ'o'n kaj bon'ec'o'n, kaj la plej progres'int'a'j hav'as kun'e la sci'o'n kaj la moral'a'j'n kvalit'o'j'n. Ĉat ili ankoraŭ ne tut'e sen'materi'iĝ'is, tial ili konserv'as pli aŭ mal'pli net'e, laŭ si'a rang'o, post'sign'o'j'n de la en'korp'a viv'o, el'montr'at'a'j'n ĉu per la parol'o, ĉu per la kutim'o'j, en kiu'j si'n trov'as eĉ kelk'a'j el ili'a'j mani'o'j; ali'e, ili est'us Spirit'o'j perfekt'a'j.

Ili kompren'as Di'o'n kaj la sen'fin'o'n, kaj jam ĝu'as la feliĉ'o'n de la bon'ul'o'j. Ili est'as feliĉ'a'j pro la bon'o, kiu'n ili far'as, kaj pro la mal'bon'o, kiu'n ili antaŭ'halt'ig'as. La am'o, ili'n kun'ig'ant'a, est'as por ili font'o de dolĉ'eg'a feliĉ'o, kiu'n ne ombr'as envi'o, konscienc'o'riproĉ'o'j aŭ iu el la mal'nobl'a'j pasi'o'j, turment'ant'a'j la ne'perfekt'a'j'n Spirit'o'j'n; tamen ili ĉiu'j ankoraŭ dev'as el'port'i prov'o'j'n, por ating'i la absolut'a'n perfekt'ec'o'n.

Kiel Spirit'o'j, ili inspir'as bon'a'j'n pens'o'j'n, de'turn'as la hom'o'j'n for de la mal'bon'o-voj'o, protekt'as, kiam sur la Ter'o, la hom'o'j'n, kiu'j ind'as ili'a'n protekt'o'n, kaj nul'ig'as la influ'o'n de la ne'perfekt'a'j Spirit'o'j sur la person'o'j'n, al kiu'j tia influ'o ne plaĉ'as.

La hom'o'j, en kiu'j'n ili est'as en'karn'iĝ'int'a'j, est'as bon'a'j kaj kor'favor'a'j kontraŭ si'a'j simil'ul'o'j; ili neniam en'las'as en si'a'n kor'o'n mal'am'o'n, re'sent'o'n, envi'o'n aŭ ĵaluz'o'n, kaj far'as bon'o'n pro am'o al bon'o.

Al ĉi tiu ord'o aparten'as la Spirit'o'j, nom'at'a'j de la vulgar'a'j kred'o'j bon'a'j geni'o'j, protekt'ant'a'j geni'o'j kaj Spirit'o'j de bon'o. Dum la temp'o'j de superstiĉ'o'j kaj ne'kler'ec'o, oni rigard'ad'is ili'n kiel bon'far'ant'a'j'n di'o'j'n.

Ni pov'as dis'divid'i ili'n laŭ kvar ĉef'a'j grup'o'j: 108. Kvin'a klas'o. — Bon'far'em'a'j Spirit'o'j — Ili'a super'star'a kvalit'o est'as bon'ec'o; ili volont'e komplez'as kaj protekt'as la hom'o'j'n, sed ili'a sci'o est'as ne'vast'a: ili'a progres'o far'iĝ'is pli en la moral'a ol en la intelekt'a direkt'o.

109. Kvar'a klas'o. — Erudici'a'j Spirit'o'j — Kio disting'as ili'n, tio est'as special'e la ampleks'o de ili'a'j kon'o'j.

Ili okup'iĝ'as mal'pli pri la moral'a'j ol pri la scienc'a'j demand'o'j, por kiu'j ili hav'as pli grand'a'n kapabl'ec'o'n; sed ili rigard'as la scienc'o'n nur el la vid'punkt'o de ĝi'a util'ec'o, ne en'ŝov'ant'e en ĝi'n la pasi'o'j'n, propr'a'j'n al la ne'perfekt'a'j Spirit'o'j.

110. Tri'a klas'o — Kler'a'j Spirit'o'j — Plej alt'a'j moral'a'j kvalit'o'j form'as ili'a'n disting'a'n karakter'o'n. Ili ne posed'as sen'lim'a'j'n kon'o'j'n, sed intelekt'a'n kapabl'ec'o'n tia'n, ke ili far'as ĝust'a'n juĝ'o'n pri hom'o'j kaj afer'o'j.

111. Du'a klas'o — Super'a'j Spirit'o'j — Tiu'j kun'ig'as kun sci'o saĝ'o'n kaj bon'ec'o'n. Ili'a parol'o el'spir'as nur kor'favor'o'n; ĝi est'as ĉiam dign'a, alt'a kaj, oft'e, super'bel'a; ĝi'a super'ec'o far'as ili'n, pli ol la ceter'a'j'n, kapabl'a'j don'i al ni tre ĝust'a'j'n kon'o'j'n pri la afer'o'j de l’ sen'korp'a mond'o, en la lim'o'j de tio, kio'n al la hom'o est'as don'it'e sci'i. Ili volont'e komunik'iĝ'as kun la hom'o'j, kiu'j sincer'e serĉ'as la ver'o'n kaj kies anim'o est'as sufiĉ'e liber'ig'it'a el la ter'a'j lig'il'o'j por kompren'i la ver'o'n; sed ili for'iĝ'as de tiu'j, instig'at'a'j nur de sci'vol'em'o, aŭ kiu'j, sub la influ'o de la materi'o, si'n de'turn'as de la praktik'ad'o de bon'o. Kiam, escept'e, ili en'karn'iĝ'as sur la Ter'o, tiam ili ven'as plen'um'i i'a'n progres'o'misi'o'n, kaj prezent'as al ni la tip'o'n de perfekt'ec'o, kia'n la hom'ar'o pov'as aspir'i sur ĉi tiu planed'o.

Unu'a ord'o — Pur'a'j Spirit'o'j

112. Ĝeneral'a'j Karakter'o'j. — Neni'a influ'o de la materi'o sur la spirit'o'n. Intelekt'a super'ec'o, kun absolut'a moral'ec'o, kompar'e kun la Spirit'o'j de la ceter'a'j ord'o'j.

113. Unu'a klas'o — Klas'o Unik'a — Ili ir'is ĉiu'j'n ŝtup'o'j'n de la hierarki'o kaj sen'iĝ'is je ĉiu'j ne'pur'aĵ'o'j de la materi'o. Ating'int'e la perfekt'ec'o'n ebl'a'n al iu kre'it'o, ili jam ne dev'as spert'i prov'o'j'n kaj sufer'o'j'n. Ne dev'ant'e re'en'karn'iĝ'i en pere'em'a'j'n korp'o'j'n, ili viv'as la etern'a'n viv'o'n en la sin'o de Di'o. Ili ĝu'as ne'difekt'ebl'a'n feliĉ'o'n, ĉar ili'n jam ne turment'as bezon'o'j kaj altern'aĵ'o'j de la material'a viv'o; sed tiu feliĉ'o ne est'as la ĝu'ad'o de ia monoton'a sen'far'ec'o, tra'viv'at'a ĉe etern'a rigard'ad'o. Ili est'as la komisi'it'o'j kaj adjutant'o'j de Di'o, kies ordon'o'j'n ili plen'um'as, por la ten'ad'o de la univers'a harmoni'o. Ili reĝ'as super ĉiu'j Spirit'o'j mal'super'a'j ol ili, help'as ties perfekt'iĝ'o'n kaj difin'as ili'a'j'n komisi'o'j'n. Sub'ten'i la hom'o'j'n ĉe ties dolor'o'j, admon'i ili'n al bon'o aŭ al pag'o de la erar'o'j, kiu'j mal'proksim'ig'as la hom'o'j'n for de la super'eg'a feliĉ'o — est'as por la pur'a'j Spirit'o'j dolĉ'eg'a okup'o. Ili est'as kon'at'a'j, ia'foj'e, kiel anĝel'o'j, ĉef'anĝel'o'j aŭ seraf'o'j.

La hom'o'j pov'as komunik'iĝ'i kun ili, sed tro'mem'fid'a est'us tiu, kiu vol'us ili'n ĉiam hav'i al si'a dispon'o.

Progres'ad'o de la Spirit'o'j

114. Ĉu la Spirit'o'j est'as bon'a'j aŭ mal'bon'a'j per si'a natur'o mem, aŭ ĉu ili mem pli'bon'iĝ'as?

“La Spirit'o'j per si mem pli'bon'iĝ'as, kaj tiel ili pas'as de mal'super'a ord'o al la sekv'ant'a super'a ord'o.”

115. Ĉu el la Spirit'o'j kelk'a'j est'as kre'it'a'j bon'a'j kaj ali'a'j, mal'bon'a'j?

“Di'o kre'is ĉiu'j'n Spirit'o'j'n simpl'a'j kaj sen'sci'a'j. Al ĉiu el ili Di'o don'is misi'o'n, por ke ĉiu Spirit'o si'n instru'u kaj iom post iom ating'u la perfekt'ec'o'n per kon'ad'o de ver'o, kaj por proksim'ig'i ĉiu'j'n al Li. La etern'a kaj sen'ŝanĝ'a feliĉ'o konsist'as en tiu perfekt'ec'o. La Spirit'o'j akir'as tiu'j'n kon'o'j'n tra'pas'ant'e la prov'o'j'n, kiu'j'n Di'o trud'as al ili; unu'j akcept'as tiu'j'n prov'o'j'n obe'em'e, kaj tiel ili pli rapid'e ven'as al la ekstrem'aĵ'o de si'a destin'o; sed ali'a'j tra'viv'as si'a'j'n prov'o'j'n nur murmur'ant'e, kaj tial, pro si'a kulp'o mem, ili rest'as mal'proksim'a'j de la perfekt'ec'o kaj de la promes'it'a feliĉ'o.”

— Laŭ tio, ŝajn'as, ke, ĉe si'a origin'o, la Spirit'o'j est'as kiel la infan'o'j, sen'sci'a'j kaj ne'spert'a'j, sed kiu'j, iom post iom, ek'hav'as la al ili mank'ant'a'j'n kon'o'j'n, tra la si'n'sekv'a'j faz'o'j de la viv'o; ĉu ne?

“Jes, la kompar'o est'as ĝust'a; ribel'em'a infan'o rest'as ne'kler'a kaj ne'perfekt'a; ĝi hav'ig'as al si pli aŭ mal'pli da profit'o laŭ si'a obe'em'o; sed la viv'o de la hom'o hav'as fin'o'n, kaj tiu de la Spirit'o'j daŭr'as plu ĝis la sen'fin'o.”

“Ne; ĉiu'j est'os fin'e perfekt'a'j; ili ŝanĝ'iĝ'as, sed tiu ŝanĝ'iĝ'o postul'as temp'o'n, ĉar, kiel ni jam dir'is, just'a kaj kompat'em'a patr'o ne pov'as etern'e ten'ad'i si'a'j'n fil'o'j'n en ekzil'ej'o. Ĉu vi vol'us do, ke Di'o, tiel grand'a, tiel bon'a, tiel just'a, est'u pli mal'bon'a ol la hom'o'j?”

117. Ĉu de'pend'as de la Spirit'o'j akcel'i si'a'j'n progres'o'j'n al la perfekt'ec'o?

“Cert'e; ili ating'as la perfekt'ec'o'n en pli aŭ mal'pli da temp'o, laŭ si'a dezir'o kaj sub'met'iĝ'o al la vol'o de Di'o.

“Ne; laŭ'mezur'e kiel ili antaŭ'e'n'ir'as, ili kompren'as tio'n, kio ten'ad'is ili'n mal'proksim'a'j de la perfekt'ec'o. Kiam iu Spirit'o fin'as unu prov'o'n, li posed'as la sci'o'n, kiu'n li ĉerp'is el ĝi, kaj li tiu'n neniam forges'as. Ebl'e li rest'as sur la sam'a lok'o, sed li neniam retro'paŝ'as.”

119. Ĉu Di'o ne pov'us evit'ig'i al la Spirit'o'j la prov'o'j'n, kiu'j'n ili dev'as spert'i, por ating'i la unu'a'n ord'o'n?

“Se la Spirit'o'j est'us kre'it'a'j perfekt'a'j, ili do ne hav'us merit'o'n, por ĝu'i la bon'aĵ'o'j'n de tiu perfekt'ec'o. Kie est'us la merit'o sen klopod'o? Ceter'e, la mal'egal'ec'o, ekzist'ant'a inter ili, est'as neces'a al ili'a'j person'ec'o'j; kaj la misi'o, kiu'n ili plen'um'as ĉe tiu'j mal'sam'a'j grad'o'j, trov'iĝ'as en la projekt'o'j de la Providenc'o por la univers'a harmoni'o.”

Ĉar, en la soci'a viv'o, ĉiu'j hom'o'j pov'as ating'i la unu'a'j'n pozici'o'j'n, tial oni dev'us ankaŭ demand'i, kial la reg'ant'o de iu land'o ne far'as general'o'j'n el ĉiu'j si'a'j soldat'o'j; kial la sub'ord'a'j ofic'ist'o'j ne est'as mastr'o'j; kial ne est'as majstr'o'j ĉiu'j lern'ant'o'j. Nu, est'as jen'a diferenc'o inter la soci'a kaj la spirit'a viv'o: la unu'a est'as lim'ig'it'a kaj ne ĉiam temp'o'n, por ke iu tra'ir'u ĉiu'j'n rang'o'j'n; la du'a est'as kaj don'as al ĉiu la ebl'o'n supr'e'n'ir'i ĝis la super'eg'a rang'o.

103 hav'ig'as sen'lim'a 120. Ĉu ĉiu'j Spirit'o'j tra'pas'as la el'prov'o'n de mal'bon'o por ating'i bon'o'n?

121. Kial iu'j Spirit'o'j sekv'is la voj'o'n de bon'o kaj ali'a'j tiu'n de mal'bon'o?

“Ĉu ili ne hav'as liber'a'n vol'o'n? Di'o ne kre'is mal'bon'a'j'n Spirit'o'j'n; Li form'is ili'n simpl'a'j kaj sen'sci'a'j, tio est'as, kapabl'a'j tiel por bon'o, kiel por mal'bon'o; tiu'j, kiu'j est'as mal'bon'a'j, far'iĝ'as tia'j laŭ si'a vol'o mem.”

122. Kiel la Spirit'o'j, ĉe si'a komenc'o, tiam, kiam ili ne hav'as konsci'o'n pri si mem, pov'as liber'e elekt'i inter bon'o kaj mal'bon'o? Ĉu ekzist'as ĉe ili ia princip'o, ia inklin'o, ili'n pel'ant'a sur la unu'a'n aŭ sur la du'a'n el tiu'j voj'o'j?

“La liber'a vol'o el'volv'iĝ'as proporci'e kiel la Spirit'o ek'hav'as konsci'o'n pri si mem. Li'a liber'ec'o mal'aper'us, se por tia elekt'o li'n instig'us iu kaŭz'o ne'de'pend'a de li'a vol'o.

La kaŭz'o ne trov'iĝ'as en la Spirit'o mem, sed ekster li, tio est'as, en la influ'o'j, al kiu'j li ced'as per si'a liber'a vol'o. Jen la grand'a figur'o pri la fal'o de la hom'o kaj pri la origin'a pek'o; unu'j ced'is al la tent'o, ali'a'j ĝi'n kontraŭ'star'is.”

“El la ne'perfekt'a'j Spirit'o'j, kiu'j prov'as ek'posed'i li'n kaj li'n sub'ig'i, kaj kiu'j sent'as plezur'o'n li'n fal'ig'ant'e. Tiu'j'n oni ek'pens'is reprezent'i per la figur'o de Satan'o.”

“Tia influ'o akompan'as li'n dum li'a viv'o de Spirit'o, ĝis li ating'os tia'n potenc'o'n super si mem, ke la mal'bon'a'j rezign'as li'n persekut'i.”

123. Kial Di'o permes'is, ke la Spirit'o'j pov'u sekv'i la voj'o'n de mal'bon'o?

“Kiel tro kuraĝ'a'j vi est'as, ke vi pet'as de Di'o kontent'ig'o'n pri Li'a'j ag'o'j! Ĉu vi kapabl'as penetr'i Li'a'j'n intenc'o'j'n? Tamen al vi mem vi pov'as dir'i: la saĝ'ec'o de Di'o kuŝ'as en la elekt'o'liber'ec'o, kiu'n Li las'as al ĉiu Spirit'o, ĉar ĉiu hav'as la merit'o'n el si'a'j far'o'j.”

124. Ĉar ekzist'as Spirit'o'j, de la komenc'o paŝ'ant'a'j sur la voj'o de absolut'a bon'o, kaj ali'a'j sur tiu de absolut'a mal'bon'o, ĉu tial sen'dub'e ekzist'as mez'a'j grad'o'j inter tiu'j du ekstrem'o'j?

125. Ĉu la Spirit'o'j, sekv'int'a'j la voj'o'n de mal'bon'o, pov'os ating'i la sam'a'n grad'o'n da super'ec'o, kiel la ceter'a'j?

Kiel etern'a'j'n temp'o'j'n ni kompren'u la ide'o'n, kiu'n la mal'super'a'j Spirit'o'j far'as pri la ĉiam'daŭr'ec'o de si'a'j sufer'o'j, ĉar ties fin'o'n ne est'as al ili don'it'e antaŭ'vid'i kaj tiu ide'o re'nov'iĝ'as ĉe ĉiu'j prov'o'j, ĉe kiu'j ili fal'as.

126. Ĉu la Spirit'o'j, ven'int'a'j al la super'eg'a grad'o, post kiam ili tra'pas'is la mal'bon'o'n, hav'as, en la okul'o'j de Di'o, mal'pli da merit'o ol la ceter'a'j?

“Di'o rigard'as la devi'int'o'j'n per sam'a'j okul'o'j kaj am'as ĉiu'j'n per sam'a kor'o. Tiu'j est'is nom'at'a'j mal'bon'a'j, ĉar ili fal'is: antaŭ ol fal'i, ili est'is nur simpl'a'j.”

“Ili est'as kre'at'a'j egal'a'j, sed, ĉar ili ne sci'as, el kie ili ven'as, est'as neces'e, ke la liber'a vol'o ag'u. Ili progres'as pli aŭ mal'pli rapid'e, tiel pri intelekt'o, kiel pri moral'ec'o.”

La Spirit'o'j, de la komenc'o sekv'ant'a'j la voj'o'n de bon'o, ne est'as, pro tio, nepr'e perfekt'a'j; se ili ne hav'as mal'bon'a'j'n inklin'o'j'n, tio ne sekv'ig'as, ke ili ne bezon'as ricev'i spert'o'n kaj kon'o'j'n neces'a'j'n al la perfekt'ec'o. Ni pov'as kompar'i ili'n al infan'o'j, kiu'j, kia ajn est'as la bon'ec'o de ili'a'j natur'a'j instinkt'o'j, dev'as el'volv'iĝ'i, instru'iĝ'i, kaj ne ir'as abrupt'e de infan'ec'o al matur'ec'o; sed, sam'e kiel ekzist'as iu'j bon'a'j kaj ali'a'j mal'bon'a'j hom'o'j ek'de si'a infan'ec'o, tiel ankaŭ ekzist'as bon'a'j kaj mal'bon'a'j Spirit'o'j ek'de si'a komenc'o; sed est'as esenc'a diferenc'o, nom'e, ke infan'o hav'as tut'e form'it'a'j'n instinkt'o'j'n, kaj la Spirit'o, dum si'a form'ad'o, est'as nek bon'a, nek mal'bon'a; li hav'as ĉi'a'j'n inklin'o'j'n kaj elekt'as unu aŭ ali'a'n direkt'o'n, laŭ si'a liber'a vol'o.

Anĝel'o'j kaj demon'o'j

128. Ĉu la est'ul'o'j, kiu'j'n ni nom'as anĝel'o'j, ĉef'anĝel'o'j kaj seraf'o'j, form'as apart'a'n kategori'o'n, kun natur'o mal'sam'a ol tiu de la ceter'a'j Spirit'o'j?

“Ne; ili est'as pur'a'j Spirit'o'j: tiu'j plej alt'e star'ant'a'j en la hierarki'o, hav'ant'a'j ĉi'a'j'n perfekt'aĵ'o'j'n.”

La vort'o anĝel'o nask'as en ni ordinar'e la ide'o'n pri moral'a perfekt'ec'o; tamen ĝi oft'e est'as uz'at'a ankaŭ por difin'i ĉiu'j'n bon'a'j'n kaj mal'bon'a'j'n est'ul'o'j'n, viv'ant'a'j'n ekster la hom'ar'o. Oni dir'as ekzempl'e: la bon'a kaj la mal'bon'a anĝel'o, la anĝel'o de lum'o kaj la anĝel'o de mal'lum'o; en ĉi tiu okaz'o ĝi est'as sinonim'o de Spirit'o aŭ geni'o. Ĉi tie ni uz'as tiu'n vort'o'n laŭ ties bon'a senc'o.

“Jes; sed, kiel ni jam dir'is, iu'j akcept'is si'a'n misi'o'n ne murmur'ant'e kaj ven'is pli rapid'e al la perfekt'ec'o; ali'a'j uz'ad'is pli aŭ mal'pli long'a'n temp'o'n por ĝi'n ating'i.”

130. Se est'as erar'a la opini'o, akcept'ant'a, ke iu'j est'ul'o'j est'as kre'at'a'j perfekt'a'j kaj super'a'j ol ĉiu'j ceter'a'j, kiel ni klar'ig'u, ke ĝi trov'iĝ'as en la tradici'o de preskaŭ ĉiu'j popol'o'j?

“Sci'u, ke vi'a mond'o ne ekzist'as ek'de la tut'a etern'o, kaj ke, long'a'n temp'o'n antaŭ ol ĝi ekzist'is, mult'e da Spirit'o'j est'is jam ating'int'a'j la perfekt'ec'o'n; tial, la hom'o'j kred'is, ke tiu Spirit'o'j est'is ĉiam tia'j.”

“Se ili ekzist'us, ili est'us kre'it'o'j de Di'o; nu, ĉu Di'o est'us bon'a kaj just'a, se Li kre'us est'ul'o'j'n, kiu'j est'u mal'feliĉ'a'j, etern'e inklin'a'j al mal'bon'o? Se ekzist'as demon'o'j, ili loĝ'as vi'a'n mal'super'a'n planed'o'n kaj ali'a'j'n simil'a'j'n; neniu'j ali'a'j ol la hipokrit'ul'o'j far'as el Di'o just'a mal'bon'a'n kaj venĝ'em'a'n Di'o'n, kaj pens'as, ke ili plaĉ'as al Li per la abomen'aĵ'o'j, kiu'j'n ili far'as en Li'a nom'o.”

Nur laŭ si'a hodiaŭ'a senc'o la vort'o demon'o'j kun'tren'as la ide'o'n de mal'bon'a'j Spirit'o'j, ĉar la grek'a vort'o daimon, de kiu tiu ven'is signif'as geni'o, intelekt'o, kaj est'is uz'at'a por sen'korp'a'j est'ul'o'j, indiferent'e ĉu bon'a'j aŭ mal'bon'a'j.

La vort'o “demon'o'j”, laŭ si'a vulgar'a senc'o, pens'ig'as pri esenc'e malic'a'j est'ul'o'j, kiu'j est'us, kiel ĉiu'j, kre'it'o'j de Di'o; nu, Di'o, super'eg'e just'a kaj bon'a, ne pov'us kre'i est'ul'o'j'n natur'e em'a'j'n al mal'bon'o kaj kondamn'it'a'j'n por etern'e. Se ili ne est'us kre'it'o'j de Di'o, aŭ ili do ekzist'us, kiel Li, ek'de la tut'a etern'a temp'o, aŭ ekzist'us plur'a'j reg'ant'a'j potenc'o'j.

La unu'a kondiĉ'o de iu ajn doktrin'o est'as ĝi'a logik'ec'o; nu, la doktrin'o pri la demon'o'j, en si'a absolut'a senc'o, est'as fals'a pro tiu esenc'a baz'o. Ke, laŭ si'a kred'o, la ne'progres'int'a'j popol'o'j, ne kon'ant'e la atribut'o'j'n de Di'o, konsent'as la ekzist'o'n de malic'a'j di'o'j kaj ankaŭ tiu'n de la demon'o'j, oni kompren'as; sed la hom'o, kiu konsider'as bon'ec'o'n la plej alt'a atribut'o de Di'o, est'as nepr'e ne'logik'a kaj si'n'kontraŭ'a, akcept'ant'e, ke Di'o kre'is est'ul'o'j'n, si'n dediĉ'ant'a'j'n al mal'bon'o kaj destin'it'a'j'n ĝi'n ĉiam farad'i, ĉar tio est'as ne'i la bon'ec'o'n de l’ Plej'supr'a. La adept'o'j de la kred'o je demon'o'j si'n apog'as sur la vort'o'j de la Krist'o; ne mi mal'akcept'us la aŭtoritat'ec'o'n de li'a instru'ad'o, kiu'n mi dezir'us vid'i pli en la kor'o, ol sur la lip'o'j de la hom'o'j; sed, ĉu ili est'as cert'a'j pri la senc'o, laŭ kiu Jesuo uz'ad'is la vort'o'n demon'o? Ĉu oni sci'as, ke la alegori'a form'o est'is unu el la disting'ig'a'j ec'o'j de li'a parol'o? Ĉu ĉio'n, kio'n en'ten'as la Evangeli'o, oni pren'u laŭ'liter'e? Sufiĉ'as al ni, kiel pruv'o, jen'a pec'o: kaj “Tuj post la aflikt'o de tiu'j tag'o'j la sun'o mal'lum'iĝ'os, la lun'o ne don'os si'a'n lum'o'n, kaj la stel'o'j fal'os el la ĉiel'o, kaj la potenc'o'j de la ĉiel'o ŝancel'iĝ'os. Ver'e mi dir'as al vi: ĉi tiu generaci'o ne for'pas'os, ĝis ĉio tio plen'um'iĝ'os.” (9) Ĉu ni ne vid'is la form'o'n de la bibli'a tekst'o kontraŭ'dir'it'a de la scienc'o, koncern'e la mond'kre'ad'o'n kaj la mov'o'n de la Ter'o? Ĉu ne okaz'us io sam'a al cert'a'j metafor'o'j, uz'at'a'j de la Krist'o, kiu dev'is parol'i laŭ la temp'o kaj lok'o'j? La Krist'o ne pov'us konsci'e dir'i ne'ver'aĵ'o'n; sekv'e, se en li'a parol'o est'as esprim'o'j ŝajn'e ne'akord'a'j kun la raci'o, ni do ili'n aŭ ne kompren'as aŭ ne'ĝust'e interpret'as.

La hom'o'j ag'is rilat'e al la demon'o'j sam'e, kiel rilat'e al la anĝel'o'j; kiel la hom'o'j kred'is, ek'de la tut'a etern'o, je perfekt'a'j est'ul'o'j, tiel ankaŭ ili pren'is la mal'super'a'j'n Spirit'o'j'n por est'ul'o'j etern'e mal'bon'a'j. Kiel demon'o'j'n oni dev'as do kompren'i la ne'pur'a'j'n Spirit'o'j'n, el kiu'j mult'a'j valor'as ne pli ol tiu'j ĝust'a'dir'e tiel nom'at'a'j, tamen kun la diferenc'o, ke tia stat'o est'as por la ne'pur'a'j Spirit'o'j nur pas'em'a. Tiu'j ĉi est'as ne'perfekt'a'j Spirit'o'j, murmur'ant'a'j kontraŭ si'a'j prov'o'j kaj, pro tio, al ili sub'met'it'a'j por pli da temp'o; sed, si'a'vic'e, ili ating'os la cel'o'n, kiam ili tio'n dezir'os. Oni pov'us do akcept'i la vort'o'n demon'o laŭ ĉi tiu lim'ig'it'a senc'o; sed, kiel hodiaŭ kompren'at'a, ĝi pov'us konduk'i en erar'o'n, ĉar tiel oni kred'us la ekzist'o'n de est'ul'o'j kre'it'a'j special'e por mal'bon'o.

Satan'o est'as evident'e la person'ig'o de mal'bon'o sub alegori'a form'o, ĉar oni ne pov'as konsent'i mal'bon'a'n est'ul'o'n, kiu batal'us, potenc'o kontraŭ potenc'o, kontraŭ Di'o, kaj kies sol'a okup'o est'us spit'e mal'help'i al la Di'a'j decid'o'j. Ĉar li bezon'as figur'o'j'n kaj imag'o'j'n, kiu'j li'n impres'u, tial la hom'o imag'is al si sen'korp'a'j'n est'ul'o'j'n kun materi'a form'o kaj atribut'o'j, kiu'j prezent'us ties bon'a'j'n kaj mal'bon'a'j'n kvalit'o'j'n.

Tial, la antikv'ul'o'j, dezir'ant'e person'ig'i la temp'o'n, pentr'is ĝi'n kiel mal'jun'ul'o'n kun falĉ'il'o kaj sabl'o'horloĝ'o; ĝi'n reprezent'i kiel jun'ul'o'n, est'us sen'senc'aĵ'o; sam'e okaz'as kun la alegori'o'j de Riĉ'ec'o, Ver'o k.a. La modern'ul'o'j reprezent'is la anĝel'o'j'n, aŭ pur'a'j'n Spirit'o'j'n, kiel dis'radi'ant'a'j'n figur'o'j'n, kun blank'a'j flug'il'o'j, emblem'o de pur'ec'o; Satan'o'n kun korn'o'j, ung'eg'o'j kaj la atribut'o'j de la best'a natur'o, emblem'o'j de la

mal'nobl'a'j pasi'o'j. La vulgar'ul'ar'o, kiu pren'as la afer'o'j'n laŭ'liter'e, vid'is en tiu'j emblem'o'j real'a'n individu'o'n, tiel sam'e, kiel oni iam vid'is Saturn'o'n en la alegori'o de la Temp'o.

Ĉapitr'o II

En'karn'iĝ'o De La Spirit'o'j

Cel'o de la en'karn'iĝ'o

“Di'o ordon'as en'karn'iĝ'o'n al la Spirit'o'j, por la cel'o ig'i ili'n ating'i la perfekt'ec'o'n; por unu'j ĝi est'as pun'o, por ali'a'j misi'o. Sed, por tiu perfekt'ec'o, la Spirit'o'j dev'as el'port'i ĉi'a'j'n sort'o'vic'o'j'n de en'korp'a ekzist'ad'o: jen, kie est'as la kulp'el'pag'o. En'karn'iĝ'o hav'as ankaŭ du'a'n cel'o'n: ig'i la Spirit'o'n est'i en tia'j kondiĉ'o'j, ke li plen'um'u si'a'n part'o'n en la Di'a verk'o; por tiu plen'um'ad'o li ek'pren'as, sur ĉiu planed'o, vest'o'n kor'form'a'n al la esenc'a materi'o de tiu planed'o; kaj tiel, sam'temp'e kiam li kun'help'as por la ĝeneral'a verk'o, li mem perfekt'iĝ'as.”

La ag'ad'o de la korp'hav'a'j est'ul'o'j est'as neces'a al la ir'ad'o de l’univers'o; sed Di'o, per Si'a saĝ'ec'o, vol'is, ke en tiu ag'ad'o mem ili trov'u rimed'o'n por progres'i kaj al'proksim'iĝ'i al Li. Tiel, laŭ mir'eg'ind'a leĝ'o de Li'a Providenc'o, ĉiu'j afer'o'j form'as tut'a'n sen'inter'romp'a'n ĉen'o'n kaj est'as inter si solidar'a'j en la Natur'o.

133. Ĉu la Spirit'o'j, ek'de si'a komenc'o ir'ant'a'j la voj'o'n de bon'o, bezon'as en'karn'iĝ'o'n?

“Ĉiu'j est'as kre'at'a'j simpl'a'j kaj sen'sci'a'j; ili instru'iĝ'as dum la batal'o'j kaj ĉagren'o'j de la en'korp'a viv'o. Di'o, kiu est'as just'a, ne pov'us far'i kelk'a'j'n feliĉ'a'j, sen sufer'o'j kaj labor'ad'o, kaj, sekv'e, sen merit'o'j.”

— Kia'n profit'o'n do tir'as la Spirit'o el tio, ke li sekv'is la voj'o'n de bon'o, se tia kondut'o ne ŝpar'as al li la sufer'o'j'n de la en'korp'a viv'o?

“Li al'ven'os pli rapid'e al la supr'o; ceter'e, la sufer'o'j dum la viv'o est'as oft'e rezult'o'j de la ne'perfekt'aĵ'o'j de la Spirit'o; ju mal'pli da ne'perfekt'aĵ'o'j li hav'as, des mal'pli grand'a'j est'as li'a'j turment'o'j; tiu, kiu ne est'as envi'em'a, ĵaluz'a, avar'a aŭ ambici'a, ne el'port'as la sekv'o'j'n de tiu'j mal'virt'o'j.”

Pri la anim'o

Antaŭ ol lig'iĝ'i al korp'o, la anim'o est'as unu el la intelekt'a'j est'ul'o'j, kiu'j loĝ'as la ne'vid'ebl'a'n mond'o'n kaj kiu'j sur'met'as moment'a'n karn'a'n en'volv'aĵ'o'n por si'n pur'ig'i kaj si'n instru'i.”

“Du'on'materi'a, tio est'as, mez'natur'a inter Spirit'o kaj korp'o. Tio est'as nepr'e neces'a, por ke ili pov'u si'n reciprok'e komunik'i. Ĝust'e per tiu lig'il'o la Spirit'o influ'as sur la materi'o'n, kaj kontraŭ'e.”

La hom'o konsist'as do el tri esenc'a'j part'o'j: 1-a: La korp'o, aŭ materi'a est'aĵ'o, best'o'j kaj anim'it'a de la sam'a viv'o'princip'o.

simil'a al tiu de la 2-a: La anim'o, en'karn'iĝ'int'a Spirit'o, kies loĝ'ej'o est'as la korp'o.

3-a: La mez'a princip'o, aŭ perispirit'o, du'on'materi'a substanc'o, serv'ant'a al la Spirit'o kiel unu'a en'volv'aĵ'o kaj lig'ant'a anim'o'n al korp'o. Tia'j est'as, en frukt'o, la ĝerm'o, la perisperm'o kaj la ŝel'o.

“Jes; tamen, tuj kiam la korp'o ĉes'as viv'i, la anim'o for'las'as ĝi'n. Antaŭ la nask'iĝ'o ankoraŭ ne est'as definitiv'a kun'iĝ'o de la anim'o kun la korp'o; sed, post kiam tiu kun'iĝ'o est'as far'it'a, la mort'o de la korp'o dis'ŝir'as la lig'il'o'j'n, kiu'j ĝi'n ten'as ĉe la anim'o, kaj ĉi tiu ĝi'n for'las'as.

La organ'a viv'o pov'as viv'ig'i sen'anim'a'n korp'o'n, sed la anim'o ne pov'as loĝ'i korp'o'n sen organ'a viv'o.”

“Sen'intelekt'a amas'o da karn'o, ĉio, kio'n vi vol'as, ke ĝi est'u, sed neniel hom'o.”

“Ne; la Spirit'o est'as ne'divid'ebl'a, kaj tial li ne pov'as anim'i sam'temp'e du hom'o'j'n”. (Vid'u, en la “Libr'o de la Medium'o'j”, la ĉapitr'o'n: Du'korp'ec'o kaj trans'figur'iĝ'o.) 138. Kia ni juĝ'u la opini'o'n de hom'o'j, kiu'j konsider'as la anim'o'n kiel la princip'o'n de la materi'a viv'o?

“Tio est'as demand'o pri vort'o'j; ni ne okup'iĝ'as pri tio: komenc'u kompren'ant'e vi'n reciprok'e.”

139. Iu'j Spirit'o'j, kaj, antaŭ ili, iu'j filozof'o'j, difin'is la anim'o'n: fajr'er'o, el'iĝ'int'a el la grand'a Tut'o; kial tia ne'akord'o?

“Est'as tie neni'a ne'akord'o; tio de'pend'as de la senc'o de vort'o'j. Kial vi ne hav'as unu vort'o'n por ĉiu ide'o?”

Kelk'a'j tiel nom'as la viv'o'princip'o'n, kaj, laŭ ĉi tiu signif'o, est'as ĝust'e dir'i, metafor'e, ke anim'o est'as ia fajr'er'o, el'iĝ'int'a el la grand'a Tut'o. Ĉi tiu'j last'a'j vort'o'j vid'ig'as la univers'a'n font'o'n de la viv'o'princip'o, el kiu ĉiu est'ul'o pren'as iu'n part'o'n kaj kiu re'ven'as al la fluid'mas'o post la mort'o.

Tia ide'o neniel for'puŝ'as tiu'n pri iu moral'a est'aĵ'o apart'a, ne'de'pend'a de la materi'o, konserv'ant'a si'a'n individu'ec'o'n. Ĝust'e tiu est'aĵ'o est'as ankaŭ nom'at'a anim'o, kaj, laŭ ĉi tiu signif'o, oni pov'as dir'i, ke anim'o est'as en'karn'iĝ'int'a Spirit'o. Don'ant'e pri la anim'o mal'sam'a'j'n difin'o'j'n, la Spirit'o'j parol'is laŭ la senc'o, kiu'n ili atribu'as al tiu vort'o, kaj laŭ la ter'a'j ide'o'j, de kiu'j ili est'is ankoraŭ influ'at'a'j. Tio est'as rezultat'o de la ne'sufiĉ'ec'o de la hom'a lingv'o, kiu ne posed'as unu vort'o'n por ĉiu ide'o; de tio ven'is grand'a nombr'o da erar'o'j kaj diskut'o'j: jen kial la Super'a'j Spirit'o'j dir'as, ke ni pen'u unu'e preciz'ig'i la signif'o'n de ni'a'j vort'o'j. (1) 140. Kio'n ni pens'u pri la teori'o, asert'ant'a, ke la anim'o est'as dis'divid'it'a en tiom da part'o'j, kiom da muskol'o'j, kaj ke tiel ĝi direkt'as ĉiu'n el la funkci'o'j de la korp'o?

“Tio ankoraŭ de'pend'as de la signif'o, laŭ kiu oni pren'as la vort'o'n anim'o ; se oni ĝi'n konsider'as kiel la viv'o'fluid'aĵ'o'n, tiu teori'o est'as ĝust'a; se kiel la en'karn'iĝ'int'a'n Spirit'o'n, oni erar'as. Ni dir'is, ke la Spirit'o est'as ne'divid'ebl'a; ĝi komunik'as mov'o'n al la organ'o'j per'e de la inter'a fluid'aĵ'o, tamen sen dis'er'iĝ'o.”

La anim'o ag'as per'e de la organ'o'j, kaj ĉi tiu'j funkci'as per la viv'o'fluid'aĵ'o, kiu si'n divid'as inter ili, pli abund'e ĉe tiu'j, kiu'j est'as la centr'o'j de mov'o'j. Sed tiu ĉi klar'ig'o ne pov'as konven'i al anim'o konsider'at'a kiel Spirit'o, kiu loĝ'as la korp'o'n dum la viv'o kaj kiu for'las'as la korp'o'n ĉe la mort'o.

141. Ĉu est'as io ver'a en la opini'o, ke la anim'o est'as ekster'a kaj ĉirkaŭ'as la korp'o'n?

“La anim'o ne est'as en'ten'at'a en la korp'o, kiel bird'o en kaĝ'o; ĝi dis'radi'as kaj si'n manifest'as ekster'e, kiel lum'o tra vitr'a glob'o, aŭ kiel son'o ĉirkaŭ son'a centr'o; nur laŭ ĉi tiu senc'o oni pov'as dir'i, ke la anim'o est'as ekster'a, sed, neniel, ia en'volv'aĵ'o de la korp'o. La anim'o posed'as du en'volv'aĵ'o'j'n, el kiu'j unu, subtil'a, mal'pez'a, kiu'n vi nom'as perispirit'o; la du'a, mal'delikat'a, materi'a, pez'a – la korp'o. La anim'o est'as la centr'o de tiu'j ĉi en'volv'aĵ'o'j, kiel ĝerm'o en la kern'o; tio'n ni jam dir'is.”

142. Kio'n pens'i pri tiu ali'a teori'o, laŭ kiu la anim'o ĉe la infan'o, iom post i'o'n komplet'iĝ'as en ĉiu faz'o de la viv'o?

“La Spirit'o est'as unu sol'a; ĝi est'as el'far'it'a tiel en la infan'o, kiel en la matur'a hom'o; kio el'volv'iĝ'as kaj far'iĝ'as komplet'a, tio est'as la organ'o'j aŭ il'o'j de la manifest'iĝ'o'j de la anim'o. Tio est'as ankaŭ pren'i la efik'o'n por la kaŭz'o.”

“Ne ĉiu'j est'as sufiĉ'e instru'it'a'j pri ĉi tiu tem'o; kelk'a'j ankoraŭ tro mal'mult'e progres'is, ke ili kompren'us abstrakt'a'j'n afer'o'j'n; ili est'as, kiel vi'a'j infan'o'j; ali'a'j est'as pseŭdo-kler'ul'o'j, pedant'e parol'ant'a'j por impon'i al la simpl'ul'o'j: io simil'a okaz'as inter la hom'o'j. Krom tio, la kler'a'j Spirit'o'j mem pov'as esprim'i si'a'n pens'o'n per vort'o'j, kiu'j, kvankam mal'sam'a'j, hav'as esenc'e egal'a'n valor'o'n, precip'e tiam, kiam tem'as pri afer'o'j, kiu'j'n vi'a lingv'o ne pov'as klar'e reprezent'i; tiam, ili bezon'as uz'i figur'o'j'n kaj kompar'o'j'n, kiu'j'n vi ebl'e pren'as erar'e por la real'o.”

“La univers'a'n princip'o'n de la viv'o kaj de la intelekt'o, kie nask'iĝ'as la individu'ec'o'j. Sed la hom'o'j, kiu'j uz'as tiu'j'n vort'o'j'n, oft'e ne si'n mem kompren'as. La vort'o anim'o est'as tiel elast'a, ke ĉiu pov'as ĝi'n interpret'i laŭ si'a bon'trov'o.

Oni jam ia'foj'e kred'is la Ter'o'n anim'hav'a; ni dev'as per tio kompren'i la ar'o'n de la si'n'don'a'j Spirit'o'j, kiu'j gvid'as vi'a'j'n ag'o'j'n sur la bon'a voj'o, kiam vi ili'n obe'as, kaj kiu'j est'as kvazaŭ vic'estr'o'j de Di'o ĉe vi'a planed'o.”

145. Mult'a'j antikv'a'j kaj modern'a'j filozof'o'j long'a'n temp'o'n diskut'ad'is pri la psikologi'a scienc'o: kial ili ne ating'is la ver'o'n?

“Tiu'j hom'o'j est'is la pionir'o'j de la etern'a spirit'ism'a doktrin'o; ili prepar'ad'is la voj'o'j'n. Ili est'is hom'o'j, kaj pov'is erar'i, ĉar ili pren'is si'a'j'n propr'a'j'n ide'o'j'n por la lum'o; sed ili'a'j erar'o'j mem util'as por el'star'ig'i la ver'o'n, ĉar tiu'j erar'o'j el'montr'as la por kaj la kontraŭ; ceter'e, inter tiu'j erar'o'j trov'iĝ'as grand'a'j ver'aĵ'o'j, kiu'j'n vi kompren'os per kompar'a stud'ad'o.”

146. Ĉu la anim'o okup'as i'a'n difin'it'a'n, lim'ig'it'a'n lok'o'n en la korp'o?

“Ne, tamen ĝi est'as precip'e en la kap'o de l’grand'a'j geni'o'j, en tiu de ĉiu'j, kiu'j intens'e pens'ad'as; kaj en la kor'o de tiu'j, kiu'j fort'e sent'as kaj kies ag'o'j cel'as al la hom'ar'o.”

— Kio'n ni pens'u pri la opini'o de person'o'j, kiu'j lok'as la anim'o'n en i'a'n viv'o'centr'o'n?

“Tio signif'as, ke la Spirit'o loĝ'as precip'e en tiu part'o de vi'a organism'o, ĉar al tiu part'o ven'as ĉi'a'j sent'o'j. La person'o'j, kiu'j lok'as ĝi'n en la punkt'o'n, de ili rigard'at'a'n kiel centr'o'n de la viv'o'fort'o, konfuz'as ĝi'n kun la viv'o'fluid'aĵ'o aŭ viv'o'princip'o.

Oni tamen pov'as dir'i, ke la sid'ej'o de la anim'o trov'iĝ'as precip'e en la organ'o'j, serv'ant'a'j por la intelekt'a'j kaj moral'a'j manifest'iĝ'o'j.”

Material'ism'o

147. Kial la anatomi'ist'o'j, la fiziologi'ist'o'j kaj ĝeneral'e, la hom'o'j, kiu'j en'profund'iĝ'as en la natur'a'j'n scienc'o'j'n, si'n preskaŭ ĉiam las'as tren'i en material'ism'o'n?

Fier'ec'o de la hom'o'j, kiu'j vant'e kred'as, ke ili ĉio'n sci'as, kaj kiu'j ne konsent'as, ke io kuŝ'as for de ili'a kompren'pov'o! Ili'a sci'o far'as ili'n tro'mem'fid'a'j; ili pens'as, ke la Natur'o hav'as neni'a'j'n sekret'o'j'n por ili.”

148. Ĉu ne est'as ja bedaŭr'ind'e, ke material'ism'o est'as sekv'o de stud'o'j, kiu'j, kontraŭ'e, dev'us montr'i al la hom'o la super'ec'o'n de la Intelekt'o reg'ant'a la mond'o'n?

“Ne est'as ver'o, ke material'ism'o est'as sekv'o de tiu'j stud'o'j: tia fals'a konklud'o est'as tir'at'a de la hom'o, ĉar tiu ĉi pov'as mis'uz'i ĉio'n, eĉ la plej bon'a'j'n afer'o'j'n. Krom tio, la neni'o terur'as ili'n pli, ol kiel ili dezir'as kred'ig'i; tia'j fort'a'j spirit'o'j est'as pli fanfaron'a'j ol kuraĝ'a'j. Mult'a'j est'as material'ist'o'j, ĉar ili trov'as neni'o'n, kio pov'us plen'ig'i la abism'o'n, mal'ferm'it'a'n antaŭ ili'a'j okul'o'j; propon'u al ili ankr'o'n por si'n'sav'o, kaj vi vid'os ili'n al ĝi plej avid'e al'kroĉ'iĝ'i.”

Pro strang'a erar'o de la intelekt'o, kelk'a'j person'o'j vid'as en la organ'a'j est'ul'o'j nur la ag'ad'o'n de la materi'o kaj al ĉi tiu atribu'as ĉi'a'j'n ni'a'j'n ag'o'j'n. Ili vid'as en la hom'a korp'o neni'o'n ali'a'n ol i'a'n elektr'a'n maŝin'o'n; ili stud'is la mekanism'o'n de la viv'o nur tra la funkci'ad'o de la organ'o'j; ili vid'is, ke ĝi oft'e esting'iĝ'as pro la nur'a romp'iĝ'o de iu faden'o, kaj neni'o'n vid'is krom tiu faden'o; ili ekzamen'is, ĉu io ankoraŭ rest'as, kaj trov'ant'e nur materi'o'n – nun inert'a'n -, ne vid'ant'e i'a'n anim'o'n for'flug'i kaj ne pov'ant'e ĝi'n palp'i, ili do konklud'is, ke ĉio kuŝ'is en la propr'ec'o'j de l’materi'o kaj, sekv'e, ke post la mort'o rest'as nur pens'o nul'a. Bedaŭr'ind'a konsekvenc'o, se tiel est'us; la hom'o hav'us fundament'o'n por pens'i ekskluziv'e pri si mem kaj por met'i super ĉio'n la kontent'ig'o'n de la materi'a'j ĝu'o'j; ĉiu'j soci'a'j lig'il'o'j dis'romp'iĝ'us, kaj pere'us fatal'e la plej sankt'a'j am'o'j. Feliĉ'e, tia'j ide'o'j tut'e ne est'as ĝeneral'a'j; oni pov'as eĉ dir'i, ke ili ampleks'as tre mal'grand'a'n rond'o'n kaj est'as nur individu'a'j opini'o'j, ĉar ili neni'e form'is i'a'n doktrin'o'n. Soci'o fond'it'a sur tia'j baz'o'j en'hav'us en si mem la ĝerm'o'n de dis'solv'iĝ'o, kaj ĝi'a'j an'o'j baldaŭ si'n dis'buĉ'us reciprok'e, kiel sovaĝ'a'j best'o'j.

La hom'o hav'as instinkt'e la pens'o'n, ke por li ĉio ne for'fin'iĝ'as kun la viv'o; li sent'as tim'eg'o'n antaŭ la neni'o; van'e li pen'as star'i kontraŭ la pens'o pri si'a est'ont'ec'o: kiam al'ven'as la ekstrem'a moment'o, mal'mult'a'j est'as tiu'j, kiu'j ne demand'as si'n mem, kio ili far'iĝ'os, ĉar la ide'o las'i la viv'o'n sen're'ven'e est'as iel frakas'a.

Kiu, efektiv'e, pov'us rigard'i indiferent'e absolut'a'n, etern'a'n dis'iĝ'o'n je ĉio, kio'n li am'is? Kiu, sen ia terur'sent'o, pov'us vid'i mal'ferm'iĝ'i, antaŭ li'a'j okul'o'j, la sen'mezur'a'n abism'o'n de la neni'o, kie'n est'us en'tomb'ig'it'a'j por etern'e ĉi'a'j li'a'j kapabl'o'j, ĉiu'j li'a'j esper'o'j, kaj dir'i al si mem: Nu! Post mi, neni'o, neni'o krom la mal'plen'aĵ'o; ĉio sen'help'e el'fin'iĝ'as; post kelk'a'j tag'o'j mi'a person'o for'viŝ'iĝ'os de la memor'o de mi'a'j post'viv'ant'o'j; tre rapid'e mal'aper'os ĉia paŝ'o'sign'o de mi'a ir'ad'o sur la Ter'o; eĉ la bon'o, kiu'n mi dis'don'is, est'os forges'it'a de la sen'dank'ul'o'j, kiu'j'n mi help'is; kaj ekzist'os neni'o, por kompens'i mi'a'j'n pen'o'j'n, ekzist'as neni'a ali'a perspektiv'o ol jen'a: mi'a korp'o dent'skrap'at'a de verm'o'j!

Ĉu tiu ĉi bild'o ne est'as iel terur'a kaj glaci'a? La religi'o instru'as, ke tiel ne pov'as okaz'i kaj la prudent'o tio'n konfirm'as; sed tiu est'ont'a ekzist'ad'o – nebul'ec'a kaj ne'preciz'a – hav'as neni'o'n, kio kontent'ig'us ni'a'n am'o'n al la cert'ec'o; jen, kio ĉe mult'a'j nask'as dub'o'n. Ni hav'as anim'o'n, sed kio est'as tiu anim'o? Ĉu ĝi hav'as i'a'n form'o'n, i'a'n ajn aspekt'o'n?

Ĉu ĝi est'as difin'it'a aŭ ne'difin'it'a est'aĵ'o? Iu'j dir'as, ke ĝi est'as blov'o de Di'o, ali'a'j fajr'er'o, ali'a'j part'o de la grand'a Tut'o, la princip'o de la viv'o kaj de la intelekt'o; sed, kia'n profit'o'n hav'ig'as al ni ĉio ĉi? Kio help'as ni'n, ke ni hav'as anim'o'n, se, post ĉi tiu viv'o, ĝi dis'fand'iĝ'as en la sen'lim'a spac'o, kiel la akv'o'gut'o'j de ocean'o? Ĉu la perd'o de l’ individu'ec'o ne egal'valor'as al la neni'o? Oni dir'as ankaŭ, ke ĝi est'as ne'materi'a; sed io ne'materi'a ne pov'as hav'i difin'it'a'j'n ampleks'o'j'n: por ni ĝi est'as neni'o. La religi'o instru'as, ke ni est'os feliĉ'a'j aŭ mal'feliĉ'a'j, laŭ la bon'o aŭ la mal'bon'o, kiu'n ni far'is; sed kia est'as tiu feliĉ'o, ni'n atend'ant'a en la sin'o de Di'o? Ĉu ĝi est'as la beat'ec'o, la etern'a ador'ad'o, dum kiu ni hav'as neni'a'n ali'a'n okup'o'n, ol el'dir'i laŭd'o'j'n al la Kre'int'o? Ĉu la flam'o'j de l’infer'o est'as real'aĵ'o aŭ figur'o?

La eklezi'o mem don'as al ĝi ĉi tiu'n last'a'n senc'o'n; en kio do konsist'as la sufer'o'j en la infer'o? Kie situaci'as tiu turment'ej'o? Unu'vort'e: kio'n oni far'as kaj vid'as en tiu mond'o, ni'n ĉiu'j'n atend'ant'a? Oni dir'as, ke neni'u el tie iam re'ven'is, por i'o'n sci'ig'i. Tio est'as erar'o; la misi'o de Spirit'ism'o est'as ĝust'e, klar'ig'i al ni tiu'n est'ont'ec'o'n, ebl'ig'i al ni, ĝis cert'a grad'o, ĝi'n tuŝ'i per la fingr'o kaj vid'i per la okul'o'j, jam ne per rezon'ad'o, sed per fakt'o'j.

Dank’al la komunik'aĵ'o'j de la Spirit'o'j, tiu est'ont'ec'o jam ne est'as ia supoz'o, ia probabl'aĵ'o, kiu'n ĉiu pov'as mem fantazi'i, kiu'n la poet'o'j bel'ig'as per si'a'j fikci'o'j aŭ ornam'as per tromp'a'j alegori'a'j imag'o'j; tiu est'ont'ec'o est'as evident'a real'aĵ'o, ĉar la trans'tomb'a'j est'ul'o'j mem ven'as al ni pri'skrib'i si'a'n situaci'o'n kaj dir'i, kio'n ili far'as; kaj tiel, ili ebl'ig'as al ni, se oni pov'as tiel dir'i, ĉe'est'i ĉiu'j'n okaz'et'o'j'n de ili'a nov'a viv'o kaj antaŭ'sci'i ni'a'n ne'evit'ebl'a'n sort'o'n, laŭ ni'a'j merit'o'j. Ĉu est'as en tio io kontraŭ'religi'a? Mal'e, ĉar la ne'kred'em'ul'o'j tie trov'as kred'o'n, kaj la tim'em'ul'o'j re'freŝ'ig'il'o'n por si'a fervor'o kaj fid'o. Spirit'ism'o est'as do la plej pov'a help'ant'o de la religi'o; kaj, se ĝi ekzist'as, tio'n permes'as Di'o, por ke ĝi re'vigl'ig'u ni'a'j'n esper'o'j'n ŝancel'iĝ'ant'a'j'n kaj re'konduk'u ni'n sur la voj'o'n de bon'o per la perspektiv'o de la est'ont'ec'o.

Ĉapitr'o III

Re'ven'o El La En'korp'a Viv'o Al La Spirit'a Viv'o

1. La anim'o post la mort'o; ĝi'a individu'ec'o. La etern'a viv'o. – 2. Dis'iĝ'o de la anim'o je la korp'o. – 3. Spirit'a konstern'it'ec'o.

“Ĝi far'iĝ'as de'nov'e Spirit'o, tio est'as, ĝi re'ven'as al la mond'o de la Spirit'o'j, kiu'n ĝi iam provizor'e for'las'is.”

“Jes, ĝi neniam perd'as si'a'n individu'ec'o'n. Kio do ĝi est'us, se ĝi ne konserv'us tiu'n propr'ec'o'n?”

— Kiel la anim'o pruv'as si'a'n individu'ec'o'n, se ĝi jam ne hav'as si'a'n materi'a'n korp'o'n?

“La anim'o konserv'as ankoraŭ fluid'aĵ'o'n, ĝi'a'n propr'aĵ'o'n, kiu'n ĝi pren'as el la atmosfer'o de si'a planed'o kaj kiu don'as al ĝi la aspekt'o'n de ĝi'a last'a en'karn'iĝ'o, nom'e la perispirit'o'n.”

“Neni'o'n pli ol la memor'o'n kaj la dezir'o'n trans'ir'i en pli bon'a'n mond'o'n. Tiu memor'o est'as plen'a de dolĉ'ec'o

Re'ven'o El La En'korp'a Viv'o Al La Spirit'a Viv'o

119 aŭ de amar'ec'o, laŭ tio, kiel la anim'o uz'is si'a'n viv'o'n; ju pli pur'a ĝi est'as, des pli bon'e ĝi kompren'as la vant'ec'o'n de tio, kio'n ĝi las'is sur la Ter'o.”

151. Kio'n ni pens'u pri la opini'o, laŭ kiu la anim'o, post la mort'o, re'ven'as al la univers'a tut'o?

“Ĉu la ar'o de la Spirit'o'j ne form'as unu tut'o'n? Ĉu tio ne est'as tut'a mond'o? Kiam vi trov'iĝ'as en kun'sid'ant'ar'o, vi est'as part'o de tiu kolekt'o kaj tamen vi ĉiam konserv'as vi'a'n individu'ec'o'n.”

152. Kia'n pruv'o'n ni pov'as ricev'i pri la individu'ec'o de la anim'o post la mort'o?

“Ĉu vi ne hav'as tiu'n pruv'o'n per la komunik'aĵ'o'j, kiu'j'n vi ricev'as? Se vi ne est'as blind'a'j, vi vid'os; se vi ne est'as surd'a'j, vi aŭd'os, ĉar tre oft'e parol'as al vi iu voĉ'o, kiu mal'kaŝ'as la ĉe'est'o'n de iu est'ul'o ĉe vi.”

La hom'o'j, kiu'j pens'as, ke ĉe la mort'o la anim'o re'ven'as al la univers'a tut'o, erar'as, se, tiel dir'ant'e, ili opini'as, ke, simil'a al akv'o'gut'o fal'ant'a en ocean'o'n, la anim'o perd'as si'a'n individu'ec'o'n; tamen ili'a opini'o est'as ĝust'a, se ili konsider'as la univers'a'n tut'o'n kiel la ar'o'n de la sen'korp'a'j est'ul'o'j, ĉar unu el la element'o'j de tiu ar'o est'as ĉiu anim'o aŭ Spirit'o.

Se la anim'o'j est'us kun'miks'it'a'j en la mas'o, ili hav'us do la kvalit'o'j'n de la tut'o, kaj neni'o ili'n disting'us unu'j'n de la ali'a'j; ili ne hav'us intelekt'o'n nek kvalit'o'j'n propr'a'j'n; tamen ni vid'as, kontraŭ'e, ke en ĉiu'j si'a'j komunik'aĵ'o'j ili el'montr'as konsci'o'n pri si'a mem'o kaj apart'a'n vol'o'n. La ne'kalkul'ebl'a divers'ec'o, kiu'n ili prezent'as el ĉiu'j vid'punkt'o'j, est'as ja la logik'a sekv'o de ili'a'j individu'ec'o'j. Se post la mort'o ekzist'us la tiel nom'at'a grand'a Tut'o, kiu en'sorb'us en si la individu'o'j'n, tiu Tut'o est'us do unu'form'a, kaj la komunik'aĵ'o'j, kiu'j'n ni ricev'us el la ne'vid'ebl'a mond'o, est'us sekv'e ident'a'j. Sed, ĉar si'n manifest'as al ni est'ul'o'j bon'a'j kaj mal'bon'a'j, kler'a'j kaj ne'instru'it'a'j, feliĉ'a'j kaj mal'feliĉ'a'j; kun ĉi'a'j karakter'o'j, tio est'as, gaj'a'j kaj mal'gaj'a'j, frivol'a'j kaj serioz'a'j, k.a.; tial, est'as evident'e, ke ili est'as mal'sam'a'j est'ul'o'j.

La individu'ec'o ankoraŭ pli'evident'iĝ'as tiam, kiam tiu'j est'ul'o'j pruv'as si'a'n ident'ec'o'n per ne'pri'diskut'ebl'a'j sign'o'j, per konfirm'ebl'a'j person'a'j detal'o'j rilat'a'j al ili'a sur'ter'a viv'o; tiu ident'ec'o ne pov'as est'i vid'ebl'e. La individu'ec'o de teori'e, kiel sankt'a dogm'o; kaj, se tiel dir'i, materi'a.

pri'dub'at'a, kiam ili aper'as al ni la anim'o est'is al ni instru'at'a Spirit'ism'o ĝi'n far'as mem'evident'a 153. Laŭ kiu senc'o dev'as est'i kompren'at'a la etern'a viv'o?

“La etern'a viv'o est'as tiu de la Spirit'o; tiu de la korp'o est'as ne'daŭr'a kaj pas'em'a. Kiam la korp'o mort'as, la anim'o re'ven'as en la etern'a'n viv'o'n.”

— Ĉu ne est'us pli ĝust'e nom'i etern'a viv'o la viv'o'n de la pur'a'j Spirit'o'j, de tiu'j, kiu'j, ating'int'e la perfekt'ec'o'n, jam ne dev'as el'port'i prov'o'j'n?

“Tiu est'as, prefer'e, la etern'a feliĉ'o; sed tio est'as nur'a demand'o pri vort'o'j; nom'u la afer'o'j'n tiel, kiel vi vol'os, kondiĉ'e, ke vi inter'kompren'iĝ'u.”

Dis'iĝ'o de la anim'o je la korp'o 154. Ĉu la dis'iĝ'o de la anim'o je la korp'o est'as dolor'a?

“Ne; oft'e la korp'o sufer'as pli mult'e dum la viv'o ol ĉe la moment'o de la mort'o; la anim'o neniel part'o'pren'as en tio. La sufer'o'j, kiu'j'n oni ia'foj'e el'port'as ĉe la moment'o de la mort'o, est'as ĝu'ad'o por la Spirit'o, kiu vid'as tiel ven'i la fin'o'n de si'a ekzil'o.”

Ĉe la natur'a mort'o, kiu okaz'as sekv'e de el'ĉerp'iĝ'o de la organ'o'j, kaŭz'at'a de mal'jun'ec'o, la hom'o preter'konsci'e for'las'as la viv'o'n; li est'as kvazaŭ lamp'o esting'iĝ'ant'a pro mank'o de ole'o.

“Kiam romp'iĝ'is la lig'il'o'j, ĝi'n ten'ant'a'j ĉe la korp'o, la anim'o for'liber'iĝ'as.”

— Ĉu la dis'iĝ'o okaz'as subit'e? Ĉu est'as ia klar'e difin'it'a lim'o inter viv'o kaj mort'o? “Ne; la anim'o mal'lig'iĝ'as iom post iom kaj ne liber'iĝ'as kvazaŭ en'kaĝ'ig'it'a bird'o, subit'e re'don'it'a al liber'ec'o.

Tiu'j du stat'o'j tuŝ'as unu ali'a'n kaj konfuz'iĝ'as; tiel, la Spirit'o iom post iom mal'implik'iĝ'as el si'a'j lig'il'o'j; ĉi tiu'j mal'streĉ'iĝ'as, ne, ĝust'a'dir'e, ŝir'iĝ'as.”

Dum la viv'o la Spirit'o est'as lig'it'a al la korp'o per si'a du'on'materi'a en'volv'aĵ'o – la perispirit'o; la mort'o est'as detru'o nur de la korp'o, kaj ne de tiu du'a en'volv'aĵ'o, kiu dis'iĝ'as de la korp'o, kiam tie ĉes'as la organ'a viv'o. La observ'ad'o pruv'as, ke, ĉe la moment'o de mort'o, la liber'iĝ'o de la perispirit'o ne est'as tuj komplet'a; ĝi okaz'as laŭ'grad'e kaj pli aŭ mal'pli rapid'e, laŭ la individu'o; ĉe kelk'a'j tiu liber'iĝ'o est'as tre rapid'a, kaj oni pov'as dir'i, ke la moment'o de la mort'o est'as ankaŭ tiu de la liber'iĝ'o, kun inter'temp'o de kelk'a'j hor'o'j; ĉe ali'a'j, precip'e ĉe tiu'j, kies viv'o est'is tre materi'ec'a kaj volupt'am'a, tiu el'las'o est'as tre mal'rapid'a kaj daŭr'as ia'foj'e tag'o'j'n, semajn'o'j'n kaj eĉ monat'o'j'n; tio tamen ne signif'as, ke en la korp'o ankoraŭ rest'as ia viv'o'fort'o, aŭ ke re'ven'o al la viv'o est'as ebl'a, sed nur'a'n inklin'o'n reciprok'a'n inter la korp'o kaj la Spirit'o; tiu inklin'o est'as ĉiam proporci'a al la grav'ec'o, kiu'n, dum la viv'o, la Spirit'o al'lig'is al la materi'o.

Est'as, en efektiv'ec'o, logik'e kompren'i, ke, ju pli la Spirit'o ident'iĝ'as kun la materi'o, des pli mal'facil'e li ĝi'n for'las'as; kaj ke la intelekt'a kaj moral'a aktiv'ec'o, la nobl'ec'o de la pens'o'j, est'ig'as i'a'n komenc'o'n de liber'iĝ'o eĉ dum la viv'o de l’korp'o: kiam la mort'o al'ven'as, tiam la liber'iĝ'o okaz'as preskaŭ tuj.

Jen la rezultat'o de stud'o'j, far'it'a'j ĉe ĉiu'j individu'o'j, observ'it'a'j en la moment'o de ili'a mort'o.

Tiu'j observ'o'j ankoraŭ pruv'as, ke la lig'it'ec'o, en iu'j individu'o'j, inter anim'o kaj korp'o, est'as ia'foj'e tre pen'ig'a, ĉar la Spirit'o'j pov'as ek'sent'i tim'eg'o'n de mal'kompon'iĝ'o. Ĉi tiu okaz'o est'as escept'a kaj propr'a al iu'j manier'o'j viv'i kaj al iu'j manier'o'j mort'i; ĝi si'n prezent'as ĉe kelk'a'j mem'mort'ig'int'o'j.

156. Ĉu la definitiv'a dis'iĝ'o de la anim'o je la korp'o pov'as efektiv'iĝ'i antaŭ la absolut'a ĉes'o de la organ'a viv'o?

“Ĉe la agoni'o, la anim'o kelk'a'foj'e jam for'las'is la korp'o'n; al ĉi tiu rest'as nur la organ'a viv'o. La hom'o jam ne konsci'as pri si kaj tamen ankoraŭ rest'as al li viv'blov'et'o.

La korp'o est'as maŝin'o, kiu'n la kor'o funkci'ig'as; ĝi ekzist'as dum la kor'o cirkul'ig'as la sang'o'n en la vejn'o'j, kaj por tio ĝi ne bezon'as anim'o'n.”

157. Ĉu, en la moment'o de la mort'o, la anim'o hav'as i'a'n aspir'o'n aŭ ekstaz'o'n, kiu ig'as ĝi'n du'on'vid'i la mond'o'n, kie'n ĝi est'as trans'ir'ont'a?

“Oft'e la anim'o sent'as, ke kvazaŭ ŝir'iĝ'as la lig'il'o'j, ĝi'n ten'ant'a'j ĉe la korp'o; ĝi tiam kiel ebl'e klopod'as por ili'n tut'e ŝir'i. Jam part'e liber'ig'it'e el la materi'o, ĝi vid'as la est'ont'ec'o'n, etend'iĝ'ant'a'n antaŭ ĝi, kaj anticip'e ĝu'as la stat'o'n de Spirit'o.”

158. Ĉu la ekzempl'o pri la raŭp'o, kiu unu'e tren'iĝ'as sur la ter'o, post'e si'n en'ferm'as en la krizalid'o'n en stat'o de ŝajn'a mort'o, post kiu ĝi re'nask'iĝ'as por bril'a ekzist'ad'o, pov'as hav'ig'i al ni i'a'n ide'o'n pri la sur'ter'a viv'o, la tomb'o kaj, fin'e, ni'a nov'a ekzist'ad'o?

“En mal'grand'a'j mezur'o'j. La figur'o est'as bon'a; tamen ne pren'u ĝi'n laŭ'liter'e, kiel vi tiel oft'e far'as.”

159. Kia'n impres'o'n ricev'as la anim'o ĉe la moment'o, kiam ĝi konstat'as, ke ĝi est'as jam en la mond'o de la Spirit'o'j?

“Tio de'pend'as; se vi far'is mal'bon'o'n kun la dezir'o ĝi'n far'i, vi tuj, ĉe la unu'a moment'o, fort'e hont'as pro tio.

Por just'ul'o, est'as mal'sam'e: li'a anim'o sent'as si'n kvazaŭ sen'ig'it'a de grand'a pez'o, ĉar ĝi tim'as neniu'n rigard'o'n, kiu ĝi'n ekzamen'us.”

160. Ĉu la Spirit'o tuj renkont'as la person'o'j'n, kiu'j'n li kon'ad'is sur la Ter'o kaj kiu'j mort'is pli fru'e?

“Jes, laŭ la estim'o reciprok'a; oft'e ili ven'as li'n akcept'i ĉe li'a en'ir'o en la mond'o'n de la Spirit'o'j kaj li'n help'as de'met'i la materi'a'j'n vind'o'j'n; li ankaŭ renkont'as de'nov'e mult'a'j'n kon'at'o'j'n, kiu'j'n li jam de long'e ne vid'is dum si'a rest'ad'o sur la Ter'o; li vid'as tiu'j'n, kiu'j'n erar'vag'ad'as, kaj ir'as vizit'e al la frat'o'j ankoraŭ en'karn'iĝ'int'a'j.”

161. Ĉe la per'fort'a kaj akcident'a mort'o, tiam, kiam la organ'o'j ankoraŭ ne est'as mal'fort'iĝ'int'a'j pro la aĝ'o aŭ pro mal'san'o'j, ĉu la dis'iĝ'o de la anim'o kaj la ĉes'o de la viv'o est'as sam'temp'a'j?

“Ordinar'e tiel est'as; sed, ĉe ĉiu'j okaz'o'j, la temp'o inter la du okaz'o'j est'as tre mal'long'a.”

162. Ĉu post sen'kap'ig'o, ekzempl'e, la hom'o konserv'as, dum kelk'a'j moment'o'j, la konsci'o'n pri si?

“Oft'e li ĝi'n konserv'as kelk'a'j'n minut'o'j'n, ĝis la organ'a viv'o tut'e esting'iĝ'os. Sed ankaŭ, ali'a'j'n foj'o'j'n, li'a mal'trankvil'ec'o pri la mort'o ig'as li'n perd'i si'a'n konsci'o'n antaŭ la moment'o de la ekzekut'o.”

Tem'as ĉi tie pri la konsci'o , kiu'n la kondamn'it'o pov'as hav'i pri si mem kiel hom'o kaj per'e de si'a'j organ'o'j, ne kiel Spirit'o. Se li ne perd'is la konsci'o'n antaŭ la ekzekut'o, li tamen pov'as ĝi'n konserv'i dum mal'mult'a'j moment'o'j, kiu'j nepr'e for'pas'as, kiam ĉes'as la organ'a viv'o de la cerb'o; sed tio ne signif'as, ke la perispirit'o est'as tut'e liber'ig'it'a el la korp'o; kontraŭ'e, ĉe ĉiu'j okaz'o'j de per'fort'a mort'o, tio est'as, kiam la mort'o ne est'as sekv'o de la iom'post'iom'a esting'iĝ'o de la viv'o'fort'o'j, la lig'il'o'j, kun'ig'ant'a'j la korp'o'n kun la perispirit'o, est'as pli persist'a'j, kaj mal'pli rapid'a la komplet'a liber'iĝ'o.

Spirit'a konstern'it'ec'o 163. Ĉu la anim'o, for'las'int'e la korp'o'n, hav'as tuj'a'n konsci'o'n pri si mem?

“Tuj'a'n konsci'o'n ne ĝust'e; ĝi kelk'a'n temp'o'n rest'as en konstern'it'ec'o.”

164. Ĉu ĉiu'j Spirit'o'j sent'as, sam'grad'e kaj dum la sam'a temp'o, la konstern'it'ec'o'n, kiu sekv'as la dis'iĝ'o'n de la anim'o je la korp'o?

“Ne; tio de'pend'as de ili'a ord'o en la hierarki'o. La Spirit'o, kiu est'as jam pur'ig'it'a, preskaŭ tuj konstat'as si'a'n stat'o'n, ĉar li jam liber'iĝ'is el la jug'o de l’ materi'o dum si'a viv'o; kontrast'e kun tio, volupt'am'a hom'o, kies konscienc'o ne est'as pur'a, konserv'as dum mult'e pli da temp'o la impres'o'n pri la materi'o.”

165. Ĉu la kon'ad'o de Spirit'ism'o iel influ'as la pli aŭ mal'pli long'a'n daŭr'ad'o'n de la konstern'it'ec'o?

“Spirit'ism'o ĝi'n fort'e influ'as, ĉar la Spirit'o jam antaŭ'e kompren'is si'a'n situaci'o'n; sed la farad'o de bon'o kaj la bon'a konscienc'o tio'n mult'e pli fort'e influ'as.”

Ĉe la moment'o de la mort'o, ĉio est'as komenc'e konfuz'o: la anim'o bezon'as iom da temp'o por si'n orient'i; ĝi est'as kvazaŭ perpleks'a, en la stat'o de iu hom'o, kiu vek'iĝ'us de profund'a dorm'ad'o kaj pen'us al si klar'ig'i si'a'n situaci'o'n.

La klar'ec'o de la ide'o'j kaj la memor'o pri la pas'int'ec'o re'ven'as al ĝi laŭ tio, kiel mal'pli'iĝ'as la influ'o de la materi'o, kiu'n ĝi ĵus for'las'is, kaj kiel dis'blov'iĝ'as la kvazaŭ'a nebul'o, mal'klar'ig'ant'a ĝi'a'j'n pens'o'j'n.

La temp'o de konstern'it'ec'o, sekv'ant'a la mort'o'n, est'as tre divers'a: ĝi pov'as daŭr'i kelk'a'j'n hor'o'j'n, monat'o'j'n, eĉ mult'a'j'n jar'o'j'n. La Spirit'o'j, por kiu'j ĝi est'as mal'plej long'a, est'as tiu'j, jam en viv'o si'n ident'ig'int'a'j kun si'a est'ont'a stat'o, ĉar ili tuj kompren'as si'a'n situaci'o'n.

Tiu konstern'it'ec'o prezent'as apart'a'j'n cirkonstanc'o'j'n, laŭ la karakter'o de la individu'o'j kaj, precip'e, laŭ la spec'o de mort'o.

Ĉe la per'fort'a'j mort'o'j, per mem'mort'ig'o, ekzekut'o, akcident'o, apopleksi'o, vund'o'j k.a., la Spirit'o est'as surpriz'it'a, fort'e ek'mir'as, kaj ne kred'as la mort'o'n; tiu'n iluzi'o'n li ten'as persist'e; kvankam li vid'as la korp'o'n kaj sci'as, ke ĝi est'as li'a, li ne kompren'as, kial li est'as for de ĝi; li serĉ'as si'a'j'n kar'ul'o'j'n, parol'as al ili kaj ne kompren'as, kial ili ne atent'as li'n. Tiu iluzi'o daŭr'as ĝis la plen'a dis'iĝ'o de la perispirit'o.

Nur tiam, la Spirit'o re'kon'as si'n mem kaj ek'sci'as, ke li jam ne aparten'as al la rond'o de l’ sur'ter'a'j viv'ant'o'j. Tiu fenomen'o est'as facil'e klar'ig'ebl'a. Surpriz'e traf'it'e de la mort'o, la Spirit'o est'as konfuz'it'a pro la abrupt'a ŝanĝ'o, okaz'int'a en li; por li, mort'o est'as ankoraŭ sinonim'o de el'detru'o, de nul'ig'o, kaj, ĉar li pens'as, vid'as kaj aŭd'as, tial li kred'as, ke li ne est'as mort'int'a. Pli'grand'ig'as li'a'n iluzi'o'n tio, ke li vid'as si'n kun ia korp'o, kiu, laŭ la form'o, est'as simil'a al la antaŭ'a, sed kies eter'ec'a'n struktur'o'n li ankoraŭ ne hav'is temp'o'n por stud'i; li opini'as tiu'n korp'o'n solid'a kaj kompakt'a, kiel la unu'a; kaj, kiam oni atent'ig'as li'n al tio, li mir'as, ke li ne pov'as si'n palp'i. Tiu fenomen'o est'as analog'a al tiu, kiu okaz'as kun la ne'spert'a'j somnambul'o'j, kiu'j ne kred'as, ke ili est'as dorm'ant'a'j. Por tiu'j, la dorm'ad'o est'as sinonim'o de ĉes'o de funkci'ad'o de la kapabl'o'j; nu, ĉar ili vid'as kaj pens'as liber'e, tial ili kred'as, ke ili ne dorm'as. Iu'j spirit'o'j prezent'as ĉi tiu'n aspekt'o'n, eĉ tiam, kiam la mort'o ne ven'is abrupt'e; sed tiu apart'a okaz'o est'as pli oft'a ĉe tiu'j, kiu'j, kvankam mal'san'a'j, ankoraŭ ne pens'is pri mort'o. Oni tiam vid'as la kurioz'a'n spektakl'o'n, ke iu Spirit'o ĉe'est'as si'a'j'n propr'a'j'n funebr'a'j'n ceremoni'o'j'n, kiel se tiu'j ĉi koncern'us ali'a'n person'o'n, kaj pri tio li parol'as kvazaŭ pri afer'o, kiu li'n ne tuŝ'as, ĝis la moment'o, kiam li kompren'as la ver'o'n.

La konstern'it'ec'o, sekv'ant'a la mort'o'n, est'as neniel pen'ig'a por virt'a hom'o: por ĉi tiu ĝi est'as trankvil'a kaj tut'e simil'a al la impres'o post normal'a vek'iĝ'o. Sed por tiu, kies konscienc'o ne est'as pur'a, la konstern'it'ec'o est'as plen'a de angor'o kaj mal'trankvil'ec'o, kiu'j pli'iĝ'as laŭ'mezur'e, kiel li si'n re'kon'as.

Ĉe la okaz'o'j de kolektiv'a mort'o, est'as observ'at'e, ke ne ĉiu'j, sam'temp'e mort'int'a'j, ĉiam tuj vid'as unu'j la ali'a'j'n. En si'a konstern'it'ec'o, ĉiu ir'as iu'n direkt'o'n kaj atent'as nur tiu'j'n, kiu'j li'n apart'e interes'as.

Ĉapitr'o Iv

Plur'ec'o De La Ekzist'ad'o'j

– 3. En'karn'iĝ'o en divers'a'j mond'o'j. – 4. Iom'post'iom'a trans'migr'ad'o. – 5. Sort'o de la infan'o'j post la mort'o. – 6. Seks'o'j de la Spirit'o'j. – 7. Parenc'ec'o, genealogi'a de'ven'o. – 8. Fizik'a'j kaj moral'a'j simil'aĵ'o'j.

Pri la re'en'karn'iĝ'o

166. Kiel la anim'o, ankoraŭ ne ating'int'a la perfekt'ec'o'n dum la en'korp'a viv'o, pov'as komplet'ig'i si'a'n el'pur'iĝ'o'n?

— Kaj, kiel ĝi plen'um'as tiu'n nov'a'n ekzist'ad'o'n? Ĉu per si'a ali'iĝ'o, kiel Spirit'o?

“Per pli'pur'iĝ'o, la anim'o sen'dub'e tra'pas'as i'a'n ali'iĝ'o'n, sed por tio ĝi bezon'as la prov'o'n de en'korp'a viv'o.”

“Jes, ni ĉiu'j hav'as mult'e da ekzist'ad'o'j. La hom'o'j, asert'ant'a'j al vi i'o'n kontraŭ'a'n, vol'as ten'ad'i vi'n en ne'sci'ec'o, en kiu ili mem trov'iĝ'as: jen ili'a dezir'o.”

— Ŝajn'as, ke de tio rezult'as, ke la anim'o, for'las'int'e la korp'o'n, ek'pren'as ali'a'n; ali'vort'e, ke ĝi en'iĝ'as en nov'a'n korp'o'n; ĉu ni tiel kompren'u tiu'n princip'o'n?

“La kulp'el'aĉet'o, la grad'a pli'bon'iĝ'o de la hom'ar'o; sen tio, kie est'us just'ec'o?”

168. Ĉu la nombr'o de la en'korp'a'j ekzist'ad'o'j est'as lim'ig'it'a, aŭ ĉu la Spirit'o etern'e re'en'karn'iĝ'as?

“Kun ĉiu nov'a ekzist'ad'o la Spirit'o far'as unu paŝ'o'n antaŭ'e'n sur la voj'o de l’ progres'ad'o; sed, sen'iĝ'int'e je ĉi'a'j mal'pur'aĵ'o'j, li ne plu bezon'as la prov'o'j'n de en'korp'a viv'o.”

169. Ĉu la nombr'o de la en'karn'iĝ'o'j est'as la sam'a por ĉiu'j Spirit'o'j?

“Ne; Spirit'o, kiu rapid'e ir'as, ŝpar'as al si mult'e da prov'o'j. Tamen tiu'j si'n'sekv'a'j en'karn'iĝ'o'j est'as ĉiam tre mult'e'nombr'a'j, ĉar la progres'ad'o hav'as neni'a'n lim'o'n.”

Just'ec'o de la en'karn'iĝ'o

“Sur la just'ec'o de Di'o kaj sur la revelaci'o, ĉar, kiel ni dir'is, bon'a patr'o ĉiam las'as al si'a'j id'o'j pord'o'n mal'ferm'it'a'n al la pent'o. Ĉu la prudent'o ne dir'as al vi, ke est'us ne'just'e rifuz'i por ĉiam la etern'a'n feliĉ'o'n al tiu'j, de kiu'j ne de'pend'is ili'a pli'bon'iĝ'o mem? Ĉu ĉiu'j hom'o'j ne est'as id'o'j de Di'o? Nur ĉe la ego'ist'o'j si'n trov'as la mal'just'ec'o, la ne'ced'em'a mal'am'o kaj la ne'pardon'ebl'a'j krim'o'j.”

Ĉiu'j spirit'o'j inklin'as al perfekt'ec'o, kaj Di'o liver'as al ili la rimed'o'j'n ĝi'n ating'i per la prov'o'j de la en'korp'a viv'o; per Si'a just'ec'o, Li don'as al ili la ebl'o'n far'i, en nov'a'j ekzist'ad'o'j, tio'n, kio'n ili ne pov'is far'i aŭ el'plen'um'i ĉe unu'a prov'o.

Ne harmoni'us kun la just'ec'o, nek kun la bon'ec'o de Di'o, for'puŝ'i por ĉiam tiu'j'n, kies pli'bon'iĝ'o ebl'e renkont'is bar'o'j'n, ne'de'pend'a'j'n de ili'a vol'o kaj de'ven'ant'a'j'n de la medi'o mem, en kiu ili trov'iĝ'as. Se la sort'o de la hom'o est'us ne'ŝanĝ'ebl'e fiks'it'a post la mort'o, Di'o do ne taks'us ĉies ag'o'j'n per sam'a pes'il'o kaj ne trakt'us ĉiu'j'n sen'parti'e.

La doktrin'o pri la re'en'karn'iĝ'o, tio est'as, tiu, laŭ kiu est'as konsent'at'a'j plur'a'j si'n'sekv'a'j ekzist'ad'o'j al la hom'o, est'as la sol'a konform'a al la ide'o, kiu'n ni far'as pri la just'ec'o de Di'o rilat'e al la hom'o'j star'ant'a'j sur mal'super'a moral'a nivel'o; la sol'a, kiu pov'as klar'ig'i al ni la est'ont'ec'o'n kaj firm'ig'i ni'a'j'n esper'o'j'n, ĉar ĝi hav'ig'as al ni la rimed'o'n por el'pag'o de ni'a'j erar'o'j per nov'a'j prov'o'j. Tio'n la prudent'o montr'as kaj la Spirit'o'j instru'as al ni.

La hom'o, konsci'ant'a pri si'a ne'super'ec'o, trov'as en la doktrin'o pri re'en'karn'iĝ'o konsol'ant'a'n esper'o'n. Se li kred'as la just'ec'o'n de Di'o, li do ne dev'as esper'i, ke Di'o don'os al li pozici'o'n egal'a'n al tiu de la hom'o'j, kiu'j far'is pli ol li; sed la ide'o, ke tiu ne'super'ec'o ne por ĉiam mal'ebl'ig'as al li ricev'i la super'eg'a'n bon'o'n, kiu'n li pov'os ricev'i per nov'a'j klopod'o'j, sub'ten'as li'n kaj re'vigl'ig'as li'a'n kuraĝ'o'n. Kiu, ĉe la fin'o de si'a voj'o, ne bedaŭr'as, ke li tro mal'fru'e akir'is spert'o'n, el kiu li jam ne pov'as profit'i? Tiu tro mal'fru'a spert'o ne est'as perd'it'a: li ĝi'n profit'os en nov'a viv'o.

En'karn'iĝ'o en la divers'a'j mond'o'j

mond'o'j, kiu'j'n ni dev'as si'n'sekv'e loĝ'i: est'as mult'e da loĝ'ej'o'j en la dom'o de ni'a Patr'o, kaj, sekv'e, mult'e da ŝtup'o'j en la hierarki'o de l’ perfekt'iĝ'o. Kelk'a'j sci'as tio'n, kaj pri tio konsci'as sur la Ter'o; sam'e al ali'a'j tut'e ne okaz'as.”

182. Ĉu ni pov'as ekzakt'e kon'i la fizik'a'n kaj moral'a'n stat'o'n de ali'a'j mond'o'j?

“Ni, Spirit'o'j, pov'as respond'i nur laŭ la ŝtup'o, kie vi trov'iĝ'as; tio est'as, ne bon'e est'as, ke tia'j'n afer'o'j'n ni mal'kaŝ'u al ĉiu'j, ĉar ne ĉiu'j est'as kapabl'a'j ili'n kompren'i kaj tiu mal'kaŝ'o mult'a'j'n konfuz'us.”Plur'ec'o De La Ekzist'ad'o'j 131 Proporci'e kiel la Spirit'o pli'pur'iĝ'as, ankaŭ la korp'o, kiu li'n vest'as, al'proksim'iĝ'as al la spirit'a natur'o. La materi'o est'as mal'pli dens'a kaj jam ne pen'e tren'iĝ'as sur la ter'supr'aĵ'o; la fizik'a'j bezon'o'j est'as mal'pli krud'a'j, kaj la viv'a'j est'ul'o'j ne bezon'as si'n reciprok'e buĉ'ad'i por si'a nutr'ad'o. La Spirit'o est'as pli liber'a kaj hav'as, pri mal'proksim'a'j afer'o'j, percept'o'j'n de ni ne'kon'at'a'j'n; li vid'as per la korp'a'j okul'o'j tio'n, kio'n ni pov'as vid'i nur per la pens'o.

La pli'pur'iĝ'o de la Spirit'o'j port'as moral'a'n perfekt'iĝ'o'n al la hom'o'j, en kiu'j'n ili en'karn'iĝ'as. La best'a'j pasi'o'j mal'pli'fort'iĝ'as kaj ego'ism'o ced'as lok'o'n al frat'ec'a sent'o. Tial, en la mond'o'j super'a'j ol la Ter'o, milit'o'j ne okaz'as; mal'am'o'j kaj mal'konsent'o'j ne hav'as prav'o'n de ekzist'o, ĉar neni'u pens'as mal'util'i si'a'n simil'ul'o'n. Dank’ al intuici'o pri la est'ont'ec'o, al la trankvil'ec'o, kiu'n al ili ĝu'ig'as konscienc'o sen i'a'j riproĉ'o'j, mort'o kaŭz'as al ili neniom da zorg'o: ili vid'as ĝi'n ven'i sen ia tim'o kaj ĝi'n rigard'as kiel simpl'a'n ali'iĝ'o'n.

Ŝajn'as, ke la daŭr'o de la viv'o, en la mond'o'j, est'as konform'a al la fizik'a kaj moral'a super'ec'o, kaj tio est'as ja laŭ'raci'a. Ju mal'pli materi'ec'a est'as la korp'o, des mal'pli facil'e ĝi ricev'as sort'o'ŝanĝ'o'j'n, kiu'j ĝi'n mal'ord'ig'as; ju pli pur'a est'as la Spirit'o, des mal'pli da pasi'o'j li'n konsum'as. Tio est'as ankoraŭ unu favor'o de la Providenc'o, kiu en tiu manier'o dezir'as mal'pli'ig'i la sufer'o'j'n de la Spirit'o.

183. Ĉu, trans'ir'int'e de unu al ali'a mond'o, la Spirit'o ek'viv'as nov'a'n infan'aĝ'o'n?

“La infan'aĝ'o est'as ĉie nepr'e neces'a trans'iĝ'o, sed neni'e ĝi est'as tiel stult'a, kiel ĉe vi.”

“Ne ĉiam; sed li pov'as tio'n pet'i kaj sukces'i, se li ĝi'n merit'as, ĉar la Spirit'o'j pov'as ven'i en mond'o'j'n nur konform'a'j'n al la grad'o de ties progres'o.”

— Se la Spirit'o pet'as neni'o'n, kio difin'as la mond'o'n, kie li en'karn'iĝ'os?

185. Ĉu la fizik'a kaj la moral'a stat'o'j de la viv'a'j est'ul'o'j est'as ĉiam la sam'a sur ĉiu glob'o?

“Ne, ankaŭ la mond'o'j est'as sub'met'it'a'j al la leĝ'o de progres'o. Ĉiu'j komenc'iĝ'is kiel la vi'a, en mal'super'a stat'o, kaj la Ter'o tra'pas'os simil'a'n ali'iĝ'o'n; ĝi est'os paradiz'o, kiam ĉiu'j hom'o'j est'os bon'a'j.”

Tiel, la hodiaŭ'a'j ras'o'j de la Ter'o iam mal'aper'os kaj est'os anstataŭ'at'a'j de ĉiam pli perfekt'a'j est'ul'o'j; tiu'j progres'int'a'j ras'o'j sekv'os la nun'a'n, sam'e kiel ĉi tiu ven'is post ali'a'j mal'pli alt'e star'ant'a'j.

186. Ĉu est'as mond'o'j, kie la Spirit'o, ĉes'ant'e loĝ'i materi'a'n korp'o'n, hav'as kiel en'volv'aĵ'o'n nur la perispirit'o'n?

“Jes; tiu en'volv'aĵ'o mem far'iĝ'as tiel eter'ec'a, ke, por vi, ĝi kvazaŭ ne ekzist'us; tiu est'as la stat'o de la pur'a'j Spirit'o'j.”

— De tio, laŭ'ŝajn'e, rezult'as, ke ekzist'as neni'a difin'it'a lim'o inter la stat'o ĉe la last'a'j en'karn'iĝ'o'j kaj tiu de pur'a Spirit'o. . .

“Jes, tia lim'o ne ekzist'as; la diferenc'o iom post iom for'viŝ'iĝ'as kaj far'iĝ'as ne'sent'ebl'a, kia est'as la trans'iĝ'o de nokt'o en lum'tag'o'n.”

“Ne; ĝi est'as pli aŭ mal'pli eter'ec'a. Pas'ant'e de unu al ali'a mond'o, la Spirit'o si'n teg'as per la materi'o propr'a al ĉiu el tiu'j mond'o'j, tiel rapid'e kiel fulm'o.”

188. Ĉu la pur'a'j Spirit'o'j loĝ'as special'a'j'n mond'o'j'n, aŭ ĉu ili trov'iĝ'as en la univers'a spac'o, ne dev'ant'e rest'ad'i sur difin'it'a'j glob'o'j?

“La pur'a'j Spirit'o'j loĝ'as cert'a'j'n mond'o'j'n, sed ili tie ne dev'as rest'ad'i, kiel la hom'o'j sur la Ter'o; ili pov'as, pli bon'e ol la ceter'a'j, est'i tie, kie ili vol'as.” (1)